Inhoudsopgave
HOORCOLLEGE 1: VERHAAL EN VOORRANG ALGEMEEN .............................................................................. 2
HOORCOLLEGE 2: PANDRECHT, IN HET BIJZONDER OP ROERENDE ZAKEN ......................................................... 6
HOORCOLLEGE 3: PANDRECHT OP VORDERINGEN (I) ................................................................................ 12
HOORCOLLEGE 4: PANDRECHT OP VORDERINGEN (II) .............................................................................. 19
HOORCOLLEGE 5: PANDRECHT OP VORDERINGEN (III) ............................................................................. 26
HOORCOLLEGE 6: RETENTIERECHT EN HYPOTHEEK................................................................................... 34
HOORCOLLEGE 7: VORMERKUNG, BESLAG EN FAILLISSEMENT .................................................................... 41
HOORCOLLEGE 8: FAILLISSEMENTSPAULIANA ......................................................................................... 46
HOORCOLLEGE 9: EIGENDOMSVOORBEHOUD EN RECHT VAN RECLAME......................................................... 52
HOORCOLLEGE 10: DE BIJZONDERE VERHAALSPOSITIE VAN DE FISCUS .......................................................... 60
HOORCOLLEGE 11: FIDUCIAVERBOD EN KWALITEITSREKENING ................................................................... 67
HOORCOLLEGE 12: ERPACHT EN OPSTAL............................................................................................... 74
HOORCOLLEGE 13: ERFDIENSTBAARHEID4 ............................................................................................ 80
HOORCOLLEGE 14: APPARTEMENTSRECHTEN ........................................................................................ 85
,Hoorcollege 1: Verhaal en voorrang algemeen
14 november 2022.
Voorgeschreven literatuur:
• Pitlo/Reehuis & Heisterkamp 2019, nrs. 735-759d en 913-936
• J.B. Huizink, Insolventie, Deventer: Wolters Kluwer 2021, hfdst. 1
Voorgeschreven rechtspraak:
• HR 17 januari 2014, NJ 2014/61 (Unitco);
• HR 24 maart 2017, NJ 2017/466 (Mondia/Curatoren V&D)
Verhaal
Artikel 3:276 BW: verhaal op gehele vermogen
Art. 3:376 BW: ‘tenzij de wet of een overeenkomst anders bepaalt, kan een schuldeiser zijn
vordering op alle goederen van zijn schuldenaar verhalen’
- Met je gehele vermogen sta je in voor de schulden die je aangaat.
- ‘Tenzij…’
o Uitzondering op grond van overeenkomst
o Uitzondering op grond van de wet, bijvoorbeeld:
▪ Art 447 Rv: goederen die buiten verhaal blijven, bijvoorbeeld kleding en
voorraad levensmiddelen.
▪ Beslagvrije voet, bij beslag op loonvorderingen (475a, 475b jo. 475c Rv)
- Bij een lening is het niet beperkt tot het vermogen dat iemand heeft op moment van
aangaan van de lening, maar ook voor toekomstig vermogen.
Beperking I:
- ‘Verhalen op goederen van zijn schuldenaar’
- Soms ook op goederen van derden, bijvoorbeeld:
o Retentierecht (art. 3:292 BW) → de schuldeiser kan zijn vordering op de zaak
verhalen met voorrang boven allen tegen wie het retentierecht kan worden
ingeroepen.
o Fiscus: bodemrecht (art. 22 lid 3 IW) → kan onder omstandigheden bodemrecht
worden uitgeoefend, ook al valt het niet onder het vermogen van de schuldenaar.
o Derdenpand/derdenhypotheek.
Hoe wordt verhaal genomen?
- Bevoegdheid nemen van verhaal (crediteur)
- Executoriale titel vereist (art. 430 Rv)
- Executoriaal beslag (bijv. art. 439 Rv)
- Openbare verkoop (bijv. art. 463 Rv)
- Verdeling opbrengst (bijv. art. 480 Rv)
Art. 3:277 BW: Paritas creditorum
Art. 3:277 lid 1 BW: gelijkheid van schuldeisers
- Netto-opbrengst wordt verdeeld (na aftrek kosten van executie)
- Naar evenredigheid van ieders vordering
Paritas creditorum: wanneer er meerdere schuldeisers zijn, maar er is te weinig vermogen
om iedereen te voldoen.
,Uitzonderingen:
- Art. 3:277 lid 2 BW: achtergestelde vordering
Voorbeeld:
A ontvangt (20.000/30.000) x 15.000 = 10.000
B ontvangt (10.000/30.000) x 15.000 = 5.000
Dus: het gaat erom dat je naar evenredigheid wordt betaald!
