Artikelen De eindjes aan elkaar
knopen, Weten is nog geen doen
en Werkalliantie in de Social
Work
De eindjes aan elkaar knopen
9 Wat zijn aandachtspunten bij klanten in loondienst?
Werkgevers komen er doorgaans pas achter dat er financiële problemen zijn als er beslag
wordt gelegd op het inkomen. Er vallen dan allerlei puzzelstukjes in elkaar. Hoger
ziekteverzuim, slechtere concentratie op het werk, verzoeken om overuren of een voorschot
blijken achteraf de boosdoener te zijn geweest van de komst van de deurwaarder.
10 Hoe werken schulden door in de relaties van klanten?
Financiële problemen kunnen de relaties met geliefden, familie en bekenden (stevig) onder
druk zetten. Duits onderzoek onder mensen die een beroep deden op de
schuldhulpverlening laat zien dat bij ruim twee derde van de schuldenaren het sociale
netwerk kleiner werd als gevolg van de financiële problemen. Ongeveer de helft rapporteert
dat familie en vrienden zich terugtrokken. Terwijl twee derde rapporteert dat zij zichzelf (ook)
terugtrokken uit de relaties. Sociale netwerken zijn ook van belang bij schuldsituaties.
Besteed daarom stevige aandacht aan het overwinnen van eventuele schaamte en het
bespreekbaar maken van schulden bij dierbaren en familie.
11 Hoe werken schulden door in de gezondheid van klanten?
Er is volop wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van een relatie tussen armoede en
gezondheidsklachten. Er zijn sterke aanwijzingen dat schulden bijdragen aan het ontstaan
van zowel fysieke als psychische problemen. Uit een uitgebreider onderzoek in Duitsland bij
de schuldhulpverlening blijkt dat 80% van de klanten gezondheidsproblemen heeft. 40%
heeft psychische klachten, 39% heeft rug- en gewichtsklachten en een kwart heeft last van
een hoge bloeddruk.
12 Welke factoren in het gedrag vergroten de kans op financiële problemen?
Het blijkt dat in het algemeen ook psychologische factoren een rol spelen bij het ontstaan
van schulden. Uit onderzoek blijken interessante relaties:
- Als mensen hun administratie niet (voldoende) bijhouden, is de kans op financiële
problemen groter.
- Als mensen niet goed weten waar belangrijke papieren liggen, is de kans op
financiële problemen groter.
- Als mensen minder vooruitplannen, is de kan op financiële problemen groter.
- Klanten die op de prijs letten en de prijzen vergelijken, zitten vaker in financiële
problemen.
- Klanten die de financiële voorwaarden van hun financiële producten controleren,
hebben een grotere kans op financiële problemen.
Het promotieonderzoek toont aan dat er naast zelfcontrole ook andere variabelen van
invloed zijn op de kans dat een klant in financiële problemen komt:
- Tijdoriëntatie: aandacht is gericht op de korte(re) termijn.
- Een positievere houding ten aanzien van geld lenen.
- Minder (goede) kennis over financiën.
, - Geringere sociale steun.
13 Wat is de tijdelijke impact van schulden?
Recent onderzoek maakt duidelijk dat ervaren schaarste de kwaliteit van onze
besluitvorming beïnvloedt en dat mensen met schulden om die reden soms domme dingen
doen. Schaarste laat je focussen op je directe gebrek. De eenzijdige focus op wat schaars is,
zorgt ervoor dat andere belangrijke doelen en kwesties verwaarloosd, onderschat of
verdrongen worden. Als je schaarste ervaart, krijg je last van tunnelvisie, omdat de ‘mentale
bandbreedte’ in beslag wordt genomen door datgene waar gebrek aan is. Geldzorgen leiden
zo dus tot een geringer mentaal vermogen.
14 Wat is de structurele impact van schulden?
Wie van jongs af aan met schulden wordt geconfronteerd, heeft grote kans niet de
capaciteiten te ontwikkelen die nodig zijn om weer uit de schulden te komen. De chronische
stress van schulden en armoede heeft een nadelig effect op de ontwikkeling van het brein en
in het bijzonder op de zogenoemde executieve functies. Er zijn verschillende classificaties
van executieve functies in omloop. Meestal worden deze functies ingedeeld in drie
onderdelen:
- Inhibitie (het vermogen om bewust niet te reageren op een impuls, verleiding te
weerstaan, focus te houden, na te denken alvorens te doen).
