DC 1:
Deelcontext 1:
In de periode 1050-1300 veranderde de samenleving in Nederland. Nederland was toen de
lage landen een deel van het Heilige Roomse Rijk. Dit rijk werd op een feodale wijze
bestuurd: netwerk van leenmannen met een koning. De leenheer leende stukken uit aan de
leenmannen: graven of hertogen die dit bestuurde. De bewoners hadden te maken met de
leenmannen. De leenman zorgde voor bescherming en in ruil daarvoor leverde de bewoners
diensten aan de leenmannen.
Het huidige Nederland was in de 10e dunbevolkt en niet verstedelijkt. Het land was niet echt
geschikt voor landbouw, door moerassen enzo. De gebieden waren grotendeels
zelfvoorzienend met ruilhandel. Vanaf de 11de eeuw kwamen er verbeteringingen in de
landbouw, het werd productiever. 3 oorzaken hiervoor:
1. De mensen bebouwde meer land, bossen werden gekapt en land werd drooggelegd
2. Het drieslagstelsel werd bedacht: in het eerste jaar werd de akker bebouwd met
zomergranen, in het tweede jaar met wintergranen en het derde jaar lag het brak.
Het drieslagstelsel leverde veel meer op.
3. Er kwamen nieuwe technieken om het land te bewerken, een betere ploeg en
paarden
De hogere productie in de landbouw maakte bevolkingsgroei mogelijk. Niet iedereen hoefde
meer op het land te werken en dus kwamen er specialisaties. Deze spullen gingen ze ruilen
voor eten waardoor de handel weer op kwam. Gevolgen handel:
1. Doordat de handel opkwam nam de verstedelijking toe. De handel concentreerde
zich op plekken als kruispunten van wegen of rivieren. Daar ontmoette rijke
bestuurders, ambachtslieden en handelaren. Toen gingen de handelaren en
ambachtslieden hier wonen. Zo ontstonden daar handelsnederzettingen en bloeide
de oude op.
2. Er kwam ook een behoefte aan geld als ruilmiddel. Zo ontstond een monetaire
economie en ontstond er een agrarische-urbane samenleving.
De opkomst van steden zorgde voor politieke veranderingen. Om hun economische en
politieke belangen te beschermen probeerde stedelingen stadsrechten te krijgen van de
vorst. Een stad met stadsrechten vormde een aparte zelfstandige eenheid binnen het gebied
van de feodale heer. De stedelingen kregen recht op zelfbestuur en mochten zelf
rechtspraak regelen. Ook mochten ze een verdedigingsmuur bouwen. De vorsten zagen hier
winsten in omdat ze in ruil voor stadsrechten belastingen en militaire steun kregen.
De inwoners van de nieuwe steden werden burgers of poorters genoemd: ze vormde de
burgerij. Burgers hadden voorrechten, zoals het recht om een ambacht uit te mogen voeren,
en het recht om stadsgenoten te berechten en om bestuursfuncties te mogen hebben. Voor
toelating tot burgerij moesten ze betalen. De steden hadden een constante stroom van
aspirant-poorters: de mensen die van het platteland naar de stad kwamen. De heer of vorst
zorgde voor veilig en vrij verkeer voor handelaren. Zowel boeren als kooplieden kwamen
naar de jaarmarkten. Grote Steden kregen een belangrijke marktfunctie voor het omliggende
verzorgingsgebied. Samen vormde de verzorgingsgebieden een netwerk over heel west
Europa. Handelaren gingen alle jaarmarkten af.
, Vlaanderen ontwikkelde zich vanaf de 18de eeuw tot een van de meest verstedelijkte
gebieden van Europa. Dit lag in het Franse Rijk. Tot 1300 lag het economische zwaartepunt
van dit gebied in Atrecht, nu Arras. Dit werd later de hoofdstad van een bisdom
(kerkprovincie). De aanwezigheid van de bisschop zorgde voor werkgelegenheid. Er kwam
een grote vraag naar luxeproducten. Bouwprojecten als het maken van kerken trokken
werklieden aan. Rond Atrecht was er een hele productieve landbouw en was men
gespecialiseerd in schapenhouderij. De stad kreeg daardoor een speciale plek in de
lakennijverheid. Laken was een wollen stof.
Door de succesvolle handel ontstonden binnen de burgerij grote sociale verschillen.
Kooplieden gingen met steeds grotere geldbedragen werken en kregen een hoge
machtspositie. Omdat steden stadsrecht hadden namen de rijke kooplieden de bestuurs
functies als burgemeester en schepen. De kooplieden gingen zich onderscheiden van
andere inwoners, het gemeen. Zij vormde een nieuwe sociale klasse,de patriciërs. Deze
leende geld uit aan vorsten. De vorsten hadden meegeholpen aan de stadsrechten maar nu
werden ze afhankelijk van de patriciërs en brak hun macht af. De patriciërs kleden en
woonde als vorsten. Ambachtslieden en kooplieden verenigde in steden zich in gilden. De
gilden versterkte hun positie en bepaalde de werkomstandigheden, prijzen van grondstoffen
en de lonen. Aan het einde van de 13de eeuw ontstonden hierdoor conflicten binnen steden.