De normatieve kracht van de paritas creditorum?
- Is het rechtvaardig dat de paritas creditorum geldt?
- Art. 6:107 lid 4 BW → voorbeeld van een doorbreking van de paritas creditorum.
Unitco-arrest (beoordeling in hoger beroep van pluraliteit van schuldeisers na betaling van
steunvorderingen)
- In casu had een derde (de moedermaatschappij) alle steunvorderingen van de
dochtermaatschappij betaald, op één na.
- Ingevolge art. 6 lid 3 Fw wordt het faillissement van de schuldenaar uitgesproken als
summierlijk blijkt dat deze in toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen.
o Wanneer dit verzoek door schuldeiser wordt gedaan moet zijn vorderingsrecht
vaststaan, en een dergelijke vordering moet vergezeld gaan met ten minste een
steunvordering van een andere schuldeiser.
- Schuldenaar heeft hoger beroep ingesteld tegen faillietverklaring in eerste aanleg,
omdat er van pluraliteit van schuldenaren geen sprake meer is (door betaling van
steunvorderingen door derden)
- Hof had geoordeeld dat het ontoelaatbaar was, wegens doorbreking paritas creditorum.
- Hoge Raad → voor het in hoger beroep handhaven van een faillissement is vereist dat
ook ten tijde van de appelprocedure het bestaan van steunvorderingen summierlijk is
gebleken. De opvatting dat deze pluraliteit van schuldeisers in een uitgesproken
faillissement moet worden aangenomen, tenzij het tegendeel aannemelijk is gemaakt, is
dus onjuist. Het (laten) betalen van steunvorderingen in een faillissementssituatie is niet
zonder meer ontoelaatbaar en levert geen doorbreking op van de paritas creditorum.
Faillissement
- ‘Toestand van te hebben opgehouden te betalen’ (art. 1 Fw)
- Het gehele vermogen van de schuldenaar wordt uitgewonnen (art. 20 Fw)
- Schuldenaar verliest beheer en beschikking over zijn vermogen (art. 23 en 24 Fw)
- Individuele beslagen vervallen (art. 33 Fw)
Voorrang
De paritas creditorum geldt, tenzij er sprake is van voorrang.
, Art. 3:278 lid 1 BW: ‘voorrang vloeit voort uit pand, hypotheek en voorrecht en andere in
de wet aangegeven gronden’
- Gesloten stelsel van voorrangsrechten
- ‘Andere in de wet aangegeven gronden’
o Bijvoorbeeld art. 3:282 BW, 3:264 lid 7 BW (huurder) of 3:290 e.v. BW
(retentierecht)
- Voorrecht
- Pand en hypotheek
Art. 3:278 lid 2 BW: ‘voorrechten ontstaan alleen uit de wet. Zij rusten of op bepaalde
goederen of op alle tot een vermogen behorende goederen’
Voorbeeld:
A heeft concurrente vordering.
B heeft voorrecht ex. art. 3:285 BW i.v.m. reparatie auto.
B ontvangt €10.000 (want zijn vordering is bevoorrecht)
Restant gaat naar A: €5.000.
Verkeersregels:
- Pand en hypotheek gaan voor voorrecht (art. 3:279 BW)
- Bijzondere voorrechten gaan voor algemene voorrechten (3:280 BW)
o Bijvoorbeeld: voorrecht op een bepaalde zaak gaan voor voorrechten op alle
zaken.
- Bijzondere voorrechten op hetzelfde goed staan gelijk in rang (art. 3:281 lid 1 BW)
- Algemene voorrechten nemen onderling rang naar gelang van plaatsing in de wet
(3:281 lid 2 BW)
- Bovenstaande geldt voor zover de wet niet anders bepaalt.
Pand en hypotheek
- Art. 3:227 lid 1 BW
- Hoge voorrang!
- Recht van parate executie: geen executoriale titel vereist (art. 3:248/268 BW)
- Pand- en hypotheekhouder oefenen in geval van faillissement hun recht uit alsof er geen
faillissement was (art. 57 lid 1 FW)
- Zaaksgevolg, prioriteit etc.