- Flexibiliteit (het vermogen om snel en flexibel tussen taken te kunnen wisselen en
gedrag aan te passen aan veranderende situaties, te multitasken, prioriteiten bij te
stellen, strategieën bij te stellen op basis van feedback).
- Werkgeheugen (het vermogen om gelijktijdige informatie op te slaan, te bewerken en
weer snel te gebruiken, informatie te hergebruiken in en uit andere contexten,
onderbroken taken weer op te pakken en ingewikkelde instructies te volgen).
Een deel van de mensen met schulden is opgegroeid in situaties van chronische stress,
waardoor ze nooit de gelegenheid hebben gehad de executieve functies te ontwikkelen die
zo nodig zijn om het leven te beheersen of weer uit de schulden te komen.
15 Wat betekent de dynamiek van schulden voor de vormgeving van de
dienstverlening?
De tijdelijke en structurele impact van schulden is van grote invloed op de mate waarin
mensen in beweging komen om hun schulden op te lossen. Het lijkt dan logisch de
schuldenaar meer kennis bij te brengen over de gevolgen van zijn gedrag (informeren) en de
weg te wijzen naar oplossingen (adviseren). Bij het nadenken over wat er wél werkt is het
belangrijk onderscheid te maken tussen twee groepen mensen:
- Zij die als gevolg van schaarste tijdelijk niet de beschikking hebben over hun mentale
bandbreedte.
- Zij die als gevolg van structurele schaarste in hun jeugd niet de gelegenheid hebben
gehad hun executieve functies te ontwikkelen.
In feite zijn er dan drie opties:
1. In de dienstverlening rekening houden met de beperkingen die voortvloeien uit
tijdelijke en structurele schaarste.
2. De schaarste opheffen (een strategie om effectief om te gaan met tijdelijke schaarste
is de schaarste zelf op te heffen).
3. De executieve functies van klanten versterken (er treden met andere woorden
veranderingen op in de organisatie van de hersenen als gevolg van leerervaringen).
Een coachende stijl van een professional die als mentor optreedt, is in dat geval effectiever
dan een directieve stijl van een professional die slechts de weg wijst.
knopen, Weten is nog geen doen
en Werkalliantie in de Social
Work
De eindjes aan elkaar knopen
9 Wat zijn aandachtspunten bij klanten in loondienst?
Werkgevers komen er doorgaans pas achter dat er financiële problemen zijn als er beslag
wordt gelegd op het inkomen. Er vallen dan allerlei puzzelstukjes in elkaar. Hoger
ziekteverzuim, slechtere concentratie op het werk, verzoeken om overuren of een voorschot
blijken achteraf de boosdoener te zijn geweest van de komst van de deurwaarder.
10 Hoe werken schulden door in de relaties van klanten?
Financiële problemen kunnen de relaties met geliefden, familie en bekenden (stevig) onder
druk zetten. Duits onderzoek onder mensen die een beroep deden op de
schuldhulpverlening laat zien dat bij ruim twee derde van de schuldenaren het sociale
netwerk kleiner werd als gevolg van de financiële problemen. Ongeveer de helft rapporteert
dat familie en vrienden zich terugtrokken. Terwijl twee derde rapporteert dat zij zichzelf (ook)
terugtrokken uit de relaties. Sociale netwerken zijn ook van belang bij schuldsituaties.
Besteed daarom stevige aandacht aan het overwinnen van eventuele schaamte en het
bespreekbaar maken van schulden bij dierbaren en familie.
11 Hoe werken schulden door in de gezondheid van klanten?
Er is volop wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van een relatie tussen armoede en
gezondheidsklachten. Er zijn sterke aanwijzingen dat schulden bijdragen aan het ontstaan
van zowel fysieke als psychische problemen. Uit een uitgebreider onderzoek in Duitsland bij
de schuldhulpverlening blijkt dat 80% van de klanten gezondheidsproblemen heeft. 40%
heeft psychische klachten, 39% heeft rug- en gewichtsklachten en een kwart heeft last van
een hoge bloeddruk.
12 Welke factoren in het gedrag vergroten de kans op financiële problemen?
Het blijkt dat in het algemeen ook psychologische factoren een rol spelen bij het ontstaan
van schulden. Uit onderzoek blijken interessante relaties:
- Als mensen hun administratie niet (voldoende) bijhouden, is de kans op financiële
problemen groter.
