1 Gotische stijl
1. Ontstaan Gotiek
- Macht in Eu verlegt zich → 987-1328: Carpetingers in Ile de France
- Belangrijkste koningen: Hugo Capet, Lodewijk IX, Filips IV de Schone
- Einde: 3 zonen geen mannelijke erfgenaam
Gotische bouwstijl:
- Ile de France = machtsbasis v deze koningen
- 1e gotische kerken duidelijke relatie Franse koningskuis
- Kloosters, burchten, kastelen
- Ook niet religieuze gebouwen (eco macht uitstralen), nieuw steden ontstaan: stadshuis, hallen met
toren als symbool v macht
- Nieuwe grote macht: burgerij (rijk dr eco-activiteiten: ambacht/handel) → steden nieuwe
bouwprogramma’s: gemeentehuizen, marktplaatsen, hallen, burgerhuizen
- Concurrentie ts steden (hoge gebouwen)
Belang en impact kerk
- ME: Standenmaats: geestelijk, adel, boeren → geboorte bepalend
- 90% bevolking boer arm (analfabetisme) → weinig tijd, ruimte vr andere dingen dan overleven,
opdragingen ni nakijken
- Soc/eco → bepaalt ader, kerk rest → viel buiten maats = fel bestraft
- Adel + kerk macht over alle aspecten v dag (preekstoel)
- Belang hiernamaals (belangrijker dan leven) + angst
- Steden burgerij → intellectueel centrum + universiteit (godgeleerdheid, rechten, geneeskunde)
(lostrekken v kloosters)
2. Algemene bouwprincipes in G
• Gezocht nieuwe tech → hoger + lichter bouwen + meer licht
• Roma = ruimtelijk verdeeld in overzichtelijke traveeën → G gelijkmatig in elkaar vloeiende
ruimte-eenheid
• Zware gesloten Roma bouwmassa’s → G opengewerkte constructie, last en steun elkaar
harmonisch vervloeien
• G kathedraal zuiverste uitdrukking v G bouwideaal
• In Kathedraal: gericht nr god ruimtelijke uitgedrukt → dr verticale omhooggaande beweging
• Steeds hogere kathedralen/wereldlijke gebouwen met hoge torens: iconisch ME uitzicht
• Materialen efficiënt gebruikt (gn remmingen)
→ Kenm: Spitsbogen, steunberen, luchtbogen
Grondplan – als geheel ontworpen
→ eenvormiger, harmonieus en open (blokken minder
duidelijk)
- ni mr uit losse, vierkante eenheden samengesteld → als geheel ontworpen 5) middenbeuk, schip
- Meestal 4 zijbeuken, koor w vergroot en kooromgang verdubbeld met krans 6) zijbeuken
v kapellen 7) kapellen (lob / vierkante vorm)
- Kruisribgewelf: dunner/lichter, waaiergewelf (ribben steeds fijner) 8) transept / dwarsbeuk
→ verticale en zijdelingse druk verminderen 9) koor
- Druk opgevangen dr pijlers in vorm v zuilen + zuilenbundels: verticalisme 10) koorgang met kapellen
- Kapitelen minder belangrijk (Maclou)
, Meer ribben = meer druk verdeeld = minder zwaar onderkant = steviger
Binnenste stenen punt = toot
3 = steunberen (interieur of exterieur), muur naast gebouw ,
verbonden met gebouw, lang bogen druk afgebouwd
❶ Spitsboog: gewelf overspannen over rechthoekig en/of
onregelmatig grondplan
❷ Luchtbogen: ondersteunen zwaarste belaste punten
❸ Steunberen: opvangen zijdelingse druk, loodrecht op
muurrichting ❶ ❷
① Kruisgewelf ❸
➢ 2 gelijke en even hoge tongewelven, die elkaar ①
rechthoekig snijden
➢ Toegepast als overspanning v vierkante traveeën
② Kruisribgewelf
➢ 2 elkaar haaks doorsnijdende tongewelven
➢ Ondersteuning dr ribgewelf
➢ 1e gebruik begin v gotiek
➢ Opvang gewicht v gewelf nr beneden afgeleid
• G bouwtench → gericht op constructiemethode wrbij vers druklasten afgeleid w nr bepaalde punten
