Hoofdstuk 2: Aspecten van personen- en familierecht
2.1. Inleiding
2.2 Evolutie
2.3 Personenrecht
2.3.1 Ontstaan en einde van de persoon
2.3.2 Staat van de persoon
Naam
Geslacht
Woonplaats
Nationaliteit
2.3.3 Rechts-en handelingsbekwaamheid
2.3.4 De beschermingsmaatregelen
2.4 Publiciteit van de persoon
2.5 Familierecht
2.5.1 Afstamming
2.5.2 Ouderlijk gezag
2.5.3 Niet-ontvoogde minderjarigen
2.5.4 Ontvoogde minderjarigen
2.5.5 Hoe is de verhouding tussen ouder en het minderjarige kind?
2.6. Samenleven
2.6.1 Feitelijk samenwonen
2.6.2 Wettelijk samenwonen
2.6.3 Het huwelijk
2.6.4 Ontbinding van het huwelijk
Leerdoelen (verwerking van de leerdoelen op de laatste pagina).
• Weten welke hoedanigheden de staat van de persoon bepalen
• Begrijpen dat juridische en biologische afstamming niet altijd gelijk is, en de gevolgen van juridische afstamming
kennen
• Het wettelijke statuut van minderjarigen en andere onbekwamen en de bescherming van onbekwamen kennen
• De wijzen van vaststelling van afstamming langs moederszijde en langs vaderszijde kennen
• Weten hoe de verhouding ouder-kind, voogd-kind in elkaar zit
• De verschillen tussen feitelijke samenwoning, wettelijke samenwoning en het huwelijk kennen (wie, hoe, rechten en
plichten, gevolgen, einde)
• Het primair en secundair huwelijksstelsel kunnen toelichten
• De gronden voor echtscheiding, de procedures en de gevolgen ervan kennen
2.1 Inleiding
Personenrecht Familierecht
Dat onderdeel van het burgerlijk recht dat de Dat onderdeel van het burgerlijk recht dat zich
rechtsbevoegdheid en plichten van personen bezighoudt met afstamming, geboorte,
regelt. huwelijk- en echtscheiding en andere zaken met
de hoedanigheid, familiebetrekkingen en
bevoegdheden van personen
Rechtsbekwaamheid
Rechtsbekwaamheid is alleen aan de persoon of rechtssubject toegekend.
Volgens het recht zijn er twee rechtssubjecten: de natuurlijke en rechtspersonen.
- Natuurlijke personen (of mensen van vlees en bloed) zijn alleen rechtsbekwaam en dus
principieel gelijk. En voor bepaalde personen wordt de rechtsbekwaamheid in relatie tot
andere personen beperkt voor zover door de wet bepaald. Bv.: echtgenoten mogen elkaar
geen goederen verkopen op enkele uitzonderingen na.
- Rechtspersonen kunnen aan het rechtsverkeer deelnemen zoals een mens, als dragers van
subjectieve rechten en plichten.
1
,Er zijn ook groeperingen of verenigingen die geen rechtspersoonlijkheid hebben, bv. een feitelijke
vereniging (spaarkas).
2.2. (Sociologische) Evolutie
Tot 1960:
- Gezin pas na het huwelijk.
- Man is het hoofd van het gezin; vrouw is ondergeschikt.
- Meestal gezinnen met (veel) kinderen.
- Minderjarigen totaal onbekwaam.
Vanaf 1960:
- Loskoppeling band tussen huwelijk en seksualiteit.
- Loskoppeling huwelijk en ouderschap, minder kinderen.
- Moederschap op latere leeftijd.
- Holebi’s, transfenders, m-v-x.
Invloed op het recht:
- Naast huwelijk ook wettelijk en feitelijk samenwonen.
- Erkenning homohuwelijk.
- Minderjarigen gedeeltelijk bekwaam.
- Afschaffing voogdij bij eenoudergezinnen.
- Verandering geslacht, verandering voornaam.
