Week 6 – Kennisclip en college: Georganiseerde criminaliteit
Hans Nelen
Inleiding
❖ Deze week ligt de focus op de aanbodzijde van drugs. De georganiseerde misdaad in
Nederland is een issue van relatief recente datum en kwam het meest in beeld na de
Commissie van Traa.
De Commissie-van Traa
De Parlementaire enquêtecommissie opsporingsmethoden, naar haar voorzitter ook bekend als
de Commissie-Van Traa, werd ingesteld op 6 december 1994 door de voorzitter van de
Tweede Kamer naar aanleiding van een debat met hieraan voorafgaand de motie-Dijkstal. De
motie bracht de wens tot uitdrukking om een parlementair onderzoek in te stellen naar de
opsporingsmethoden die in Nederland gebruikt werden en de controle hierop. De zogeheten
IRT-affaire was de achtergrond en de aanleiding tot het opheffen in 1993 van het
Interregionaal Recherche Team (IRT) Noord-Holland/Utrecht. Het team maakte gebruik van
een omstreden opsporingsmethode, namelijk het doorlaten van drugs onder regie van politie
en justitie. Het doel was te kunnen doordringen tot in de top van de criminele organisatie die
onderzocht werd, de "erven Bruinsma". Eind oktober 1993 ontdekte de commissaris van de
Amsterdamse politie dat het IRT een opsporingsmethode hanteerde waarvoor hij geen
verantwoordelijkheid wenste te dragen. Hij rapporteerde dit aan de korpsleiding en na veel
overleg (en ruzie) tussen de bij het IRT betrokken politiekorpsen, het OM en andere
betrokkenen, leidde dit tot de opheffing van het IRT. De enquêtecommissie had de opdracht
onderzoek te doen naar de aard, ernst en omvang van de zware, georganiseerde criminaliteit;
de feitelijke toepassing, de rechtmatigheid, het verantwoord zijn en de effectiviteit van de
opsporingsmethoden; de organisatie, het functioneren van en de controle op de opsporing.
❖ Voor de jaren ’90 dacht men dat de criminele organisaties bureaucratisch georganiseerd waren
met één of twee mensen aan de top. Inmiddels weten we dat, in Nederland, deze organisatie
anders in elkaar kan zitten.
[kijk naar de lokale context, de situatie in de VS en Italië is niet 1-op-1 toepasbaar in NL]
❖ We verkrijgen kennis omtrent de georganiseerde misdaad aan de hand van onderzoeken door
bijvoorbeeld het WODC. Het draait dan altijd om de volgende vragen:
1) Wie zijn er betrokken? (wie-vraag)
➢ Waarop berusten de sociale relaties?
o Hoe vinden mensen elkaar? (Social opportunity structure)
o Wat is het belang van vertrouwen?
o Denk ook aan de levensloopcriminologie: in de literatuur omtrent
georganiseerde misdaad blijkt dat een aantal mensen pas relatief laat een
criminele carrière beginnen. Hiervoor zijn ze niet met criminaliteit bezig.
o Wat is de rol van criminele families?
➢ Fijnaut (1996): wat voor groepen maken zich in dit land schuldig aan georganiseerde
criminaliteit? Hier wordt zowel gedacht aan autochtone groepen, maar ook aan
buitenlandse en etnische groepen.
2) Wat weten we over het type criminaliteit dat er wordt gepleegd? (wat-vraag)
, ➢ Fijnaut (1996): Welke vormen van georganiseerde criminaliteit worden door deze
groepen bedreven? Gaat het nog steeds vooral om de levering van illegale goederen en
diensten, of zien we criminele groepen inderdaad ook optreden in legale markten en
nijverheden?
➢ Denk ook aan de transit-criminaliteit: Nederland kent een goed wegennetwerk, een
grote haven in Rotterman en alles is goed geregeld. Dit is goed voor de reguliere
logistiek – maar uiteraard ook voor de onderwereld.
Transitcriminaliteit omvat voornamelijk internationale illegale handel. Daarbij worden
dezelfde gelegenheidsstructuren gebruikt die ook legale economische activiteiten
faciliteren. Veel criminele organisaties in Nederland houden zich vooral bezig met
internationale smokkelactiviteiten. Daarbij kan Nederland het land van productie,
doorvoer, en bestemming zijn.
Zie hierover: Transitcriminaliteit en logistieke knooppunten in Nederland; BJU.
3) Hoe organiseren de partijen zich? (hoe-vraag)
➢ Hoe schermen ze zich af?
➢ Ze schuwen in ieder geval niet voor geweld, recente voorbeelden zijn het vermoorden
van de advocaat van de kroongetuige Nabil B., Derk Wiersum, en de moord op Peter
R. de Vries.
Witwassen: spelers uit de bovenwereld bieden een helpende hand bij het
opzetten van witwasactiviteiten. Hier is de rol van de advocatuur ook relevat.
4) Geldkwesties (hoeveel-vraag)
➢ Hoe worden de inkomsten uit de georganiseerde criminaliteit besteed? Worden ze
geïnvesteerd in de uitbreiding van het aandeel in een illegale markt? Of worden ze
(ook) gebruikt voor de verwerving van legale infrastructuur (in de vorm van
onroerend goed bijvoorbeeld) waarmee vervolgens weer nieuwe activiteiten kunnen
worden ontplooid?
➢ Deze vraag kunnen we het minst goed beantwoorden, omdat we er weinig over weten.
