1. Geest, gedrag en psychologische wetenschap
Psychologie
Psyche = geest
Ologie = gebied van studie
De studie van de geest
Kernconcept 1.1
Psychologie is een breed veld, met vele specialismen, maar in wezen is psychologie de wetenschap van gedrag
en geestelijke processen.
Interne geestelijke processen
- Die we alleen indirect waarnemen
- Denken, voelen, begeren
Externe waarneembare gedragingen
- Praten, glimlachen, lopen
De wetenschap van de psychologie is gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen.
1.1.1 psychologie: het is meer dan je denkt
Experimenteel psychologen: psychologen die onderzoek doen naar elementaire psychologische processen- in
tegenstelling tot een toegepast psycholoog.
Docenten psychologie: psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs op bijvoorbeeld HBO- of
bachelor opleiding of aan een universiteit.
Toegepast psycholoog: psycholoog die de door experimenteel psychologen vergaarde kennis gebruikt om
problemen van mensen op te lossen
- Arbeids- en organisatie psychologen (vaak A&O- psychologen genoemd)
- Sport psychologen
- School psychologen
- Klinisch psychologen en counselors
- Forensisch psychologen
- Omgevingspsychologen
- Gerontopsychologen
(Gerontopsychologen beoordelen het functioneren van ouderen en verstrekken begeleiding, in overleg met cliënten, families,
verzorgers en artsen, om ouderen te helpen hun potentieel maximaal te benutten in de latere fases van hun leven)
, 1.1.2 psychologie is geen psychiatrie
psychologie = geen psychiatrie
Psychiatrie is een medisch specialisme en maakt geen deel uit van de psychologie.
Psychiaters hebben een medische opleiding (geneeskunde) genoten en hebben daarnaast een gespecialiseerde
opleiding in de behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen, meestal met behulp van
geneesmiddelen.
Ernstige psychische stoornissen > vanuit medische invalshoek > “patiënten” met geestelijke “ziekte”.
Psychologie beslaat het hele terrein van het menselijk gedrag en de geestelijke processen, van hersenfuncties
tot sociale interacties.
Meestal nadruk op onderzoeksmethoden, in combinatie met bestuderen van specialismen.
Psychologische invalshoek > Cliënten > psychologen mogen geen medicatie voorschrijven tot op heden (2020)
Pseudopsychologie
Niet onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
1.1.3 kritisch nadenken over psychologie en pseudopsychologie
6 kritische denkvaardigheden:
- wat is de bron?
- Is de bewering redelijk of extreem?
- Wat is het bewijs materiaal?
- Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
Bias: een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke
ervaringen en waarden.
- Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
- Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Emotionele bias is de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van op een
rationele analyse van het bewijs materiaal.
Confirmation bias (bevestigingsbias) is de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te negeren
of te bekritiseren en om in plaats daar van informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
, Kernvraag 1.2 Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie?
Kernconcept 1.2 Zes belangrijke perspectieven domineren het snel veranderende veld van de moderne
psychologie: het biologische, cognitieve, behavioristische, whole-person-, ontwikkelings- en socioculturele
perspectief. Alle kwamen ze voor uit radicaal nieuwe ideeën over geest en gedrag.
1.2.1. Scheiding van lichaam en geest en het moderne biologische perspectief
René Descartes, Franse filosoof
Scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam
Rationalisme
Filosofische stroming die de ratio, het denken, als enige middel zag om aan wetenschap en filosofie te doen.
Empirisme
Britse filosofie stroming
Empiristen zien denken als onnodig en zelfs storend in wetenschap en filosofie. Volgens Empiristen zijn
waarnemingen, ervaringen en experimenten de enige ware bronnen van kennis.
Francis Bacon: “het denken vertroebeld de waarneming”
John Locke – Tabula Rasa: een onbeschreven blad dat door ervaringen, leerprocessen en opvoeding
persoonlijkheid en vaardigheden (zoals intelligentie) krijgt.
Het moderne biologische perspectief
Biologisch perspectief: het psychologisch perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het functioneren vna
de genen, de hersenen en het zenuwstelsel en hoormoonstelsel.
Descartes’ perspectief vormde de basis van het moderne biologische perspectief.
Biologisch psychologen zoeken de oorzaken van ons gedrag in het zenuwstelsel, endocriene stelsel en de
genen.
Endocriene stelsel: hormoonstelsel
Twee variaties op het biologische thema
Biologie en geneeskunde
Combinatie met biologie, neurologie en andere disciplines die geïnteresseerd zijn in processen in de hersenen
tot het nieuwe vak neurowetenschap.
Neurowetenschap: het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten, gevoelens,
motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren.
