PdB4 samenvatting blok 4
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 11 | Sociale psychologie................................................................................................................ 3
Kernvraag 11.1: Hoe beïnvloedt de sociale situaties ons gedrag?.......................................................................3
11.1.1 | Sociale gedragsnormen......................................................................................................................3
11.1.2 | Conformisme......................................................................................................................................4
11.1.3 | Gehoorzaamheid aan autoriteit.........................................................................................................5
11.1.4 | Het probleem van de omstander: het kwaad van inactiviteit...........................................................6
Kernvraag 11.2: Sociale werkelijkheid: wat beïnvloedt ons oordeel over anderen?...........................................6
11.2.1 | Interpersoonlijke aantrekkingskracht................................................................................................6
11.2.2 | Cognitieve attributies maken...........................................................................................................10
11.2.3 | Vooroordeel en discriminatie..........................................................................................................11
Hoofdstuk 3 | Sociale cognitie: hoe we denken over de sociale wereld.........................................................13
3.1 | De sociale denker: twee soorten sociaal denken.................................................................................13
3.2 | automatisch denken met schema’s......................................................................................................13
3.2.1 | Het belang en het risico’s van schema’s............................................................................................13
3.2.2 | Soorten schema’s: toegankelijkheid en priming...............................................................................14
3.2.3 | de hardnekkigheid van weerlegde schema’s: het perseveratie-effect.............................................14
3.2.4 | Schema’s die zichzelf waarmaken: de selffulfilling prophecy............................................................15
Hoofdstuk 7 | Gedachten en gevoelens beïnvloeden....................................................................................16
7.1 | De aard en oorsprong van attitudes.....................................................................................................16
7.1.1 | Hoe ontstaan attitudes?....................................................................................................................16
7.1.2 | Expliciete versus impliciete attitudes................................................................................................17
7.3 | Attitudeverandering..............................................................................................................................18
7.3.1 | attitudes veranderen door gedrag te veranderen.............................................................................18
7.3.2 | Persuasieve communicatie en attitudeverandering..........................................................................18
7.3.3 | emotie en attitudeverandering..........................................................................................................19
Hoofdstuk 6 | Cognitieve dissonantie........................................................................................................... 21
6.1 | Een stabiel, positief zelfbeeld in stand houden....................................................................................21
6.1.1 | Cognitieve dissonantietheorie...........................................................................................................21
6.1.2 | Beslissingen........................................................................................................................................22
6.1.3 | Dissonantie in verschillende culturen................................................................................................22
6.2 | Zelfrechtvaardiging...............................................................................................................................22
6.2.1 | Inspanningen rechtvaardigen............................................................................................................23
6.2.2 | Contra-attitude gedrag......................................................................................................................23
6.3.1 | Zelfbevestigingstheorie......................................................................................................................24
6.4 | Cognitieve dissonantie overwinnen......................................................................................................24
Hoofdstuk 13 | Voordoordelen: oorzaken en oplossingen............................................................................25
13.1 | Vooroordelen: een sociaal verschijnsel..............................................................................................25
13.1.1 | De affectieve component: emoties..................................................................................................25
13.1.2 | De cognitieve component: stereotypen..........................................................................................26
13.1.2 | De gedragscomponent: discriminatie..............................................................................................26
13.2.1 | Het opsporen van onderdrukte vooroordelen................................................................................27
13.2.2 | Het opsporen van onbewuste vooroordelen...................................................................................27
13.3.1 | Selffulfilling prophecy......................................................................................................................27
13.3.2 | Sociale identiteitsdreiging................................................................................................................27
, 13.4 | Aspecten van het sociale leven die vooroordelen kunnen veroorzaken............................................28
13.4.1 | De manier waarop we ons conformeren: normatieve regels.........................................................28
