Hoofdstuk 5: De tijd van Ontdekkers en Hervormers. (1500-1600)
5.1: De renaissance.
Kenmerkend aspect(en): Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin
van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
Nieuw mens- en wereldbeeld:
Rond 1500 kregen de mensen een nieuw mens -en wereldbeeld; ze kregen een andere kijk op de
mensen en de wereld dan ze in de middeleeuwen hadden. In de middeleeuwen werd de mens gezien
als slecht en zondig, de wereld was door god geschapen, maar daarna in handen van de duivel
geraakt. De mens moest zich van de wereld afwenden en hun leven toewijdden aan God en het
hiernamaals.
In Italiaanse steden ontstond in de late middel eeuwen een rijke bovenlaag van handelaren,
kooplieden en bankiers. Deze kwamen voort uit de bloeiende en welvarende steden. Ze lieten hun
rijkdom zien, zo ook in kunst.
Het nieuwe mens -en wereldbeeld was heel anders dan in de middel eeuwen. God had de mensen
uitgekozen om de schepping mogelijk te maken. De mens moest zich niet afwenden van de natuur,
maar haar perfectioneren. Niet alles draaide om het geloof en leven na de dood. De mens kwam
weer centraal te staan.
Van memento mori: (gedenk te sterven) -> carpe diem (pluk de dag)
Navolging van de oudheid:
De kunstenaars namen inspiratie van het klassieke erfgoed: de resten/nalatenschap van de Grieks-
Romeinse cultuur. Ze wilden deze prachtige tijd herleven, Dit deden ze door de bouwwerken,
schilderijen en beelden uit die tijd na te maken en zo goed mogelijk te perfectioneren en verbeteren.
Dit ging heel goed en ze besloten dat er een nieuw tijd was aangebroken: de renaissance
(wedergeboorte)
De tijd tussen de renaissance en de klassieke oudheid noemden ze de middel eeuwen. Dit gebruiken
we nog steeds.
Met de renaissance begon ook de vroegmoderne tijd (1500-1800). De eerste eeuw hiervan (1500-
1600) noemen we de renaissance.
Begin 15e eeuw in Italië, na 1500 in heel Europa (hier begon dus de vroegmoderne tijd.)
Bestudering van de klassieken en humanisten:
De interesse in de klassieke oudheid werd gewekt door humanisten, zij kwamen erachter dat de
traktaten (documenten) uit de oudheid verkeerd vertaald waren en stortten zich op onderzoek naar
de klassieke oudheid.
, Ze gebruikten deze correct vertaalde teksten voor onderwijs en opvoeding, er ontstonden nieuwe
vormen van onderwijs. De verspreiding werd enorm bevorderd door de drukpers en de
boekdrukkunst. Meer mensen waren geletterd en gingen onderzoeken. Deze manier van denken
verspreidde zich razendsnel.
Verspreiding over Europa:
In de 16e eeuw werd het door heel Europa verspreid. Italiaanse humanisten traden in dienst van
Europese vorsten en buitenlandse geleerden, kunstenaars en studenten reisden naar Italië.
Toch pakte dit niet overal hetzelfde uit. In het Noorden van Europa, waar de Romeinen nooit voet
hadden gezet en er dus niet echt een klassieke cultuur was om op terug te leven, stortten de
humanisten zich op het herzien van de Bijbel en het Christelijk geloof, wat vervolgede in de
reformatie (paragraaf 5.3)
Ook zorgde het voor een wetenschappelijke bloeiperiode. Natuurwetenschap, filosofie, maar ook de
menselijke antinomie werd volledig opnieuw ontdekt.
5.2 De Europese expansie.
Kenmerkend aspect: het begin van de Europese overzeese expansie.
Het ontstaan van de ontdekkingsreizen:
Rond de 11e eeuw hadden de christenen al enorm groot deel van Europa verovert. Daarna zetten ze
het ook buiten Europa voort. Er waren verschillende oorzaken:
Geloofsverspreiding, kwam voort uit de reconquista.
Handel: Ze hadden een nieuw route naar India die niet was ingenomen door o.a. de Turken.
(Ze konden niet via Constantinopel, dat was in handen van de Turken)
o Over land was dus vrijwel onmogelijk, door conflicten met Islamitische wereld.
Gebiedsuitbreiding
Nieuwsgierigheid.
De Portugezen begonnen hiermee en reisden heel gestructureerd de Afrikaanse kust af.
Zeeroute naar Indië:
Doordat de Portugezen stapsgewijs de (West)Kust van Afrika afgingen vonden ze daar enorm veel
goud. Hierna gingen ze op zoek naar een nieuwe route naar Indië: Zuid -en Oost-Azië.
Uit Indië kwam kostbaar koopwaar, wat via de Arabische volkeren naar Europa kwam. Het zou veel
winst opleveren als ze het zelf konden halen.
Vanwege stromingen en foute windrichtingen kwamen de Portugezen aan in Zuid-Amerika. Eind 15 e
eeuw werd Columbus in opdracht van het Spaanse koningspaar verzocht een route naar Indië te
zoeken. Hij kwam echter aan in Amerika.