Ambachtslieden beklaagde zich over het machtsmisbruik van patriciërs. De ambachtslieden
kwamen in opstand tegen de patriciërs. De franse koning, de leenheer, stuurde een leger
om de patriciërs orde te herstellen. De bewapende ambachtslieden en boeren trokken in
strijd tegen het Franse leger. In 1302 vochten de twee groepen bij Kortrijk de
Guldensporenslag uit. Het franse leger was sterk met werd toch verslagen door de
vlamingen. De guldensporenslag maakte geen einde aan de machtspositie van de patriciërs.
Wel liet het zien dat de boeren en ambachtslieden de patriciërs en de vorsten konden
verslaan.
Deelcontext 2: stedelijke netwerken:
Rond 1300 waren vlaanderen en brabant het economisch zwaartepunt van de nederlandse
gewesten. Atrecht verloor vanaf 1300 zijn economische voorsprong, doordat ze niet over het
water konden handelen. Brugge kon dit wel, zij hadden een aansluiting met de Hanze. In
Nederland ontstond een stedelijke netwerk, waarin elke stad een eigen functie had.
Handelaren werkte met grote bedragen en moesten lange afstanden afleggen. Daarom was
met echt geld werken niet handig dus werkte ze met wisselbrieven. Dit was een document
waarin stond hoeveel geld handelaren aan elkaar verschuldigde. In deze periode ontstonden
ook de eerste banken, die geld wisselde en uitlenen. Eerst was Brugge de belangrijkste
handelsstad maar later werd dit Antwerpen, want die hadden een goede verbinding met het
achterland, voor grote schepen. In noord Nederland kreeg Amsterdam een belangrijke
functie. De verbouwing van graan kon namelijk niet op Nederlandse bodem en dus werd het
aangevoerd vanaf de Oostzee. Amsterdam specialiseerde zich steeds verder in de handel
met het Oostzeegebied. Hierdoor werd Amsterdam een belangrijke haven met een grote
koopvaardijvloot.
De steden vonden hun eigen zelfstandigheid erg belangrijk en zorgden dan ook voor het
welzijn van de burger. Vroeger zorgde de geestelijken voor de bonum commune, algemeen
Deelcontext 1:
In de periode 1050-1300 veranderde de samenleving in Nederland. Nederland was toen de
lage landen een deel van het Heilige Roomse Rijk. Dit rijk werd op een feodale wijze
bestuurd: netwerk van leenmannen met een koning. De leenheer leende stukken uit aan de
leenmannen: graven of hertogen die dit bestuurde. De bewoners hadden te maken met de
leenmannen. De leenman zorgde voor bescherming en in ruil daarvoor leverde de bewoners
diensten aan de leenmannen.
Het huidige Nederland was in de 10e dunbevolkt en niet verstedelijkt. Het land was niet echt
geschikt voor landbouw, door moerassen enzo. De gebieden waren grotendeels
zelfvoorzienend met ruilhandel. Vanaf de 11de eeuw kwamen er verbeteringingen in de
landbouw, het werd productiever. 3 oorzaken hiervoor:
1. De mensen bebouwde meer land, bossen werden gekapt en land werd drooggelegd
2. Het drieslagstelsel werd bedacht: in het eerste jaar werd de akker bebouwd met
zomergranen, in het tweede jaar met wintergranen en het derde jaar lag het brak.
Het drieslagstelsel leverde veel meer op.
3. Er kwamen nieuwe technieken om het land te bewerken, een betere ploeg en
paarden
De hogere productie in de landbouw maakte bevolkingsgroei mogelijk. Niet iedereen hoefde
meer op het land te werken en dus kwamen er specialisaties. Deze spullen gingen ze ruilen
voor eten waardoor de handel weer op kwam. Gevolgen handel:
1. Doordat de handel opkwam nam de verstedelijking toe. De handel concentreerde
zich op plekken als kruispunten van wegen of rivieren. Daar ontmoette rijke
bestuurders, ambachtslieden en handelaren. Toen gingen de handelaren en
ambachtslieden hier wonen. Zo ontstonden daar handelsnederzettingen en bloeide
de oude op.
2. Er kwam ook een behoefte aan geld als ruilmiddel. Zo ontstond een monetaire
economie en ontstond er een agrarische-urbane samenleving.
De opkomst van steden zorgde voor politieke veranderingen. Om hun economische en
politieke belangen te beschermen probeerde stedelingen stadsrechten te krijgen van de
vorst. Een stad met stadsrechten vormde een aparte zelfstandige eenheid binnen het gebied
van de feodale heer. De stedelingen kregen recht op zelfbestuur en mochten zelf
rechtspraak regelen. Ook mochten ze een verdedigingsmuur bouwen. De vorsten zagen hier
winsten in omdat ze in ruil voor stadsrechten belastingen en militaire steun kregen.