13.4.2 | De manier waarop we denken: sociale cognitie..............................................................................28
13.4.3 | De realistische conflicttheorie.........................................................................................................29
13.5.1 | De contacthypothese.......................................................................................................................30
Hoofdstuk 8 | Sociale invloed en aanpassing van gedrag..............................................................................31
8.1 | Conformisme: wanneer en waarom.....................................................................................................31
8.2 | De behoefte om te weten wat ‘juist’ is.................................................................................................31
8.2.1 | Het belang van accuraat zijn..............................................................................................................31
8.2.2 | De schaduwzijde van informationeel conformisme..........................................................................32
8.2.3 | Wanneer conformeren mensen zich aan informationeel conformisme...........................................32
8.3 | De behoefte om geaccepteerd te worden............................................................................................34
8.3.1 | Conformisme en sociale goedkeuring...............................................................................................34
8.3.2 | Het belang van accuraat zijn opnieuw bekeken................................................................................34
8.3.3 | Weerstaan van normatief conformisme............................................................................................34
8.3.4 | De sociale impacttheorie...................................................................................................................35
8.3 | Strategieën om conformisme uit te lokken..........................................................................................35
8.3.1 | De rol van injunctieve en descriptieve normen.................................................................................35
Hoofdstuk 9 | Groepsprocessen: invloed in sociale groepen.........................................................................36
9.1 | Wat is een groep?.................................................................................................................................36
9.1.1 | Waarom sluiten mensen zich aan bij groepen?.................................................................................36
9.1.2 | Sociale normen en groepsnormen.....................................................................................................37
9.1.3 | Groepscohesie...................................................................................................................................37
9.1.4 | Groepsontwikkeling...........................................................................................................................38
9.2 .1 | Sociale facilitatie...............................................................................................................................38
9.2.2 | Social loafing: als aanwezigheid van anderen zorgt voor ontspanning.............................................39
9.2.3 | De-individuatie: opgaan in de menigte..............................................................................................39
9.3 | Groepsbeslissingen...............................................................................................................................40
9.3.4 | Procesverlies......................................................................................................................................40
9.3.2 | Groepspolarisatie: een kwestie van uitersten...................................................................................41
9.3.3 | Leiderschap in groepen......................................................................................................................41
2
,Hoofdstuk 11 | Sociale psychologie
Sociale psychologie: tak van de psychologie die zich verdiept in de invloed van sociale
variabelen en cognities op individueel gedrag en sociale interacties
Sociale context: de combinatie van (1) mensen, (2) activiteiten van en interacties tussen
mensen, (3) de omstandigheden waarin bepaald gedrag plaatsvindt, en (4) de verwachtingen
en sociale normen die bepalen hoe het gedrag er in een gegeven situatie uit moet zien
Kernvraag 11.1: Hoe beïnvloedt de sociale situaties ons gedrag?
Situationisme: het idee dat ons gedrag wordt bepaald door omgevingsfactoren in plaats van
door persoonlijkheidskenmerken, zegt dat de externe omgeving kan onze gedachten,
gevoelens en gedragingen beïnvloeden
Dispositionalisme: het idee dat ons gedrag bepaald wordt door innerlijke eigenschappen van
individuen en interne factoren zoals persoonlijkheidstrekken, karaktereigenschappen,
waarden, karakter en genetische aanleg
11.1.1 | Sociale gedragsnormen
We passen ons gedrag gewoonlijk aan de eisen van de sociale situatie aan, en in nieuwe of
ambigue situaties reageren we op de cues die we afleiden uit het gedrag van anderen
Gedrag in een bepaalde situatie wordt grotendeels aangepast door twee factoren
1. Sociale rol: de gedragspatronen die in een bepaalde situatie of groep verwacht
worden
- Gebaseerd op: zaken waarvoor je belangstelling hebt, je vaardigheden en
doelen, of ze worden opgelegd door culturele, economische of biologische
omstandigheden – ook zijn rollen toegewezen op geslacht
2. Sociale normen: de attitudes en gedragingen (verwachtingen) die een groep passend
vindt voor zijn eigen leden, ook wel ongeschreven regels
- Twee manieren om de sociale normen van een groep te achterhalen
1) Letten op uniformiteit (eenheid/gelijksoortigheid) en op frequentie
van bepaalde gedragingen
2) Door de negatieve consequenties van een overtreding van sociale
normen te herkennen
Een manier om grote hoeveelheden informatie te organiseren en om handelingen te
bepalen zijn schema’s en scripts
Schema: een groep verwante concepten die als middel gebruikt kan worden om
onderwerpen, gebeurtenissen, voorwerpen, personen of situaties in het leven te begrijpen
- Schema’s zijn ‘verplichtingen’ over de manier waarop mensen zich in een bepaalde
situatie zouden moeten gedragen
3
, Script: een schema van gebeurtenissen, iemands kennis over de volgorde van
gebeurtenissen en handelingen die een bepaalde situatie wordt verwacht