2.3 Personenrecht
2.3.1 Ontstaan en einde van de persoon
Ontstaan en einde van de persoon is juridisch verschillend van biologisch begin. De natuurlijke of
fysieke persoon vangt volgens het recht aan met de geboorte, niet met de verwekking. Hij eindigt
met de dood (hersendood, door de arts vastgesteld).
Maar deze regel kent wat nuanceringen:
- Het kind moet levend geboren worden én het kind moet levensvatbaar zijn om te kunnen
spreken van een juridisch persoon. De wijze van verwekking speelt juridisch geen rol
(kunstmatige inseminatie).
- Levensvatbaar geboren worden wil dus zeggen dat het kind de capaciteit heeft om te
kunnen overleven (minstens 180 dagen oud).
Als aan die twee voorwaarden is voldaan, dan speelt de tijd hoelang het kind heeft geleefd geen rol.
Het ongeboren kind kan ook al erkend worden.
Sterrenkinderen
Sinds 2019 kunnen kinderen die na zes maanden (160 dagen) zwangerschap worden geboren en
overlijden, een voornaam en familienaam krijgen die geregistreerd wordt. Ook kinderen die vanaf
140 dagen na de bevruchting overlijden, de registratie kan worden aangevraagd (enkel een
voornaam). Die registratie is een steun in de verwerking van een overlijden, maar betekent niet dat
het kind rechtspersoonlijkheid krijgt.
2
, 2.3.2 Staat van de persoon
Naam
- Iedere persoon draagt een familienaam die niet vrij kan gekozen worden.
o Ouders kunnen de naam van de vader, de naam van de moeder of een combinatie
van beide namen geven aan hun kinderen (in de volgorde die zij wensen).
o Wanneer ouders het niet eens geraken over de familienaam of indien zij geen keuze
hebben gemaakt heeft een kind een dubbele familienaam in alfabetische volgorde.
o De gemaakte keuze geldt voor alle gemeenschappelijke kinderen die nadien geboren
worden en is dus onherroepelijk.
- Bijzondere situaties:
o Een vondeling krijgt een naam door de ambtenaar van de burgerlijke stand.
o Bij volle adoptie (een adoptie waarbij de banden met het gezin van de oorsprong
volledig doorknipt worden) kan het kind zijn oorspronkelijke naam niet behouden.
Het kind kind verkrijgt de naam van de adoptant.
o Bij gewone adoptie (waarbij de juridische banden met de natuurlijke ouders wel
blijven bestaan) zijn er diverse mogelijkheden:
Of de minderjarige verliest zijn eigen naam en draagt voortaan alleen de
familienaam van de adoptant.
Of in geval van gelijktijdige adoptie door twee echtgenoten of
samenwonenden draagt de geadopteerde de naam van een van de
adoptanten of wel één van elk van hen.
Of de geadopteerde verkrijgt een samengestelde familienaam die gevormd
wordt door de oorspronkelijke familienaam, gevolgd of voorafgegaan door
de naam van de adoptant.
Voornaam
- Het dragen van een voornaam is verplicht.
- De keuze is volkomen vrij.
- Een ambtenaar mag een keuze weigeren indien de voornaam aanleiding geeft tot verwarring
of indien de voornaam schade kan toebrengen aan het kind.
Naamsverandering
- Verandering van de achternaam is mogelijk bij zeer gegronde redenen, bijvoorbeeld
belachelijke familienaam, onterende naam, integratie vreemdelingen). Het is een gunst via
koninklijk besluit die 140 euro kost per persoon.
- Verandering van de voornaam is gemakkelijker:
o Een gemeentelijke ambtenaar beslist of de aanvraag voldoende gemotiveerd is.
o Kan al binnen enkele dagen worden afgerond.
o Al dan niet gratis (hangt af van de gemeente waar je woont).
Naams-verbetering
- Is je naam of voornaam niet juist vermeld in de geboorteakte door bijvoorbeeld een tikfout,
kan deze fout worden verbeterd na gunstig advies.
Geslacht
- M, V (of toekomstgericht X = geslacht niet eenduidig man of vrouw).