De inwoners van de nieuwe steden werden burgers of poorters genoemd: ze vormde de
burgerij. Burgers hadden voorrechten, zoals het recht om een ambacht uit te mogen voeren,
en het recht om stadsgenoten te berechten en om bestuursfuncties te mogen hebben. Voor
toelating tot burgerij moesten ze betalen. De steden hadden een constante stroom van
aspirant-poorters: de mensen die van het platteland naar de stad kwamen. De heer of vorst
zorgde voor veilig en vrij verkeer voor handelaren. Zowel boeren als kooplieden kwamen
naar de jaarmarkten. Grote Steden kregen een belangrijke marktfunctie voor het omliggende
verzorgingsgebied. Samen vormde de verzorgingsgebieden een netwerk over heel west
Europa. Handelaren gingen alle jaarmarkten af.
, Vlaanderen ontwikkelde zich vanaf de 18de eeuw tot een van de meest verstedelijkte
gebieden van Europa. Dit lag in het Franse Rijk. Tot 1300 lag het economische zwaartepunt
van dit gebied in Atrecht, nu Arras. Dit werd later de hoofdstad van een bisdom
(kerkprovincie). De aanwezigheid van de bisschop zorgde voor werkgelegenheid. Er kwam
een grote vraag naar luxeproducten. Bouwprojecten als het maken van kerken trokken
werklieden aan. Rond Atrecht was er een hele productieve landbouw en was men
gespecialiseerd in schapenhouderij. De stad kreeg daardoor een speciale plek in de
lakennijverheid. Laken was een wollen stof.
Door de succesvolle handel ontstonden binnen de burgerij grote sociale verschillen.
Kooplieden gingen met steeds grotere geldbedragen werken en kregen een hoge
machtspositie. Omdat steden stadsrecht hadden namen de rijke kooplieden de bestuurs
functies als burgemeester en schepen. De kooplieden gingen zich onderscheiden van
andere inwoners, het gemeen. Zij vormde een nieuwe sociale klasse,de patriciërs. Deze
leende geld uit aan vorsten. De vorsten hadden meegeholpen aan de stadsrechten maar nu
werden ze afhankelijk van de patriciërs en brak hun macht af. De patriciërs kleden en
woonde als vorsten. Ambachtslieden en kooplieden verenigde in steden zich in gilden. De
gilden versterkte hun positie en bepaalde de werkomstandigheden, prijzen van grondstoffen
en de lonen. Aan het einde van de 13de eeuw ontstonden hierdoor conflicten binnen steden.
Ambachtslieden beklaagde zich over het machtsmisbruik van patriciërs. De ambachtslieden
kwamen in opstand tegen de patriciërs. De franse koning, de leenheer, stuurde een leger
om de patriciërs orde te herstellen. De bewapende ambachtslieden en boeren trokken in
strijd tegen het Franse leger. In 1302 vochten de twee groepen bij Kortrijk de
Guldensporenslag uit. Het franse leger was sterk met werd toch verslagen door de
vlamingen. De guldensporenslag maakte geen einde aan de machtspositie van de patriciërs.
Wel liet het zien dat de boeren en ambachtslieden de patriciërs en de vorsten konden
verslaan.
Deelcontext 2: stedelijke netwerken:
Rond 1300 waren vlaanderen en brabant het economisch zwaartepunt van de nederlandse
gewesten. Atrecht verloor vanaf 1300 zijn economische voorsprong, doordat ze niet over het
water konden handelen. Brugge kon dit wel, zij hadden een aansluiting met de Hanze. In
Nederland ontstond een stedelijke netwerk, waarin elke stad een eigen functie had.
Handelaren werkte met grote bedragen en moesten lange afstanden afleggen. Daarom was
met echt geld werken niet handig dus werkte ze met wisselbrieven. Dit was een document
waarin stond hoeveel geld handelaren aan elkaar verschuldigde. In deze periode ontstonden
ook de eerste banken, die geld wisselde en uitlenen. Eerst was Brugge de belangrijkste
handelsstad maar later werd dit Antwerpen, want die hadden een goede verbinding met het
achterland, voor grote schepen. In noord Nederland kreeg Amsterdam een belangrijke
functie. De verbouwing van graan kon namelijk niet op Nederlandse bodem en dus werd het
aangevoerd vanaf de Oostzee. Amsterdam specialiseerde zich steeds verder in de handel
met het Oostzeegebied. Hierdoor werd Amsterdam een belangrijke haven met een grote
koopvaardijvloot.
De steden vonden hun eigen zelfstandigheid erg belangrijk en zorgden dan ook voor het
welzijn van de burger. Vroeger zorgde de geestelijken voor de bonum commune, algemeen
