Inhoudsopgave
Klinische Pathologie (2018). Heycop ten Ham.Hoofdstuk................................................................................2
7: Respiratie (ademhaling)...................................................................................................................................2
7.1 Ademhaling................................................................................................................................................2
7.2 Pneumonie.................................................................................................................................................7
7.3 Pneumothorax...........................................................................................................................................8
7.4 Tuberculose (tbc).......................................................................................................................................9
7.5 Astma Bronchiale.....................................................................................................................................10
7.6 COPD........................................................................................................................................................11
Hoofdstuk 9: Bloed.............................................................................................................................................13
9.2 Zuur-Base-Evenwicht...............................................................................................................................13
Aantekeningen Ziekteleer colleges............................................................................................................... 14
College: Aspiratie, ARDS, Near Drowning......................................................................................................14
College: TBC en Koolmonoxide......................................................................................................................15
Fysiologie, leerboek voor paramedische opleidingen....................................................................................16
11. Ademhaling...................................................................................................................................................16
11.1 Inleiding.................................................................................................................................................16
11.2 Luchtwegen en Longen..........................................................................................................................16
11.3 Ventilatie: mechanica van de ademhaling.............................................................................................18
11.3.1 Adembewegingen...............................................................................................................................18
11.3.3 Krachten die ventilatie bewerkstelligen.............................................................................................20
11.4 Gaswisseling en gastransport................................................................................................................24
11.5 Regulatie van ademhaling.....................................................................................................................27
Anatomie en Fysiologie................................................................................................................................ 30
Hoorcollege 1: Zuur-Base evenwicht..................................................................................................................30
Hoorcollege 2: Longfunctie.................................................................................................................................38
Hoorcollege 3: Drukken......................................................................................................................................47
1
,Klinische Pathologie (2018). Heycop ten Ham.Hoofdstuk
7: Respiratie (ademhaling)
7.1 Ademhaling
Bij een ademhaling zijn de volgende aspecten te onderscheiden
Ademprikkel: Aansturen van ademhalingsspieren
Ademarbeid: zorgen dat de ademhalingsspieren hun werk doen +
ademfrequentie
Luchtwegen: lucht vanuit de omgeving aanvoeren naar de alveoli
Longdiffusie: uitwisseling van de gassen
Longperfusie: hoe goed zijn de longen doorbloed
Ademprikkel
Ademen gebeurt vanzelf, dit regelt het ademcentrum in de
hersenstam. Dit wordt aangestuurd door chemosensoren,
deze sensoren reageren op koolstofdioxide (CO2) en een pH
daling (acidose).
Het ademcentrum reageert op een kleine stijging van CO2
of pH door een ademprikkel af te geven, alleen een grote
daling in O2 geeft deze prikkel ook af. In de aortaboog zitten
de perifere chemosensoren die op dezelfde daling en
stijging reageren.
Er gaat een signaal naar de ademhalingsspieren vanaf de
hersenstam naar de nervus frenicus en komt aan bij het
diafragma. Het andere signaal gaat via de nervus
intercostalis naar de m. intercostalis (tussenribspieren).
Ademarbeid (thoraxwand)
Bij inspiratie wordt lucht actief aangezogen door het afplatten van het
diafragma waardoor de thorax naar beneden opzij en naar voren gaat om
het oppervlak te vergroten. Dit gebeurt door aanspannen van spieren in
middenrif en tussenribben, bij ademnood kunnen de hulp
ademhalingsspieren in nek en schouders gebruikt worden.
Expiratie is in principe passief dankzij de elasticiteit van de longen en het
zakken van de ribben door e zwaartekracht. Uitademen is dus eigenlijk
ontspanning.
De thoraxwand is van binnen bedekt met pleura parientalis en de
longen zijn bekleed met pleura visceralis. Hiertussen zit pleuravocht
waardoor de longen goed kunnen verschuiven tijdens het ademen. Je kunt
dit vergelijken met twee glazen plaatjes op elkaar en een laagje water
ertussen.