• Vernuftig systeem v dragende steunelementen (steunberen + luchtbogen)
→ zware dragende muren overbodig → lichte afsluitwanden in glas + enorme ramen →
skeletconstructie (Inzicht in druklijnen, sterkteleer)
• vele ribben = gewelfvelden dunner + lichtere steensoorten (gotische waaiergewelf)
• vermindering verticale en zijdelingse druk
• opgevangen dr pijlers in vorm v zuilen, omgeven dr bundel v halve zuilen, die gewelfribben
steunen en dragen veel bij tot verticalisme v gotische kathedraal
• exterieur : verticale openheid, 2 torens aan westgevel → steeds hoger en meer opengewerkt + 3
portalen (tympanen = spitsboog) + groot roosvenster
cathédrale St-Pierre de Beauvais
- gebruik spitsbogen, steunberen, luchtbogen
- zichtlijn nr boven
- ingestort (alleen koor blijven staan) ni goe ingeschat , veel
kennis nodig
3. Vers periodes in G
1137-1200 Vroege gotiek -- SAINT DENIS 37m
1190-1250 Hoge gotiek -- CHARTRES, REIMS 38m
1250-1400 Art Rayonnant -- SAINT CHAPELLE PARIJS
1400-1500 Late gotiek of Art Flamboyant -- SAINT MACLOU ROUEN
Art rayonnant = stralende kunst
Flamboyant = vorm v vlam (kenm)
, Saint Denis 1150
- 1e echte gotische bouwwerk
- Bouwheer Ebt Sugar (adviseur koning Louis VI)
- Gebruikte kerk vr macht en cultuur, koning uitgenodigd om
rituelen uit te voeren (koningsrituelen, start nieuw jaar),
verbinding kerk-staat versterkte
- 2 smalle met kruisribgewelven overdekte traveeën over koor
- Kruisribgewelven, grote opengewerkte ramen, pijlers die geheel
dragen met steunpilaren, koor met opengewerkte glaspartij met spitsbogen
- Koor(belangrijkste onderdeel) = 7 delen ve 12-hoek (scheppingsverhaal, apostelen Jezus)
- 7 straalkapellen → steunberen ts straalkapellen
Cathédrale Chartres +-1200 (hoge gotiek)
- Veel invloed op Reims en Amiens
- Ontwikkeling nr hogere gewelven + vergroting glasopp in
hoge gotiek
- Glazen opp in rozetten in lichtbreuk aangebracht
- Maaswerk sneller te vervaardigen en bood mogelijkheid tot grotere glasopp
- 4-delige gewelf op een travee v 1 op 2
- Gn vierkanten meer
- Ronde pijlers met schachten die doorlopen tot in gewelven → Verticale stuwing
Chartres Reims
- Glazen opp in rozetten in lichtbreuk - Maaswerk - sneller te vervaardigen en bood
aangebracht mogelijkheid tot grotere glasopp
- Dwarsbeuk in midden – 8 torens
- glasramen - engel
Cathédrale Notre-Dame de Reims +-1200
- Historisch belang: Franse koningen hier gekroond
- Beeldhouwwerk: centrale portaal aan westgevel gewijd aan
Maagd Maria – beeld Engel met glimlach (later symbool stad R)
- Grote hoeveelheid sculpturen in westgevel (tot hier toe beeldhouwwerk
serieus, sober → hier menselijk, vrolijk)
- Verticaliteit en doorzichtigheid
- Alle detail hoger en smaller
- Dikke zware pijlers (opgedeeld in bundels, soort elegantie) minder zwaar
overkomen
- Kapitelen verdwijnen aan andere kant → optische lijn nr boven
Saint chapelle Parijs , Art Rayonnant +-1245
- Ontwikkeling nr relatief grote opp aan glas
- Behalve onderrand en gewelf w h interieur in deze kerken
hoofdzakelijk begrensd dr glas → verfijning, verticaliteit en elegantie
tot uiting in architectuur, ornamenten, beeldhouwkunst
- Hoofdkapel koninklijk paleis Lodewijk IX, bewaarplaats v
doornenkroon (veel relikwieën)
- Beneden-kapel = parochiekerk vr paleispersoneel, boven-kapel =
privékapel vr koning
- Roosvenster uit 15eE
