VOEDING & ETHIEK 4.1 – SAMENVATTING
Tentamenvragen – Deel 1
1. Tentamenvraag cooking animal (p.30)
Wat bedoelt Korthals met de uitspraak ‘Koken maakt mensen tot mensen’, gebaseerd op
het boek van Richard Wrangham?
Door koken is de mens in verschillende opzichten verder ontwikkelt. Ook heeft koken ervoor
gezorgd dat menselijke activiteiten mogelijk werden.
Allereerst heeft koken het voedsel makkelijker verteerbaar gemaakt, waardoor de mens in
kortere tijd meer voedingsmiddelen en dus meer voedingsstoffen binnenkrijgen. Hersen
krijgen het meeste voedsel en zijn het gulzigst. Hierdoor kregen de hersenen de mogelijkheid
om te groeien; het denkvermogen werd groter, de ontwikkeling van taal was mogelijk en
daardoor ontstond een samenleving.
Ook heeft koken ervoor gezorgd dat mensen minder tijd hoefde te besteden aan het
produceren, voorbereiden en verteren van voedsel. Daardoor was er dus meer tijd voor
menselijke activiteiten zoals praten en spelen. Toen er ook met vuur werd gekookt, zorgde
dit ook voor meer sociale activiteit. Het vuur was het middelpunt en zo ontstond de
gezamenlijke maaltijd.
Alles bij elkaar draagt koken dus bij aan cognitieve, sociale en culturele expansie van de
mens. Daardoor heeft koken er dus voor gezorgd dat mensen tot mensen zijn gemaakt.
Wat is jouw visie op de functie en het belang van koken in de huidige maatschappij?
Ik vind dat in de huidige maatschappij koken geen element meer is van het samenzijn. Koken
wordt vaker alleen gedaan of er wordt zelfs helemaal niet meer gekookt. Daarnaast is het
ook niet altijd meer zo dat er dan met elkaar gegeten wordt. Ook is er minder aandacht voor
het voedsel dat bereid wordt en staan we minder stil bij wat we bereiden.
Wel vind ik nog steeds dat koken als functie heeft om het eten zo te bereiden, dat mensen
het kunnen eten en dus kunnen voorzien van energie. Dit is naar mijn idee nog hetzelfde als
vroeger.
2. Tentamenvraag Paradox van de vooruitgang (p.32-33)
Wat bedoelt Korthals met de ‘paradox van vooruitgang’?
Korthals bedoelt hiermee dat ondanks dat het bezig zijn met voedsel mensen tot mensen
maakt, het toch leidt tot vervreemding van fundamentele processen en uiteindelijk van
zichzelf. Dat komt dan doordat mensen steeds minder tijd besteden aan de productie en
vertering van voedsel en daardoor meer tijd hebben voor andere activiteiten.
,Wat is het gevolg hiervan?
Het gevolg is een kloof tussen voedselproductie en voedselconsumptie. Deze kloof leidt tot
een toename van overgewicht, voedselverspilling, de verspreiding van het fastfoodsysteem,
vervreemding van natuur en afhankelijkheid van industrie.
3. Tentamenvraag vervreemding (p.13)
Leg de tabel uit op pagina 13 en geef bij elk niveau een voorbeeld van vervreemding als
gevolg van de kloof tussen productie en consumptie.
Korthals deelt de kloof tussen productie en consumptie in op drie niveau’s, namelijk
cognitief, normatief en expressief niveau. Deze zijn in de meest linkse kolom van de tabel te
zien. In de tweede kolom wordt weergegeven wat de vervreemding door die kloof inhoudt,
wat de oorzaak daarvan is. In de derde kolom is te zien wat er nodig is om die vervreemding
aan te pakken. Hieronder licht ik de drie niveau’s toe met voorbeelden:
Cognitief niveau
Er is een gebrek aan kennis en vaardigheden met betrekking tot ons voedsel.
Voorbeeld: Het missen van de vaardigheden om te kunnen koken.
Normatief niveau
Het proces achter de productie van voedsel is niet of nauwelijks zichtbaar. We staan er ook
niet bij stil en hebben er geen besef meer van.
Voorbeeld: Bij de bio-industrie is het voedsel niet meer gekoppeld aan normen en waarden.
De dieren die deel uitmaken van de bio-industrie worden niet meer gezien en behandeld als
dieren maar als producten, die deel uitmaken van een fabriek. Hoe het er echt aan toe gaat
blijft bewust achter de schermen.