Luchtwegen
De functie van de luchtwegen is om lucht naar de longblaasjes aan te voeren
en daaruit weer af te voeren en het gasmengel weer af te voeren daarna. De
luchtwegen zijn ook nodig om te praten en om de lucht te filteren. Er blijven
stofdeeltjes en ziekteverwekkers hangen in het slijm. De trilharen zorgen ervoor
dat dit weer afgevoerd wordt richting de pharynx. Dit wordt opgehoest of ze
komen in het maagzuur.
2
,Normale inspiratie Diafragma aanspannen (platter)
Ribben heffen met tussenribspieren
Geforceerde Diafragma aanspannen (platter)
inspiratie Ribben heffen met tussenribspieren
Gebruik van hulpademhalingsspieren in nek en
schouders
Normale expiratie Diafragma ontspannen (koepel)
Ribben zakken door ontspannen m. Intercostales externi
Longen vallen samen door elasticiteit
Geforceerde Diafragma ontspannen (koepel)
expiratie Longen vallen samen door elasticiteit
Gebruik van m. Intercostales interni om ribben extra te
laten zakken
Gebruik van buikspieren om diafragma omhoog te
drukken
Bovenste luchtwegen
o Mond en neus
o Pharynx (keel)
o Larynx (strottenhoofd)
De functie van de bovenste luchtwegen is als volgt:
Verwarmen van de lucht
Bevochtigingen van de lucht
Reinigen
Waarschuwen voor gevaar (geur)
De meeste lucht komt via de neus binnen (soms via de
mond). In de neus worden grove deeltjes zoals zand
opgevangen in de neusharen. Via de mond vindt het
grootste deel van de bovengenoemde functies niet plaats.
De pharynx is de verbinding tussen neus/mond
naar larynx en slokdarm, hiermee is de pharynx
zowel onderdeel van het respiratoire stelsel als van
het spijsverteringstelsel. Bij slikken sluit de uvula
(huig) de neusholte af en de epiglottis
(strottenklepje) de larynx. Op deze manier komt
er geen voedsel in de slokdarm (tenzij je moet
lachen wanneer je eet).
Lage en onderste luchtwegen
a) Trachea: luchtpijp
b) Bronchi: luchtpijptakken
c) Brobchioli: luchtpijptakjes
De trachea is een sterke maar flexibele buis
omgeven met kraakbeenringen, aan de
achterkant open waardoor de oesophagus kan
uitzetten bij grote voedselbrokken. Na ongeveer
11 cm splitst de trachea zich in de linker- en de
rechter hoofdbrochus. De rechterbronchus
heeft een grotere diameter en loopt ook steiler, bij
verslikking komt dit dan ook vaker in de rechterlong dan in de linkerlong.
3
, De bronchi hebben ook kraakbeen ringen en vertakking in kleinere bronchii tot
het overgaat in bronchioli. Deze zij omgeving door glad spierweefsel en enkele
kraakbeenstukjes. Door het spierweefsel kan bronchoconstrictie en dilatatie
plaatsvinden. De bronchioli eindigen in de longblaasjes: de alveoli.
Longdiffusie
In de alveoli vindt uitwisseling plaats van O2 en CO2 plaats middels diffusie.
Diffusie zorgt ervoor dat de concentratie van een bepaalde stof evenredig
verdeeld wordt over en ruimte (denk aan wanneer iemand een sigaret opsteekt
dan verspreid de rook zich door de ruimte). CO2 diffundeert vanuit het bloed naar
de alveoli en O2 diffundeert van de alveoli naar het bloed. Dit komt tot stand
door:
d) Groot oppervlak: veel alveoli
e) Een dun oppervlak: dunne wanden
f) Concentratieverschil: hoog en laag
Longperfusie
De perfusie is de doorbloeding van de longen. Zuurstofarm bloed wordt vanuit de
rechterkamer naar de longslagadertjes gepompt, deze vertakken uiteindelijke om
de alveoli heen. Vanaf hier stroomt zuurstofrijk bloed naar linkerharthelft. O2 lost
bijna niet op in plasma en wordt om die reden gebonden aan hemoglobine (Hb)
bij verzadiging kleurt het Hb rood. In de weefsels wordt O2 losgelaten van het Hb
en gaat naar de delen die het nodig heeft. In rust pompt het hart 5L bloed door
het lichaam. De hoeveelheid bloed die per minuut door een harthelft wordt
gepompt, heet hartminuutvolume of cardiac output. Wanneer er meer O2
nodig is, zal het HMV toenemen en om al het passerende bloed te verzadigingen
met O2 en CO2 af te voeren is een verhoogde ademarbeid nodig. Bij volledige
verzadiging van Hb met O2 is de saturatie 100%: in de praktijk is dat vaak 95%-
100%.