5.1: De renaissance.
Kenmerkend aspect(en): Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin
van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
Nieuw mens- en wereldbeeld:
Rond 1500 kregen de mensen een nieuw mens -en wereldbeeld; ze kregen een andere kijk op de
mensen en de wereld dan ze in de middeleeuwen hadden. In de middeleeuwen werd de mens gezien
als slecht en zondig, de wereld was door god geschapen, maar daarna in handen van de duivel
geraakt. De mens moest zich van de wereld afwenden en hun leven toewijdden aan God en het
hiernamaals.
In Italiaanse steden ontstond in de late middel eeuwen een rijke bovenlaag van handelaren,
kooplieden en bankiers. Deze kwamen voort uit de bloeiende en welvarende steden. Ze lieten hun
rijkdom zien, zo ook in kunst.
Het nieuwe mens -en wereldbeeld was heel anders dan in de middel eeuwen. God had de mensen
uitgekozen om de schepping mogelijk te maken. De mens moest zich niet afwenden van de natuur,
maar haar perfectioneren. Niet alles draaide om het geloof en leven na de dood. De mens kwam
weer centraal te staan.
Van memento mori: (gedenk te sterven) -> carpe diem (pluk de dag)
Navolging van de oudheid:
De kunstenaars namen inspiratie van het klassieke erfgoed: de resten/nalatenschap van de Grieks-
Romeinse cultuur. Ze wilden deze prachtige tijd herleven, Dit deden ze door de bouwwerken,
schilderijen en beelden uit die tijd na te maken en zo goed mogelijk te perfectioneren en verbeteren.
Dit ging heel goed en ze besloten dat er een nieuw tijd was aangebroken: de renaissance
(wedergeboorte)
De tijd tussen de renaissance en de klassieke oudheid noemden ze de middel eeuwen. Dit gebruiken
we nog steeds.
Met de renaissance begon ook de vroegmoderne tijd (1500-1800). De eerste eeuw hiervan (1500-
1600) noemen we de renaissance.
Begin 15e eeuw in Italië, na 1500 in heel Europa (hier begon dus de vroegmoderne tijd.)
Bestudering van de klassieken en humanisten:
De interesse in de klassieke oudheid werd gewekt door humanisten, zij kwamen erachter dat de
traktaten (documenten) uit de oudheid verkeerd vertaald waren en stortten zich op onderzoek naar
de klassieke oudheid.
, Ze gebruikten deze correct vertaalde teksten voor onderwijs en opvoeding, er ontstonden nieuwe
vormen van onderwijs. De verspreiding werd enorm bevorderd door de drukpers en de
boekdrukkunst. Meer mensen waren geletterd en gingen onderzoeken. Deze manier van denken
verspreidde zich razendsnel.
Verspreiding over Europa:
In de 16e eeuw werd het door heel Europa verspreid. Italiaanse humanisten traden in dienst van
Europese vorsten en buitenlandse geleerden, kunstenaars en studenten reisden naar Italië.
Toch pakte dit niet overal hetzelfde uit. In het Noorden van Europa, waar de Romeinen nooit voet
hadden gezet en er dus niet echt een klassieke cultuur was om op terug te leven, stortten de
humanisten zich op het herzien van de Bijbel en het Christelijk geloof, wat vervolgede in de
reformatie (paragraaf 5.3)
Ook zorgde het voor een wetenschappelijke bloeiperiode. Natuurwetenschap, filosofie, maar ook de
menselijke antinomie werd volledig opnieuw ontdekt.
5.2 De Europese expansie.
Kenmerkend aspect: het begin van de Europese overzeese expansie.
Het ontstaan van de ontdekkingsreizen:
Rond de 11e eeuw hadden de christenen al enorm groot deel van Europa verovert. Daarna zetten ze
het ook buiten Europa voort. Er waren verschillende oorzaken:
Geloofsverspreiding, kwam voort uit de reconquista.
Handel: Ze hadden een nieuw route naar India die niet was ingenomen door o.a. de Turken.
(Ze konden niet via Constantinopel, dat was in handen van de Turken)
o Over land was dus vrijwel onmogelijk, door conflicten met Islamitische wereld.
Gebiedsuitbreiding
Nieuwsgierigheid.
De Portugezen begonnen hiermee en reisden heel gestructureerd de Afrikaanse kust af.
Zeeroute naar Indië:
Doordat de Portugezen stapsgewijs de (West)Kust van Afrika afgingen vonden ze daar enorm veel
goud. Hierna gingen ze op zoek naar een nieuwe route naar Indië: Zuid -en Oost-Azië.
Uit Indië kwam kostbaar koopwaar, wat via de Arabische volkeren naar Europa kwam. Het zou veel
winst opleveren als ze het zelf konden halen.
Vanwege stromingen en foute windrichtingen kwamen de Portugezen aan in Zuid-Amerika. Eind 15 e
eeuw werd Columbus in opdracht van het Spaanse koningspaar verzocht een route naar Indië te
zoeken. Hij kwam echter aan in Amerika.