Psychologie
Psyche = geest
Ologie = gebied van studie
De studie van de geest
Kernconcept 1.1
Psychologie is een breed veld, met vele specialismen, maar in wezen is psychologie de wetenschap van gedrag
en geestelijke processen.
Interne geestelijke processen
- Die we alleen indirect waarnemen
- Denken, voelen, begeren
Externe waarneembare gedragingen
- Praten, glimlachen, lopen
De wetenschap van de psychologie is gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen.
1.1.1 psychologie: het is meer dan je denkt
Experimenteel psychologen: psychologen die onderzoek doen naar elementaire psychologische processen- in
tegenstelling tot een toegepast psycholoog.
Docenten psychologie: psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs op bijvoorbeeld HBO- of
bachelor opleiding of aan een universiteit.
Toegepast psycholoog: psycholoog die de door experimenteel psychologen vergaarde kennis gebruikt om
problemen van mensen op te lossen
- Arbeids- en organisatie psychologen (vaak A&O- psychologen genoemd)
- Sport psychologen
- School psychologen
- Klinisch psychologen en counselors
- Forensisch psychologen
- Omgevingspsychologen
- Gerontopsychologen
(Gerontopsychologen beoordelen het functioneren van ouderen en verstrekken begeleiding, in overleg met cliënten, families,
verzorgers en artsen, om ouderen te helpen hun potentieel maximaal te benutten in de latere fases van hun leven)
, 1.1.2 psychologie is geen psychiatrie
psychologie = geen psychiatrie
Psychiatrie is een medisch specialisme en maakt geen deel uit van de psychologie.
Psychiaters hebben een medische opleiding (geneeskunde) genoten en hebben daarnaast een gespecialiseerde
opleiding in de behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen, meestal met behulp van
geneesmiddelen.
Ernstige psychische stoornissen > vanuit medische invalshoek > “patiënten” met geestelijke “ziekte”.
Psychologie beslaat het hele terrein van het menselijk gedrag en de geestelijke processen, van hersenfuncties
tot sociale interacties.
Meestal nadruk op onderzoeksmethoden, in combinatie met bestuderen van specialismen.
Psychologische invalshoek > Cliënten > psychologen mogen geen medicatie voorschrijven tot op heden (2020)
Pseudopsychologie
Niet onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
1.1.3 kritisch nadenken over psychologie en pseudopsychologie
6 kritische denkvaardigheden:
- wat is de bron?
- Is de bewering redelijk of extreem?
- Wat is het bewijs materiaal?
- Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
Bias: een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke
ervaringen en waarden.
- Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
- Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Emotionele bias is de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van op een
rationele analyse van het bewijs materiaal.
Confirmation bias (bevestigingsbias) is de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te negeren
of te bekritiseren en om in plaats daar van informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
, Kernvraag 1.2 Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie?
Kernconcept 1.2 Zes belangrijke perspectieven domineren het snel veranderende veld van de moderne
psychologie: het biologische, cognitieve, behavioristische, whole-person-, ontwikkelings- en socioculturele
perspectief. Alle kwamen ze voor uit radicaal nieuwe ideeën over geest en gedrag.
1.2.1. Scheiding van lichaam en geest en het moderne biologische perspectief
René Descartes, Franse filosoof
Scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam
Rationalisme
Filosofische stroming die de ratio, het denken, als enige middel zag om aan wetenschap en filosofie te doen.
Empirisme
Britse filosofie stroming
Empiristen zien denken als onnodig en zelfs storend in wetenschap en filosofie. Volgens Empiristen zijn
waarnemingen, ervaringen en experimenten de enige ware bronnen van kennis.
Francis Bacon: “het denken vertroebeld de waarneming”
John Locke – Tabula Rasa: een onbeschreven blad dat door ervaringen, leerprocessen en opvoeding
persoonlijkheid en vaardigheden (zoals intelligentie) krijgt.
Het moderne biologische perspectief
Biologisch perspectief: het psychologisch perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het functioneren vna
de genen, de hersenen en het zenuwstelsel en hoormoonstelsel.
Descartes’ perspectief vormde de basis van het moderne biologische perspectief.
Biologisch psychologen zoeken de oorzaken van ons gedrag in het zenuwstelsel, endocriene stelsel en de
genen.
Endocriene stelsel: hormoonstelsel
Twee variaties op het biologische thema
Biologie en geneeskunde
Combinatie met biologie, neurologie en andere disciplines die geïnteresseerd zijn in processen in de hersenen
tot het nieuwe vak neurowetenschap.
Neurowetenschap: het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten, gevoelens,
motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren.