7.1.1 Respiratoire controles/parameters
Dyspnoe: Dit is een gevoel van ademnood en de patiënt is hierbij de
enige die dit kan beoordelen, het is subjectief.
Ademgeluiden: Normaal gesproken is er geen ademgeluid te horen, bij
vernauwing is dit wel te horen.
g) Inspiratoire stridor: bij inademen te horen en heeft te maken met en
vernauwing aan de bovenzijde van de luchtwegen. De druk in de
luchtwegen daalt omdat de thorax wel vergroot wordt door de spieren
maar er geen lucht in komt. De kracht van de hals wint het dan (te
vergelijken met een te grote zuigkracht van en stofzuiger wanneer de
wanden van de zak tegen elkaar gezogen worden).
h) Expiratoire stridor: probleem in de onderste delen van de luchtwegen bij
het uitademen. Er gaat te weinig lucht uit zoals bij astma (wanneer je op
de luchtbedpomp staat en er lucht uit probeert te krijgen).
Ademfrequentie: normaal gesproken ademt een gezonde volwassene 10-19
keer per minuut (gemiddeld 15/16).
i) Tachypneu: Te snel ademen wordt vaak veroorzaakt door een diffusie
probleem of een luchtwegobstructie. Ter compensatie van verstoorde
gaswisseling. Dit veroorzaakt een stijging in CO2 waardoor extra
ademprikkel wordt afgegeven waardoor sneller ademgehaald gaat worden.
j) Bradypneu: Opiaten onderdrukken deze ademprikkel weer.
Ademdiepte is bij een rustige ademhaling ongeveer een halve liter per teug. Bij
oppervlakkige ademhaling is het minder dan een halve liter, dit kan komen
4
Klinische Pathologie (2018). Heycop ten Ham.Hoofdstuk................................................................................2
7: Respiratie (ademhaling)...................................................................................................................................2
7.1 Ademhaling................................................................................................................................................2
7.2 Pneumonie.................................................................................................................................................7
7.3 Pneumothorax...........................................................................................................................................8
7.4 Tuberculose (tbc).......................................................................................................................................9
7.5 Astma Bronchiale.....................................................................................................................................10
7.6 COPD........................................................................................................................................................11
Hoofdstuk 9: Bloed.............................................................................................................................................13
9.2 Zuur-Base-Evenwicht...............................................................................................................................13
Aantekeningen Ziekteleer colleges............................................................................................................... 14
College: Aspiratie, ARDS, Near Drowning......................................................................................................14
College: TBC en Koolmonoxide......................................................................................................................15
Fysiologie, leerboek voor paramedische opleidingen....................................................................................16
11. Ademhaling...................................................................................................................................................16
11.1 Inleiding.................................................................................................................................................16
11.2 Luchtwegen en Longen..........................................................................................................................16
11.3 Ventilatie: mechanica van de ademhaling.............................................................................................18
11.3.1 Adembewegingen...............................................................................................................................18
11.3.3 Krachten die ventilatie bewerkstelligen.............................................................................................20
11.4 Gaswisseling en gastransport................................................................................................................24
11.5 Regulatie van ademhaling.....................................................................................................................27
Anatomie en Fysiologie................................................................................................................................ 30
Hoorcollege 1: Zuur-Base evenwicht..................................................................................................................30
Hoorcollege 2: Longfunctie.................................................................................................................................38
Hoorcollege 3: Drukken......................................................................................................................................47
1
,Klinische Pathologie (2018). Heycop ten Ham.Hoofdstuk
7: Respiratie (ademhaling)
7.1 Ademhaling
Bij een ademhaling zijn de volgende aspecten te onderscheiden
Ademprikkel: Aansturen van ademhalingsspieren
Ademarbeid: zorgen dat de ademhalingsspieren hun werk doen +
ademfrequentie
Luchtwegen: lucht vanuit de omgeving aanvoeren naar de alveoli
Longdiffusie: uitwisseling van de gassen
Longperfusie: hoe goed zijn de longen doorbloed
Ademprikkel
Ademen gebeurt vanzelf, dit regelt het ademcentrum in de
hersenstam. Dit wordt aangestuurd door chemosensoren,
deze sensoren reageren op koolstofdioxide (CO2) en een pH
daling (acidose).