3
2.1. Inleiding
2.2 Evolutie
2.3 Personenrecht
2.3.1 Ontstaan en einde van de persoon
2.3.2 Staat van de persoon
Naam
Geslacht
Woonplaats
Nationaliteit
2.3.3 Rechts-en handelingsbekwaamheid
2.3.4 De beschermingsmaatregelen
2.4 Publiciteit van de persoon
2.5 Familierecht
2.5.1 Afstamming
2.5.2 Ouderlijk gezag
2.5.3 Niet-ontvoogde minderjarigen
2.5.4 Ontvoogde minderjarigen
2.5.5 Hoe is de verhouding tussen ouder en het minderjarige kind?
2.6. Samenleven
2.6.1 Feitelijk samenwonen
2.6.2 Wettelijk samenwonen
2.6.3 Het huwelijk
2.6.4 Ontbinding van het huwelijk
Leerdoelen (verwerking van de leerdoelen op de laatste pagina).
• Weten welke hoedanigheden de staat van de persoon bepalen
• Begrijpen dat juridische en biologische afstamming niet altijd gelijk is, en de gevolgen van juridische afstamming
kennen
• Het wettelijke statuut van minderjarigen en andere onbekwamen en de bescherming van onbekwamen kennen
• De wijzen van vaststelling van afstamming langs moederszijde en langs vaderszijde kennen
• Weten hoe de verhouding ouder-kind, voogd-kind in elkaar zit
• De verschillen tussen feitelijke samenwoning, wettelijke samenwoning en het huwelijk kennen (wie, hoe, rechten en
plichten, gevolgen, einde)
• Het primair en secundair huwelijksstelsel kunnen toelichten
• De gronden voor echtscheiding, de procedures en de gevolgen ervan kennen
2.1 Inleiding
Personenrecht Familierecht
Dat onderdeel van het burgerlijk recht dat de Dat onderdeel van het burgerlijk recht dat zich
rechtsbevoegdheid en plichten van personen bezighoudt met afstamming, geboorte,
regelt. huwelijk- en echtscheiding en andere zaken met
de hoedanigheid, familiebetrekkingen en
bevoegdheden van personen
Rechtsbekwaamheid
Rechtsbekwaamheid is alleen aan de persoon of rechtssubject toegekend.
Volgens het recht zijn er twee rechtssubjecten: de natuurlijke en rechtspersonen.
- Natuurlijke personen (of mensen van vlees en bloed) zijn alleen rechtsbekwaam en dus
principieel gelijk. En voor bepaalde personen wordt de rechtsbekwaamheid in relatie tot
andere personen beperkt voor zover door de wet bepaald. Bv.: echtgenoten mogen elkaar
geen goederen verkopen op enkele uitzonderingen na.
- Rechtspersonen kunnen aan het rechtsverkeer deelnemen zoals een mens, als dragers van
subjectieve rechten en plichten.
1
,Er zijn ook groeperingen of verenigingen die geen rechtspersoonlijkheid hebben, bv. een feitelijke
vereniging (spaarkas).
2.2. (Sociologische) Evolutie
Tot 1960:
- Gezin pas na het huwelijk.
- Man is het hoofd van het gezin; vrouw is ondergeschikt.
- Meestal gezinnen met (veel) kinderen.
- Minderjarigen totaal onbekwaam.
Vanaf 1960:
- Loskoppeling band tussen huwelijk en seksualiteit.
- Loskoppeling huwelijk en ouderschap, minder kinderen.
- Moederschap op latere leeftijd.
- Holebi’s, transfenders, m-v-x.
Invloed op het recht:
- Naast huwelijk ook wettelijk en feitelijk samenwonen.
- Erkenning homohuwelijk.
- Minderjarigen gedeeltelijk bekwaam.
- Afschaffing voogdij bij eenoudergezinnen.
- Verandering geslacht, verandering voornaam.