1. Ontstaan Gotiek
- Macht in Eu verlegt zich → 987-1328: Carpetingers in Ile de France
- Belangrijkste koningen: Hugo Capet, Lodewijk IX, Filips IV de Schone
- Einde: 3 zonen geen mannelijke erfgenaam
Gotische bouwstijl:
- Ile de France = machtsbasis v deze koningen
- 1e gotische kerken duidelijke relatie Franse koningskuis
- Kloosters, burchten, kastelen
- Ook niet religieuze gebouwen (eco macht uitstralen), nieuw steden ontstaan: stadshuis, hallen met
toren als symbool v macht
- Nieuwe grote macht: burgerij (rijk dr eco-activiteiten: ambacht/handel) → steden nieuwe
bouwprogramma’s: gemeentehuizen, marktplaatsen, hallen, burgerhuizen
- Concurrentie ts steden (hoge gebouwen)
Belang en impact kerk
- ME: Standenmaats: geestelijk, adel, boeren → geboorte bepalend
- 90% bevolking boer arm (analfabetisme) → weinig tijd, ruimte vr andere dingen dan overleven,
opdragingen ni nakijken
- Soc/eco → bepaalt ader, kerk rest → viel buiten maats = fel bestraft
- Adel + kerk macht over alle aspecten v dag (preekstoel)
- Belang hiernamaals (belangrijker dan leven) + angst
- Steden burgerij → intellectueel centrum + universiteit (godgeleerdheid, rechten, geneeskunde)
(lostrekken v kloosters)
2. Algemene bouwprincipes in G
• Gezocht nieuwe tech → hoger + lichter bouwen + meer licht
• Roma = ruimtelijk verdeeld in overzichtelijke traveeën → G gelijkmatig in elkaar vloeiende
ruimte-eenheid
• Zware gesloten Roma bouwmassa’s → G opengewerkte constructie, last en steun elkaar
harmonisch vervloeien
• G kathedraal zuiverste uitdrukking v G bouwideaal
• In Kathedraal: gericht nr god ruimtelijke uitgedrukt → dr verticale omhooggaande beweging
• Steeds hogere kathedralen/wereldlijke gebouwen met hoge torens: iconisch ME uitzicht
• Materialen efficiënt gebruikt (gn remmingen)
→ Kenm: Spitsbogen, steunberen, luchtbogen
Grondplan – als geheel ontworpen
→ eenvormiger, harmonieus en open (blokken minder
duidelijk)
- ni mr uit losse, vierkante eenheden samengesteld → als geheel ontworpen 5) middenbeuk, schip
- Meestal 4 zijbeuken, koor w vergroot en kooromgang verdubbeld met krans 6) zijbeuken
v kapellen 7) kapellen (lob / vierkante vorm)
- Kruisribgewelf: dunner/lichter, waaiergewelf (ribben steeds fijner) 8) transept / dwarsbeuk
→ verticale en zijdelingse druk verminderen 9) koor
- Druk opgevangen dr pijlers in vorm v zuilen + zuilenbundels: verticalisme 10) koorgang met kapellen
- Kapitelen minder belangrijk (Maclou)
, Meer ribben = meer druk verdeeld = minder zwaar onderkant = steviger
Binnenste stenen punt = toot
3 = steunberen (interieur of exterieur), muur naast gebouw ,
verbonden met gebouw, lang bogen druk afgebouwd
❶ Spitsboog: gewelf overspannen over rechthoekig en/of
onregelmatig grondplan
❷ Luchtbogen: ondersteunen zwaarste belaste punten
❸ Steunberen: opvangen zijdelingse druk, loodrecht op
muurrichting ❶ ❷
① Kruisgewelf ❸
➢ 2 gelijke en even hoge tongewelven, die elkaar ①
rechthoekig snijden
➢ Toegepast als overspanning v vierkante traveeën
② Kruisribgewelf
➢ 2 elkaar haaks doorsnijdende tongewelven
➢ Ondersteuning dr ribgewelf
➢ 1e gebruik begin v gotiek
➢ Opvang gewicht v gewelf nr beneden afgeleid
• G bouwtench → gericht op constructiemethode wrbij vers druklasten afgeleid w nr bepaalde punten
• Vernuftig systeem v dragende steunelementen (steunberen + luchtbogen)