Hans Nelen
Inleiding
❖ Deze week ligt de focus op de aanbodzijde van drugs. De georganiseerde misdaad in
Nederland is een issue van relatief recente datum en kwam het meest in beeld na de
Commissie van Traa.
De Commissie-van Traa
De Parlementaire enquêtecommissie opsporingsmethoden, naar haar voorzitter ook bekend als
de Commissie-Van Traa, werd ingesteld op 6 december 1994 door de voorzitter van de
Tweede Kamer naar aanleiding van een debat met hieraan voorafgaand de motie-Dijkstal. De
motie bracht de wens tot uitdrukking om een parlementair onderzoek in te stellen naar de
opsporingsmethoden die in Nederland gebruikt werden en de controle hierop. De zogeheten
IRT-affaire was de achtergrond en de aanleiding tot het opheffen in 1993 van het
Interregionaal Recherche Team (IRT) Noord-Holland/Utrecht. Het team maakte gebruik van
een omstreden opsporingsmethode, namelijk het doorlaten van drugs onder regie van politie
en justitie. Het doel was te kunnen doordringen tot in de top van de criminele organisatie die
onderzocht werd, de "erven Bruinsma". Eind oktober 1993 ontdekte de commissaris van de
Amsterdamse politie dat het IRT een opsporingsmethode hanteerde waarvoor hij geen
verantwoordelijkheid wenste te dragen. Hij rapporteerde dit aan de korpsleiding en na veel
overleg (en ruzie) tussen de bij het IRT betrokken politiekorpsen, het OM en andere
betrokkenen, leidde dit tot de opheffing van het IRT. De enquêtecommissie had de opdracht
onderzoek te doen naar de aard, ernst en omvang van de zware, georganiseerde criminaliteit;
de feitelijke toepassing, de rechtmatigheid, het verantwoord zijn en de effectiviteit van de
opsporingsmethoden; de organisatie, het functioneren van en de controle op de opsporing.
❖ Voor de jaren ’90 dacht men dat de criminele organisaties bureaucratisch georganiseerd waren
met één of twee mensen aan de top. Inmiddels weten we dat, in Nederland, deze organisatie
anders in elkaar kan zitten.
[kijk naar de lokale context, de situatie in de VS en Italië is niet 1-op-1 toepasbaar in NL]
❖ We verkrijgen kennis omtrent de georganiseerde misdaad aan de hand van onderzoeken door
bijvoorbeeld het WODC. Het draait dan altijd om de volgende vragen:
1) Wie zijn er betrokken? (wie-vraag)
➢ Waarop berusten de sociale relaties?
o Hoe vinden mensen elkaar? (Social opportunity structure)
o Wat is het belang van vertrouwen?
o Denk ook aan de levensloopcriminologie: in de literatuur omtrent
georganiseerde misdaad blijkt dat een aantal mensen pas relatief laat een
criminele carrière beginnen. Hiervoor zijn ze niet met criminaliteit bezig.
o Wat is de rol van criminele families?
➢ Fijnaut (1996): wat voor groepen maken zich in dit land schuldig aan georganiseerde
criminaliteit? Hier wordt zowel gedacht aan autochtone groepen, maar ook aan
buitenlandse en etnische groepen.
2) Wat weten we over het type criminaliteit dat er wordt gepleegd? (wat-vraag)
, ➢ Fijnaut (1996): Welke vormen van georganiseerde criminaliteit worden door deze
groepen bedreven? Gaat het nog steeds vooral om de levering van illegale goederen en
diensten, of zien we criminele groepen inderdaad ook optreden in legale markten en
nijverheden?
➢ Denk ook aan de transit-criminaliteit: Nederland kent een goed wegennetwerk, een
grote haven in Rotterman en alles is goed geregeld. Dit is goed voor de reguliere
logistiek – maar uiteraard ook voor de onderwereld.
Transitcriminaliteit omvat voornamelijk internationale illegale handel. Daarbij worden
dezelfde gelegenheidsstructuren gebruikt die ook legale economische activiteiten
faciliteren. Veel criminele organisaties in Nederland houden zich vooral bezig met
internationale smokkelactiviteiten. Daarbij kan Nederland het land van productie,
doorvoer, en bestemming zijn.
Zie hierover: Transitcriminaliteit en logistieke knooppunten in Nederland; BJU.
3) Hoe organiseren de partijen zich? (hoe-vraag)
➢ Hoe schermen ze zich af?
➢ Ze schuwen in ieder geval niet voor geweld, recente voorbeelden zijn het vermoorden
van de advocaat van de kroongetuige Nabil B., Derk Wiersum, en de moord op Peter
R. de Vries.
Witwassen: spelers uit de bovenwereld bieden een helpende hand bij het
opzetten van witwasactiviteiten. Hier is de rol van de advocatuur ook relevat.
4) Geldkwesties (hoeveel-vraag)
➢ Hoe worden de inkomsten uit de georganiseerde criminaliteit besteed? Worden ze
geïnvesteerd in de uitbreiding van het aandeel in een illegale markt? Of worden ze
(ook) gebruikt voor de verwerving van legale infrastructuur (in de vorm van
onroerend goed bijvoorbeeld) waarmee vervolgens weer nieuwe activiteiten kunnen
worden ontplooid?
➢ Deze vraag kunnen we het minst goed beantwoorden, omdat we er weinig over weten.