Expressief niveau
Er is een gebrek aan aandacht en smaak van voedsel. Door het gebrek aan aandacht,
proeven we niet echt meer.
Voorbeeld: Tegenwoordig wordt voedsel snel gegeten, zoals onderweg. In de auto of de
trein eten we snel iets en schenken we geen aandacht aan het proeven en het ervaren van
de smaak.
Bedenk en benoem vervolgens ook drie concrete interventies om de vervreemding tegen
te gaan.
Interventies:
Cognitief niveau
Het geven van uitgebreide kooklessen, waar stil wordt gestaan bij de herkomst van het
voedsel en de juiste bereiding ervan. Eventueel met een eigen moestuin, om de gewassen
ook zelf te zaaien, oogsten en wassen.
Normatief niveau
Programma’s op scholen die zich richten op ethische discussies. Dit kan in de vorm van
debatten of bijvoorbeeld in spelvorm.
, Expressief niveau
Smaaklessen bij het NJi (bestaand). Dit is een programma waarbij het beleven van de smaak
van voedsel centraal staat.
4. Tentamenvraag zandloper (p.40)
Leg het zandlopermodel over invloed in de voedselketen uit.
Links: Voedselproducenten (boeren, tuinders, levensmiddelenfabrikanten)
Midden (rood): Kantoren en supermarkten; hier zit de meeste macht. Zij bepalen wat er van
de producenten naar de consumenten gaat en andersom.
Rechts: Consumenten
Het model houdt in dat er aan de ene kant dus miljoenen voedselproducenten staan en aan
de andere kant miljoenen consumenten. De keuze in welke producten de consumenten
consumeren is niet vrij. Deze keuze wordt namelijk beïnvloed door inkoopkantoren en
supermarktketen, die heel veel macht hebben.
Noem hierbij een aantal bedrijven met grote macht.
Unilever, Johnson & Johnson en Mars.
Wat is het gevolg van deze situatie voor consumenten en boeren?
Het gevolg voor consumenten is dat zij geen invloed hebben op wat zij consumeren.
Consumenten zouden misschien een ander voedselaanbod willen, maar zij zijn afhankelijk
van wat er in de supermarkten ligt en hebben hier ook geen zeggenschap over.
Het gevolg voor boeren is zij veel werk moeten doen, maar er uiteindelijk weinig voor terug
krijgen. De wereldbevolking groeit en daarom moet er steeds meer voedsel geproduceerd
worden. Subsidies worden hierbij vooral gegeven aan de grote landbouwbedrijven die de
basis van levensmiddelen produceren, zoals suikerriet, vlees en melk. Deze producten
worden in grote hoeveelheden verkocht en ook voor een lage prijs aangeboden. Kleinere
boeren bedrijven die krijgen dus geen subsidies. Doordat dus met subsidies alleen
geïnvesteerd wordt in de grote landbouwbedrijven, houd je alleen deze bedrijven aan kop
en bepalen die wat er verbouwd en gegeten wordt. Kleinere boeren worden als het ware
onnodig en aan de kant gezet.
Noem een paar initiatieven die deze situatie proberen te veranderen.
Er zijn een aantal organisaties zoals Boeren & Buren en Lekkerder die het mogelijk maken
dat voedsel direct bij de boer kan worden gekocht. Zo worden er speciale markten gehouden
of is precies te zien waar je bepaalde voedingsmiddelen kan kopen.
Tentamenvragen – Deel 1
1. Tentamenvraag cooking animal (p.30)
Wat bedoelt Korthals met de uitspraak ‘Koken maakt mensen tot mensen’, gebaseerd op
het boek van Richard Wrangham?
Door koken is de mens in verschillende opzichten verder ontwikkelt. Ook heeft koken ervoor
gezorgd dat menselijke activiteiten mogelijk werden.
Allereerst heeft koken het voedsel makkelijker verteerbaar gemaakt, waardoor de mens in
kortere tijd meer voedingsmiddelen en dus meer voedingsstoffen binnenkrijgen. Hersen
krijgen het meeste voedsel en zijn het gulzigst. Hierdoor kregen de hersenen de mogelijkheid
om te groeien; het denkvermogen werd groter, de ontwikkeling van taal was mogelijk en
daardoor ontstond een samenleving.