Het ademcentrum reageert op een kleine stijging van CO2
of pH door een ademprikkel af te geven, alleen een grote
daling in O2 geeft deze prikkel ook af. In de aortaboog zitten
de perifere chemosensoren die op dezelfde daling en
stijging reageren.
Er gaat een signaal naar de ademhalingsspieren vanaf de
hersenstam naar de nervus frenicus en komt aan bij het
diafragma. Het andere signaal gaat via de nervus
intercostalis naar de m. intercostalis (tussenribspieren).
Ademarbeid (thoraxwand)
Bij inspiratie wordt lucht actief aangezogen door het afplatten van het
diafragma waardoor de thorax naar beneden opzij en naar voren gaat om
het oppervlak te vergroten. Dit gebeurt door aanspannen van spieren in
middenrif en tussenribben, bij ademnood kunnen de hulp
ademhalingsspieren in nek en schouders gebruikt worden.
Expiratie is in principe passief dankzij de elasticiteit van de longen en het
zakken van de ribben door e zwaartekracht. Uitademen is dus eigenlijk
ontspanning.
De thoraxwand is van binnen bedekt met pleura parientalis en de
longen zijn bekleed met pleura visceralis. Hiertussen zit pleuravocht
waardoor de longen goed kunnen verschuiven tijdens het ademen. Je kunt
dit vergelijken met twee glazen plaatjes op elkaar en een laagje water
ertussen.
Luchtwegen
De functie van de luchtwegen is om lucht naar de longblaasjes aan te voeren
en daaruit weer af te voeren en het gasmengel weer af te voeren daarna. De
luchtwegen zijn ook nodig om te praten en om de lucht te filteren. Er blijven
stofdeeltjes en ziekteverwekkers hangen in het slijm. De trilharen zorgen ervoor
dat dit weer afgevoerd wordt richting de pharynx. Dit wordt opgehoest of ze
komen in het maagzuur.
2
,Normale inspiratie Diafragma aanspannen (platter)
Ribben heffen met tussenribspieren
Geforceerde Diafragma aanspannen (platter)
inspiratie Ribben heffen met tussenribspieren
Gebruik van hulpademhalingsspieren in nek en
schouders
Normale expiratie Diafragma ontspannen (koepel)
Ribben zakken door ontspannen m. Intercostales externi
Longen vallen samen door elasticiteit
Geforceerde Diafragma ontspannen (koepel)
expiratie Longen vallen samen door elasticiteit
Gebruik van m. Intercostales interni om ribben extra te
laten zakken
Gebruik van buikspieren om diafragma omhoog te
drukken
Bovenste luchtwegen
o Mond en neus
o Pharynx (keel)
o Larynx (strottenhoofd)
De functie van de bovenste luchtwegen is als volgt:
Verwarmen van de lucht
Bevochtigingen van de lucht
Reinigen
Waarschuwen voor gevaar (geur)
De meeste lucht komt via de neus binnen (soms via de
mond). In de neus worden grove deeltjes zoals zand
opgevangen in de neusharen. Via de mond vindt het
grootste deel van de bovengenoemde functies niet plaats.
De pharynx is de verbinding tussen neus/mond
naar larynx en slokdarm, hiermee is de pharynx
zowel onderdeel van het respiratoire stelsel als van
het spijsverteringstelsel. Bij slikken sluit de uvula
(huig) de neusholte af en de epiglottis
(strottenklepje) de larynx. Op deze manier komt
er geen voedsel in de slokdarm (tenzij je moet
lachen wanneer je eet).