Onderscheid voorrecht en pand/hypotheek
Voorrecht Pand/hypotheek
Voorrang (hoge) voorrang
Executoriale titel vereist Recht van parate executie (3:248/268 BW)
Indienen faillissement Separatist (art. 57 FW)
Geen zaaksgevolg Zaaksgevolg
HOORCOLLEGE 1: VERHAAL EN VOORRANG ALGEMEEN .............................................................................. 2
HOORCOLLEGE 2: PANDRECHT, IN HET BIJZONDER OP ROERENDE ZAKEN ......................................................... 6
HOORCOLLEGE 3: PANDRECHT OP VORDERINGEN (I) ................................................................................ 12
HOORCOLLEGE 4: PANDRECHT OP VORDERINGEN (II) .............................................................................. 19
HOORCOLLEGE 5: PANDRECHT OP VORDERINGEN (III) ............................................................................. 26
HOORCOLLEGE 6: RETENTIERECHT EN HYPOTHEEK................................................................................... 34
HOORCOLLEGE 7: VORMERKUNG, BESLAG EN FAILLISSEMENT .................................................................... 41
HOORCOLLEGE 8: FAILLISSEMENTSPAULIANA ......................................................................................... 46
HOORCOLLEGE 9: EIGENDOMSVOORBEHOUD EN RECHT VAN RECLAME......................................................... 52
HOORCOLLEGE 10: DE BIJZONDERE VERHAALSPOSITIE VAN DE FISCUS .......................................................... 60
HOORCOLLEGE 11: FIDUCIAVERBOD EN KWALITEITSREKENING ................................................................... 67
HOORCOLLEGE 12: ERPACHT EN OPSTAL............................................................................................... 74
HOORCOLLEGE 13: ERFDIENSTBAARHEID4 ............................................................................................ 80
HOORCOLLEGE 14: APPARTEMENTSRECHTEN ........................................................................................ 85
,Hoorcollege 1: Verhaal en voorrang algemeen
14 november 2022.
Voorgeschreven literatuur:
• Pitlo/Reehuis & Heisterkamp 2019, nrs. 735-759d en 913-936
• J.B. Huizink, Insolventie, Deventer: Wolters Kluwer 2021, hfdst. 1
Voorgeschreven rechtspraak:
• HR 17 januari 2014, NJ 2014/61 (Unitco);
• HR 24 maart 2017, NJ 2017/466 (Mondia/Curatoren V&D)
Verhaal
Artikel 3:276 BW: verhaal op gehele vermogen
Art. 3:376 BW: ‘tenzij de wet of een overeenkomst anders bepaalt, kan een schuldeiser zijn
vordering op alle goederen van zijn schuldenaar verhalen’
- Met je gehele vermogen sta je in voor de schulden die je aangaat.
- ‘Tenzij…’
o Uitzondering op grond van overeenkomst
o Uitzondering op grond van de wet, bijvoorbeeld:
▪ Art 447 Rv: goederen die buiten verhaal blijven, bijvoorbeeld kleding en
voorraad levensmiddelen.
▪ Beslagvrije voet, bij beslag op loonvorderingen (475a, 475b jo. 475c Rv)
- Bij een lening is het niet beperkt tot het vermogen dat iemand heeft op moment van
aangaan van de lening, maar ook voor toekomstig vermogen.
Beperking I:
- ‘Verhalen op goederen van zijn schuldenaar’
- Soms ook op goederen van derden, bijvoorbeeld:
o Retentierecht (art. 3:292 BW) → de schuldeiser kan zijn vordering op de zaak
verhalen met voorrang boven allen tegen wie het retentierecht kan worden
ingeroepen.
o Fiscus: bodemrecht (art. 22 lid 3 IW) → kan onder omstandigheden bodemrecht
worden uitgeoefend, ook al valt het niet onder het vermogen van de schuldenaar.
o Derdenpand/derdenhypotheek.
Hoe wordt verhaal genomen?
- Bevoegdheid nemen van verhaal (crediteur)
- Executoriale titel vereist (art. 430 Rv)
- Executoriaal beslag (bijv. art. 439 Rv)
- Openbare verkoop (bijv. art. 463 Rv)
- Verdeling opbrengst (bijv. art. 480 Rv)
Art. 3:277 BW: Paritas creditorum
Art. 3:277 lid 1 BW: gelijkheid van schuldeisers
- Netto-opbrengst wordt verdeeld (na aftrek kosten van executie)
- Naar evenredigheid van ieders vordering
Paritas creditorum: wanneer er meerdere schuldeisers zijn, maar er is te weinig vermogen
om iedereen te voldoen.
,Uitzonderingen:
- Art. 3:277 lid 2 BW: achtergestelde vordering
Voorbeeld:
A ontvangt (20.000/30.000) x 15.000 = 10.000
B ontvangt (10.000/30.000) x 15.000 = 5.000
Dus: het gaat erom dat je naar evenredigheid wordt betaald!