11.1.2 | Conformisme
De effecten van sociale druk zijn zichtbaar in
- De stemming van mensen
- Hun manier van kleden
- Hun vrijetijdsbesteding
Conformisme: de neiging van mensen om de gedragingen, attitudes en meningen van de
andere groepsleden over te nemen
Kameleoneffect: het effect waarbij we de neiging hebben het gedrag van anderen
overnemen om aan de verwachtingen van een anderen te voldoen,
Asch-effect: een vorm van conformisme waarbij een groep het oordeel van een individu
beïnvloedt
- Men conformeert zich vanwege
o Normatieve invloeden: geaccepteerd, goedgekeurd en aardig gevonden willen
worden en niet afgewezen willen worden
o Informationele invloeden: willen begrijpen wat de juiste manier van handelen
in bepaalde situaties is en concreet willen zijn
Omstandigheden die het conformisme bevorderen
- Unanimiteit van de meerderheid: sociale druk als een groep het met elkaar eens is
- Omvang van de groep: bij groep van 2 mensen minder conformisme vergeleken bij
een groep van 3 mensen en groter
- Openbaarheid: als de kans aanwezig is dat het antwoord bekend wordt gemaakt, dan
is de drang naar conformisme groter
- Ambiguïteit: als het op meerdere manier geïnterpreteerd kan worden
- Samenstelling van de meerderheid: hoge status of individu die als belangrijk wordt
gezien
- Gevoel van eigenwaarde: weinig eigenwaarde vergroot conformisme
- Macht van een bondgenoot: meningsverschil met de meerderheid
- Onafhankelijken: mogelijk verkeerd antwoord geven vanwege sterk
onafhankelijkheidsgevoel als individu
Autokinetische effect: perceptuele illusie waarbij beweging wordt waargenomen van een
stilstaande lichtvlek in een volkomen donkere kamer
Met behulp van nieuwe technologie, worden nieuwe inzichten gegeven in de rol van de
hersenen bij conformisme. Dit wordt steeds meer toegepast bij de sociaalpsychologische
modellen, daarom wordt het ook wel de sociale neurowetenschappen genoemd
4
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 11 | Sociale psychologie................................................................................................................ 3
Kernvraag 11.1: Hoe beïnvloedt de sociale situaties ons gedrag?.......................................................................3
11.1.1 | Sociale gedragsnormen......................................................................................................................3
11.1.2 | Conformisme......................................................................................................................................4
11.1.3 | Gehoorzaamheid aan autoriteit.........................................................................................................5
11.1.4 | Het probleem van de omstander: het kwaad van inactiviteit...........................................................6
Kernvraag 11.2: Sociale werkelijkheid: wat beïnvloedt ons oordeel over anderen?...........................................6
11.2.1 | Interpersoonlijke aantrekkingskracht................................................................................................6
11.2.2 | Cognitieve attributies maken...........................................................................................................10
11.2.3 | Vooroordeel en discriminatie..........................................................................................................11
Hoofdstuk 3 | Sociale cognitie: hoe we denken over de sociale wereld.........................................................13
3.1 | De sociale denker: twee soorten sociaal denken.................................................................................13
3.2 | automatisch denken met schema’s......................................................................................................13
3.2.1 | Het belang en het risico’s van schema’s............................................................................................13
3.2.2 | Soorten schema’s: toegankelijkheid en priming...............................................................................14
3.2.3 | de hardnekkigheid van weerlegde schema’s: het perseveratie-effect.............................................14
3.2.4 | Schema’s die zichzelf waarmaken: de selffulfilling prophecy............................................................15
Hoofdstuk 7 | Gedachten en gevoelens beïnvloeden....................................................................................16
7.1 | De aard en oorsprong van attitudes.....................................................................................................16
7.1.1 | Hoe ontstaan attitudes?....................................................................................................................16
7.1.2 | Expliciete versus impliciete attitudes................................................................................................17
7.3 | Attitudeverandering..............................................................................................................................18
7.3.1 | attitudes veranderen door gedrag te veranderen.............................................................................18
7.3.2 | Persuasieve communicatie en attitudeverandering..........................................................................18
7.3.3 | emotie en attitudeverandering..........................................................................................................19
Hoofdstuk 6 | Cognitieve dissonantie........................................................................................................... 21
6.1 | Een stabiel, positief zelfbeeld in stand houden....................................................................................21
6.1.1 | Cognitieve dissonantietheorie...........................................................................................................21
6.1.2 | Beslissingen........................................................................................................................................22
6.1.3 | Dissonantie in verschillende culturen................................................................................................22
6.2 | Zelfrechtvaardiging...............................................................................................................................22
6.2.1 | Inspanningen rechtvaardigen............................................................................................................23