Lage en onderste luchtwegen
a) Trachea: luchtpijp
b) Bronchi: luchtpijptakken
c) Brobchioli: luchtpijptakjes
De trachea is een sterke maar flexibele buis
omgeven met kraakbeenringen, aan de
achterkant open waardoor de oesophagus kan
uitzetten bij grote voedselbrokken. Na ongeveer
11 cm splitst de trachea zich in de linker- en de
rechter hoofdbrochus. De rechterbronchus
heeft een grotere diameter en loopt ook steiler, bij
verslikking komt dit dan ook vaker in de rechterlong dan in de linkerlong.
3
, De bronchi hebben ook kraakbeen ringen en vertakking in kleinere bronchii tot
het overgaat in bronchioli. Deze zij omgeving door glad spierweefsel en enkele
kraakbeenstukjes. Door het spierweefsel kan bronchoconstrictie en dilatatie
plaatsvinden. De bronchioli eindigen in de longblaasjes: de alveoli.
Longdiffusie
In de alveoli vindt uitwisseling plaats van O2 en CO2 plaats middels diffusie.
Diffusie zorgt ervoor dat de concentratie van een bepaalde stof evenredig
verdeeld wordt over en ruimte (denk aan wanneer iemand een sigaret opsteekt
dan verspreid de rook zich door de ruimte). CO2 diffundeert vanuit het bloed naar
de alveoli en O2 diffundeert van de alveoli naar het bloed. Dit komt tot stand
door:
d) Groot oppervlak: veel alveoli
e) Een dun oppervlak: dunne wanden
f) Concentratieverschil: hoog en laag
Longperfusie
De perfusie is de doorbloeding van de longen. Zuurstofarm bloed wordt vanuit de
rechterkamer naar de longslagadertjes gepompt, deze vertakken uiteindelijke om
de alveoli heen. Vanaf hier stroomt zuurstofrijk bloed naar linkerharthelft. O2 lost
bijna niet op in plasma en wordt om die reden gebonden aan hemoglobine (Hb)
bij verzadiging kleurt het Hb rood. In de weefsels wordt O2 losgelaten van het Hb
en gaat naar de delen die het nodig heeft. In rust pompt het hart 5L bloed door
het lichaam. De hoeveelheid bloed die per minuut door een harthelft wordt
gepompt, heet hartminuutvolume of cardiac output. Wanneer er meer O2
nodig is, zal het HMV toenemen en om al het passerende bloed te verzadigingen
met O2 en CO2 af te voeren is een verhoogde ademarbeid nodig. Bij volledige
verzadiging van Hb met O2 is de saturatie 100%: in de praktijk is dat vaak 95%-
100%.
7.1.1 Respiratoire controles/parameters
Dyspnoe: Dit is een gevoel van ademnood en de patiënt is hierbij de
enige die dit kan beoordelen, het is subjectief.
Ademgeluiden: Normaal gesproken is er geen ademgeluid te horen, bij
vernauwing is dit wel te horen.
g) Inspiratoire stridor: bij inademen te horen en heeft te maken met en
vernauwing aan de bovenzijde van de luchtwegen. De druk in de
luchtwegen daalt omdat de thorax wel vergroot wordt door de spieren
maar er geen lucht in komt. De kracht van de hals wint het dan (te
vergelijken met een te grote zuigkracht van en stofzuiger wanneer de
wanden van de zak tegen elkaar gezogen worden).
h) Expiratoire stridor: probleem in de onderste delen van de luchtwegen bij
het uitademen. Er gaat te weinig lucht uit zoals bij astma (wanneer je op
de luchtbedpomp staat en er lucht uit probeert te krijgen).
Ademfrequentie: normaal gesproken ademt een gezonde volwassene 10-19
keer per minuut (gemiddeld 15/16).
i) Tachypneu: Te snel ademen wordt vaak veroorzaakt door een diffusie
probleem of een luchtwegobstructie. Ter compensatie van verstoorde
gaswisseling. Dit veroorzaakt een stijging in CO2 waardoor extra
ademprikkel wordt afgegeven waardoor sneller ademgehaald gaat worden.
j) Bradypneu: Opiaten onderdrukken deze ademprikkel weer.
Ademdiepte is bij een rustige ademhaling ongeveer een halve liter per teug. Bij
oppervlakkige ademhaling is het minder dan een halve liter, dit kan komen
4