De normatieve kracht van de paritas creditorum?
- Is het rechtvaardig dat de paritas creditorum geldt?
- Art. 6:107 lid 4 BW → voorbeeld van een doorbreking van de paritas creditorum.
Unitco-arrest (beoordeling in hoger beroep van pluraliteit van schuldeisers na betaling van
steunvorderingen)
- In casu had een derde (de moedermaatschappij) alle steunvorderingen van de
dochtermaatschappij betaald, op één na.
- Ingevolge art. 6 lid 3 Fw wordt het faillissement van de schuldenaar uitgesproken als
summierlijk blijkt dat deze in toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen.
o Wanneer dit verzoek door schuldeiser wordt gedaan moet zijn vorderingsrecht
vaststaan, en een dergelijke vordering moet vergezeld gaan met ten minste een
steunvordering van een andere schuldeiser.
- Schuldenaar heeft hoger beroep ingesteld tegen faillietverklaring in eerste aanleg,
omdat er van pluraliteit van schuldenaren geen sprake meer is (door betaling van
steunvorderingen door derden)
- Hof had geoordeeld dat het ontoelaatbaar was, wegens doorbreking paritas creditorum.
- Hoge Raad → voor het in hoger beroep handhaven van een faillissement is vereist dat
ook ten tijde van de appelprocedure het bestaan van steunvorderingen summierlijk is
gebleken. De opvatting dat deze pluraliteit van schuldeisers in een uitgesproken
faillissement moet worden aangenomen, tenzij het tegendeel aannemelijk is gemaakt, is
dus onjuist. Het (laten) betalen van steunvorderingen in een faillissementssituatie is niet
zonder meer ontoelaatbaar en levert geen doorbreking op van de paritas creditorum.
Faillissement
- ‘Toestand van te hebben opgehouden te betalen’ (art. 1 Fw)
- Het gehele vermogen van de schuldenaar wordt uitgewonnen (art. 20 Fw)
- Schuldenaar verliest beheer en beschikking over zijn vermogen (art. 23 en 24 Fw)
- Individuele beslagen vervallen (art. 33 Fw)
Voorrang
De paritas creditorum geldt, tenzij er sprake is van voorrang.
, Art. 3:278 lid 1 BW: ‘voorrang vloeit voort uit pand, hypotheek en voorrecht en andere in
de wet aangegeven gronden’
- Gesloten stelsel van voorrangsrechten
- ‘Andere in de wet aangegeven gronden’
o Bijvoorbeeld art. 3:282 BW, 3:264 lid 7 BW (huurder) of 3:290 e.v. BW
(retentierecht)
- Voorrecht
- Pand en hypotheek
Art. 3:278 lid 2 BW: ‘voorrechten ontstaan alleen uit de wet. Zij rusten of op bepaalde
goederen of op alle tot een vermogen behorende goederen’
Voorbeeld:
A heeft concurrente vordering.
B heeft voorrecht ex. art. 3:285 BW i.v.m. reparatie auto.
B ontvangt €10.000 (want zijn vordering is bevoorrecht)
Restant gaat naar A: €5.000.
Verkeersregels:
- Pand en hypotheek gaan voor voorrecht (art. 3:279 BW)
- Bijzondere voorrechten gaan voor algemene voorrechten (3:280 BW)
o Bijvoorbeeld: voorrecht op een bepaalde zaak gaan voor voorrechten op alle
zaken.
- Bijzondere voorrechten op hetzelfde goed staan gelijk in rang (art. 3:281 lid 1 BW)
- Algemene voorrechten nemen onderling rang naar gelang van plaatsing in de wet
(3:281 lid 2 BW)
- Bovenstaande geldt voor zover de wet niet anders bepaalt.
Pand en hypotheek
- Art. 3:227 lid 1 BW
- Hoge voorrang!
- Recht van parate executie: geen executoriale titel vereist (art. 3:248/268 BW)
- Pand- en hypotheekhouder oefenen in geval van faillissement hun recht uit alsof er geen
faillissement was (art. 57 lid 1 FW)
- Zaaksgevolg, prioriteit etc.
Onderscheid voorrecht en pand/hypotheek
Voorrecht Pand/hypotheek
Voorrang (hoge) voorrang
Executoriale titel vereist Recht van parate executie (3:248/268 BW)
Indienen faillissement Separatist (art. 57 FW)
Geen zaaksgevolg Zaaksgevolg