- Als mensen niet goed weten waar belangrijke papieren liggen, is de kans op
financiële problemen groter.
- Als mensen minder vooruitplannen, is de kan op financiële problemen groter.
- Klanten die op de prijs letten en de prijzen vergelijken, zitten vaker in financiële
problemen.
- Klanten die de financiële voorwaarden van hun financiële producten controleren,
hebben een grotere kans op financiële problemen.
Het promotieonderzoek toont aan dat er naast zelfcontrole ook andere variabelen van
invloed zijn op de kans dat een klant in financiële problemen komt:
- Tijdoriëntatie: aandacht is gericht op de korte(re) termijn.
- Een positievere houding ten aanzien van geld lenen.
- Minder (goede) kennis over financiën.
, - Geringere sociale steun.
13 Wat is de tijdelijke impact van schulden?
Recent onderzoek maakt duidelijk dat ervaren schaarste de kwaliteit van onze
besluitvorming beïnvloedt en dat mensen met schulden om die reden soms domme dingen
doen. Schaarste laat je focussen op je directe gebrek. De eenzijdige focus op wat schaars is,
zorgt ervoor dat andere belangrijke doelen en kwesties verwaarloosd, onderschat of
verdrongen worden. Als je schaarste ervaart, krijg je last van tunnelvisie, omdat de ‘mentale
bandbreedte’ in beslag wordt genomen door datgene waar gebrek aan is. Geldzorgen leiden
zo dus tot een geringer mentaal vermogen.
14 Wat is de structurele impact van schulden?
Wie van jongs af aan met schulden wordt geconfronteerd, heeft grote kans niet de
capaciteiten te ontwikkelen die nodig zijn om weer uit de schulden te komen. De chronische
stress van schulden en armoede heeft een nadelig effect op de ontwikkeling van het brein en
in het bijzonder op de zogenoemde executieve functies. Er zijn verschillende classificaties
van executieve functies in omloop. Meestal worden deze functies ingedeeld in drie
onderdelen:
- Inhibitie (het vermogen om bewust niet te reageren op een impuls, verleiding te
weerstaan, focus te houden, na te denken alvorens te doen).
- Flexibiliteit (het vermogen om snel en flexibel tussen taken te kunnen wisselen en
gedrag aan te passen aan veranderende situaties, te multitasken, prioriteiten bij te
stellen, strategieën bij te stellen op basis van feedback).
- Werkgeheugen (het vermogen om gelijktijdige informatie op te slaan, te bewerken en
weer snel te gebruiken, informatie te hergebruiken in en uit andere contexten,
onderbroken taken weer op te pakken en ingewikkelde instructies te volgen).
Een deel van de mensen met schulden is opgegroeid in situaties van chronische stress,
waardoor ze nooit de gelegenheid hebben gehad de executieve functies te ontwikkelen die
zo nodig zijn om het leven te beheersen of weer uit de schulden te komen.
15 Wat betekent de dynamiek van schulden voor de vormgeving van de
dienstverlening?
De tijdelijke en structurele impact van schulden is van grote invloed op de mate waarin
mensen in beweging komen om hun schulden op te lossen. Het lijkt dan logisch de
schuldenaar meer kennis bij te brengen over de gevolgen van zijn gedrag (informeren) en de
weg te wijzen naar oplossingen (adviseren). Bij het nadenken over wat er wél werkt is het
belangrijk onderscheid te maken tussen twee groepen mensen:
- Zij die als gevolg van schaarste tijdelijk niet de beschikking hebben over hun mentale
bandbreedte.
- Zij die als gevolg van structurele schaarste in hun jeugd niet de gelegenheid hebben
gehad hun executieve functies te ontwikkelen.
In feite zijn er dan drie opties:
1. In de dienstverlening rekening houden met de beperkingen die voortvloeien uit
tijdelijke en structurele schaarste.
2. De schaarste opheffen (een strategie om effectief om te gaan met tijdelijke schaarste
is de schaarste zelf op te heffen).
3. De executieve functies van klanten versterken (er treden met andere woorden
veranderingen op in de organisatie van de hersenen als gevolg van leerervaringen).
Een coachende stijl van een professional die als mentor optreedt, is in dat geval effectiever
dan een directieve stijl van een professional die slechts de weg wijst.