→ zware dragende muren overbodig → lichte afsluitwanden in glas + enorme ramen →
skeletconstructie (Inzicht in druklijnen, sterkteleer)
• vele ribben = gewelfvelden dunner + lichtere steensoorten (gotische waaiergewelf)
• vermindering verticale en zijdelingse druk
• opgevangen dr pijlers in vorm v zuilen, omgeven dr bundel v halve zuilen, die gewelfribben
steunen en dragen veel bij tot verticalisme v gotische kathedraal
• exterieur : verticale openheid, 2 torens aan westgevel → steeds hoger en meer opengewerkt + 3
portalen (tympanen = spitsboog) + groot roosvenster
cathédrale St-Pierre de Beauvais
- gebruik spitsbogen, steunberen, luchtbogen
- zichtlijn nr boven
- ingestort (alleen koor blijven staan) ni goe ingeschat , veel
kennis nodig
3. Vers periodes in G
1137-1200 Vroege gotiek -- SAINT DENIS 37m
1190-1250 Hoge gotiek -- CHARTRES, REIMS 38m
1250-1400 Art Rayonnant -- SAINT CHAPELLE PARIJS
1400-1500 Late gotiek of Art Flamboyant -- SAINT MACLOU ROUEN
Art rayonnant = stralende kunst
Flamboyant = vorm v vlam (kenm)
, Saint Denis 1150
- 1e echte gotische bouwwerk
- Bouwheer Ebt Sugar (adviseur koning Louis VI)
- Gebruikte kerk vr macht en cultuur, koning uitgenodigd om
rituelen uit te voeren (koningsrituelen, start nieuw jaar),
verbinding kerk-staat versterkte
- 2 smalle met kruisribgewelven overdekte traveeën over koor
- Kruisribgewelven, grote opengewerkte ramen, pijlers die geheel
dragen met steunpilaren, koor met opengewerkte glaspartij met spitsbogen
- Koor(belangrijkste onderdeel) = 7 delen ve 12-hoek (scheppingsverhaal, apostelen Jezus)
- 7 straalkapellen → steunberen ts straalkapellen
Cathédrale Chartres +-1200 (hoge gotiek)
- Veel invloed op Reims en Amiens
- Ontwikkeling nr hogere gewelven + vergroting glasopp in
hoge gotiek
- Glazen opp in rozetten in lichtbreuk aangebracht
- Maaswerk sneller te vervaardigen en bood mogelijkheid tot grotere glasopp
- 4-delige gewelf op een travee v 1 op 2
- Gn vierkanten meer
- Ronde pijlers met schachten die doorlopen tot in gewelven → Verticale stuwing
Chartres Reims
- Glazen opp in rozetten in lichtbreuk - Maaswerk - sneller te vervaardigen en bood
aangebracht mogelijkheid tot grotere glasopp
- Dwarsbeuk in midden – 8 torens
- glasramen - engel
Cathédrale Notre-Dame de Reims +-1200
- Historisch belang: Franse koningen hier gekroond
- Beeldhouwwerk: centrale portaal aan westgevel gewijd aan
Maagd Maria – beeld Engel met glimlach (later symbool stad R)
- Grote hoeveelheid sculpturen in westgevel (tot hier toe beeldhouwwerk
serieus, sober → hier menselijk, vrolijk)
- Verticaliteit en doorzichtigheid
- Alle detail hoger en smaller
- Dikke zware pijlers (opgedeeld in bundels, soort elegantie) minder zwaar
overkomen
- Kapitelen verdwijnen aan andere kant → optische lijn nr boven
Saint chapelle Parijs , Art Rayonnant +-1245
- Ontwikkeling nr relatief grote opp aan glas
- Behalve onderrand en gewelf w h interieur in deze kerken
hoofdzakelijk begrensd dr glas → verfijning, verticaliteit en elegantie
tot uiting in architectuur, ornamenten, beeldhouwkunst
- Hoofdkapel koninklijk paleis Lodewijk IX, bewaarplaats v
doornenkroon (veel relikwieën)
- Beneden-kapel = parochiekerk vr paleispersoneel, boven-kapel =
privékapel vr koning
- Roosvenster uit 15eE