6.2.2 | Contra-attitude gedrag......................................................................................................................23
6.3.1 | Zelfbevestigingstheorie......................................................................................................................24
6.4 | Cognitieve dissonantie overwinnen......................................................................................................24
Hoofdstuk 13 | Voordoordelen: oorzaken en oplossingen............................................................................25
13.1 | Vooroordelen: een sociaal verschijnsel..............................................................................................25
13.1.1 | De affectieve component: emoties..................................................................................................25
13.1.2 | De cognitieve component: stereotypen..........................................................................................26
13.1.2 | De gedragscomponent: discriminatie..............................................................................................26
13.2.1 | Het opsporen van onderdrukte vooroordelen................................................................................27
13.2.2 | Het opsporen van onbewuste vooroordelen...................................................................................27
13.3.1 | Selffulfilling prophecy......................................................................................................................27
13.3.2 | Sociale identiteitsdreiging................................................................................................................27
, 13.4 | Aspecten van het sociale leven die vooroordelen kunnen veroorzaken............................................28
13.4.1 | De manier waarop we ons conformeren: normatieve regels.........................................................28
13.4.2 | De manier waarop we denken: sociale cognitie..............................................................................28
13.4.3 | De realistische conflicttheorie.........................................................................................................29
13.5.1 | De contacthypothese.......................................................................................................................30
Hoofdstuk 8 | Sociale invloed en aanpassing van gedrag..............................................................................31
8.1 | Conformisme: wanneer en waarom.....................................................................................................31
8.2 | De behoefte om te weten wat ‘juist’ is.................................................................................................31
8.2.1 | Het belang van accuraat zijn..............................................................................................................31
8.2.2 | De schaduwzijde van informationeel conformisme..........................................................................32
8.2.3 | Wanneer conformeren mensen zich aan informationeel conformisme...........................................32
8.3 | De behoefte om geaccepteerd te worden............................................................................................34
8.3.1 | Conformisme en sociale goedkeuring...............................................................................................34
8.3.2 | Het belang van accuraat zijn opnieuw bekeken................................................................................34
8.3.3 | Weerstaan van normatief conformisme............................................................................................34
8.3.4 | De sociale impacttheorie...................................................................................................................35
8.3 | Strategieën om conformisme uit te lokken..........................................................................................35
8.3.1 | De rol van injunctieve en descriptieve normen.................................................................................35
Hoofdstuk 9 | Groepsprocessen: invloed in sociale groepen.........................................................................36
9.1 | Wat is een groep?.................................................................................................................................36
9.1.1 | Waarom sluiten mensen zich aan bij groepen?.................................................................................36
9.1.2 | Sociale normen en groepsnormen.....................................................................................................37
9.1.3 | Groepscohesie...................................................................................................................................37
9.1.4 | Groepsontwikkeling...........................................................................................................................38
9.2 .1 | Sociale facilitatie...............................................................................................................................38
9.2.2 | Social loafing: als aanwezigheid van anderen zorgt voor ontspanning.............................................39
9.2.3 | De-individuatie: opgaan in de menigte..............................................................................................39
9.3 | Groepsbeslissingen...............................................................................................................................40
9.3.4 | Procesverlies......................................................................................................................................40
9.3.2 | Groepspolarisatie: een kwestie van uitersten...................................................................................41
9.3.3 | Leiderschap in groepen......................................................................................................................41
2
,Hoofdstuk 11 | Sociale psychologie
Sociale psychologie: tak van de psychologie die zich verdiept in de invloed van sociale
variabelen en cognities op individueel gedrag en sociale interacties
Sociale context: de combinatie van (1) mensen, (2) activiteiten van en interacties tussen
mensen, (3) de omstandigheden waarin bepaald gedrag plaatsvindt, en (4) de verwachtingen
en sociale normen die bepalen hoe het gedrag er in een gegeven situatie uit moet zien
Kernvraag 11.1: Hoe beïnvloedt de sociale situaties ons gedrag?