2.3 Personenrecht
2.3.1 Ontstaan en einde van de persoon
Ontstaan en einde van de persoon is juridisch verschillend van biologisch begin. De natuurlijke of
fysieke persoon vangt volgens het recht aan met de geboorte, niet met de verwekking. Hij eindigt
met de dood (hersendood, door de arts vastgesteld).
Maar deze regel kent wat nuanceringen:
- Het kind moet levend geboren worden én het kind moet levensvatbaar zijn om te kunnen
spreken van een juridisch persoon. De wijze van verwekking speelt juridisch geen rol
(kunstmatige inseminatie).
- Levensvatbaar geboren worden wil dus zeggen dat het kind de capaciteit heeft om te
kunnen overleven (minstens 180 dagen oud).
Als aan die twee voorwaarden is voldaan, dan speelt de tijd hoelang het kind heeft geleefd geen rol.
Het ongeboren kind kan ook al erkend worden.
Sterrenkinderen
Sinds 2019 kunnen kinderen die na zes maanden (160 dagen) zwangerschap worden geboren en
overlijden, een voornaam en familienaam krijgen die geregistreerd wordt. Ook kinderen die vanaf
140 dagen na de bevruchting overlijden, de registratie kan worden aangevraagd (enkel een
voornaam). Die registratie is een steun in de verwerking van een overlijden, maar betekent niet dat
het kind rechtspersoonlijkheid krijgt.
2
, 2.3.2 Staat van de persoon
Naam
- Iedere persoon draagt een familienaam die niet vrij kan gekozen worden.
o Ouders kunnen de naam van de vader, de naam van de moeder of een combinatie
van beide namen geven aan hun kinderen (in de volgorde die zij wensen).
o Wanneer ouders het niet eens geraken over de familienaam of indien zij geen keuze
hebben gemaakt heeft een kind een dubbele familienaam in alfabetische volgorde.
o De gemaakte keuze geldt voor alle gemeenschappelijke kinderen die nadien geboren
worden en is dus onherroepelijk.
- Bijzondere situaties:
o Een vondeling krijgt een naam door de ambtenaar van de burgerlijke stand.
o Bij volle adoptie (een adoptie waarbij de banden met het gezin van de oorsprong
volledig doorknipt worden) kan het kind zijn oorspronkelijke naam niet behouden.
Het kind kind verkrijgt de naam van de adoptant.
o Bij gewone adoptie (waarbij de juridische banden met de natuurlijke ouders wel
blijven bestaan) zijn er diverse mogelijkheden:
Of de minderjarige verliest zijn eigen naam en draagt voortaan alleen de
familienaam van de adoptant.
Of in geval van gelijktijdige adoptie door twee echtgenoten of
samenwonenden draagt de geadopteerde de naam van een van de
adoptanten of wel één van elk van hen.
Of de geadopteerde verkrijgt een samengestelde familienaam die gevormd
wordt door de oorspronkelijke familienaam, gevolgd of voorafgegaan door
de naam van de adoptant.
Voornaam
- Het dragen van een voornaam is verplicht.
- De keuze is volkomen vrij.
- Een ambtenaar mag een keuze weigeren indien de voornaam aanleiding geeft tot verwarring
of indien de voornaam schade kan toebrengen aan het kind.
Naamsverandering
- Verandering van de achternaam is mogelijk bij zeer gegronde redenen, bijvoorbeeld
belachelijke familienaam, onterende naam, integratie vreemdelingen). Het is een gunst via
koninklijk besluit die 140 euro kost per persoon.
- Verandering van de voornaam is gemakkelijker:
o Een gemeentelijke ambtenaar beslist of de aanvraag voldoende gemotiveerd is.
o Kan al binnen enkele dagen worden afgerond.
o Al dan niet gratis (hangt af van de gemeente waar je woont).
Naams-verbetering
- Is je naam of voornaam niet juist vermeld in de geboorteakte door bijvoorbeeld een tikfout,
kan deze fout worden verbeterd na gunstig advies.
Geslacht
- M, V (of toekomstgericht X = geslacht niet eenduidig man of vrouw).
3