Situationisme: het idee dat ons gedrag wordt bepaald door omgevingsfactoren in plaats van
door persoonlijkheidskenmerken, zegt dat de externe omgeving kan onze gedachten,
gevoelens en gedragingen beïnvloeden
Dispositionalisme: het idee dat ons gedrag bepaald wordt door innerlijke eigenschappen van
individuen en interne factoren zoals persoonlijkheidstrekken, karaktereigenschappen,
waarden, karakter en genetische aanleg
11.1.1 | Sociale gedragsnormen
We passen ons gedrag gewoonlijk aan de eisen van de sociale situatie aan, en in nieuwe of
ambigue situaties reageren we op de cues die we afleiden uit het gedrag van anderen
Gedrag in een bepaalde situatie wordt grotendeels aangepast door twee factoren
1. Sociale rol: de gedragspatronen die in een bepaalde situatie of groep verwacht
worden
- Gebaseerd op: zaken waarvoor je belangstelling hebt, je vaardigheden en
doelen, of ze worden opgelegd door culturele, economische of biologische
omstandigheden – ook zijn rollen toegewezen op geslacht
2. Sociale normen: de attitudes en gedragingen (verwachtingen) die een groep passend
vindt voor zijn eigen leden, ook wel ongeschreven regels
- Twee manieren om de sociale normen van een groep te achterhalen
1) Letten op uniformiteit (eenheid/gelijksoortigheid) en op frequentie
van bepaalde gedragingen
2) Door de negatieve consequenties van een overtreding van sociale
normen te herkennen
Een manier om grote hoeveelheden informatie te organiseren en om handelingen te
bepalen zijn schema’s en scripts
Schema: een groep verwante concepten die als middel gebruikt kan worden om
onderwerpen, gebeurtenissen, voorwerpen, personen of situaties in het leven te begrijpen
- Schema’s zijn ‘verplichtingen’ over de manier waarop mensen zich in een bepaalde
situatie zouden moeten gedragen
3
, Script: een schema van gebeurtenissen, iemands kennis over de volgorde van
gebeurtenissen en handelingen die een bepaalde situatie wordt verwacht
11.1.2 | Conformisme
De effecten van sociale druk zijn zichtbaar in
- De stemming van mensen
- Hun manier van kleden
- Hun vrijetijdsbesteding
Conformisme: de neiging van mensen om de gedragingen, attitudes en meningen van de
andere groepsleden over te nemen
Kameleoneffect: het effect waarbij we de neiging hebben het gedrag van anderen
overnemen om aan de verwachtingen van een anderen te voldoen,
Asch-effect: een vorm van conformisme waarbij een groep het oordeel van een individu
beïnvloedt
- Men conformeert zich vanwege
o Normatieve invloeden: geaccepteerd, goedgekeurd en aardig gevonden willen
worden en niet afgewezen willen worden
o Informationele invloeden: willen begrijpen wat de juiste manier van handelen
in bepaalde situaties is en concreet willen zijn
Omstandigheden die het conformisme bevorderen
- Unanimiteit van de meerderheid: sociale druk als een groep het met elkaar eens is
- Omvang van de groep: bij groep van 2 mensen minder conformisme vergeleken bij
een groep van 3 mensen en groter
- Openbaarheid: als de kans aanwezig is dat het antwoord bekend wordt gemaakt, dan
is de drang naar conformisme groter
- Ambiguïteit: als het op meerdere manier geïnterpreteerd kan worden
- Samenstelling van de meerderheid: hoge status of individu die als belangrijk wordt
gezien
- Gevoel van eigenwaarde: weinig eigenwaarde vergroot conformisme
- Macht van een bondgenoot: meningsverschil met de meerderheid
- Onafhankelijken: mogelijk verkeerd antwoord geven vanwege sterk
onafhankelijkheidsgevoel als individu
Autokinetische effect: perceptuele illusie waarbij beweging wordt waargenomen van een
stilstaande lichtvlek in een volkomen donkere kamer
Met behulp van nieuwe technologie, worden nieuwe inzichten gegeven in de rol van de
hersenen bij conformisme. Dit wordt steeds meer toegepast bij de sociaalpsychologische
modellen, daarom wordt het ook wel de sociale neurowetenschappen genoemd
4