Ook heeft koken ervoor gezorgd dat mensen minder tijd hoefde te besteden aan het
produceren, voorbereiden en verteren van voedsel. Daardoor was er dus meer tijd voor
menselijke activiteiten zoals praten en spelen. Toen er ook met vuur werd gekookt, zorgde
dit ook voor meer sociale activiteit. Het vuur was het middelpunt en zo ontstond de
gezamenlijke maaltijd.
Alles bij elkaar draagt koken dus bij aan cognitieve, sociale en culturele expansie van de
mens. Daardoor heeft koken er dus voor gezorgd dat mensen tot mensen zijn gemaakt.
Wat is jouw visie op de functie en het belang van koken in de huidige maatschappij?
Ik vind dat in de huidige maatschappij koken geen element meer is van het samenzijn. Koken
wordt vaker alleen gedaan of er wordt zelfs helemaal niet meer gekookt. Daarnaast is het
ook niet altijd meer zo dat er dan met elkaar gegeten wordt. Ook is er minder aandacht voor
het voedsel dat bereid wordt en staan we minder stil bij wat we bereiden.
Wel vind ik nog steeds dat koken als functie heeft om het eten zo te bereiden, dat mensen
het kunnen eten en dus kunnen voorzien van energie. Dit is naar mijn idee nog hetzelfde als
vroeger.
2. Tentamenvraag Paradox van de vooruitgang (p.32-33)
Wat bedoelt Korthals met de ‘paradox van vooruitgang’?
Korthals bedoelt hiermee dat ondanks dat het bezig zijn met voedsel mensen tot mensen
maakt, het toch leidt tot vervreemding van fundamentele processen en uiteindelijk van
zichzelf. Dat komt dan doordat mensen steeds minder tijd besteden aan de productie en
vertering van voedsel en daardoor meer tijd hebben voor andere activiteiten.
,Wat is het gevolg hiervan?
Het gevolg is een kloof tussen voedselproductie en voedselconsumptie. Deze kloof leidt tot
een toename van overgewicht, voedselverspilling, de verspreiding van het fastfoodsysteem,
vervreemding van natuur en afhankelijkheid van industrie.
3. Tentamenvraag vervreemding (p.13)
Leg de tabel uit op pagina 13 en geef bij elk niveau een voorbeeld van vervreemding als
gevolg van de kloof tussen productie en consumptie.
Korthals deelt de kloof tussen productie en consumptie in op drie niveau’s, namelijk
cognitief, normatief en expressief niveau. Deze zijn in de meest linkse kolom van de tabel te
zien. In de tweede kolom wordt weergegeven wat de vervreemding door die kloof inhoudt,
wat de oorzaak daarvan is. In de derde kolom is te zien wat er nodig is om die vervreemding
aan te pakken. Hieronder licht ik de drie niveau’s toe met voorbeelden:
Cognitief niveau
Er is een gebrek aan kennis en vaardigheden met betrekking tot ons voedsel.
Voorbeeld: Het missen van de vaardigheden om te kunnen koken.
Normatief niveau
Het proces achter de productie van voedsel is niet of nauwelijks zichtbaar. We staan er ook
niet bij stil en hebben er geen besef meer van.
Voorbeeld: Bij de bio-industrie is het voedsel niet meer gekoppeld aan normen en waarden.
De dieren die deel uitmaken van de bio-industrie worden niet meer gezien en behandeld als
dieren maar als producten, die deel uitmaken van een fabriek. Hoe het er echt aan toe gaat
blijft bewust achter de schermen.
Expressief niveau
Er is een gebrek aan aandacht en smaak van voedsel. Door het gebrek aan aandacht,
proeven we niet echt meer.
Voorbeeld: Tegenwoordig wordt voedsel snel gegeten, zoals onderweg. In de auto of de
trein eten we snel iets en schenken we geen aandacht aan het proeven en het ervaren van
de smaak.
Bedenk en benoem vervolgens ook drie concrete interventies om de vervreemding tegen
te gaan.
Interventies:
Cognitief niveau
Het geven van uitgebreide kooklessen, waar stil wordt gestaan bij de herkomst van het
voedsel en de juiste bereiding ervan. Eventueel met een eigen moestuin, om de gewassen
ook zelf te zaaien, oogsten en wassen.
Normatief niveau
Programma’s op scholen die zich richten op ethische discussies. Dit kan in de vorm van
debatten of bijvoorbeeld in spelvorm.
, Expressief niveau
Smaaklessen bij het NJi (bestaand). Dit is een programma waarbij het beleven van de smaak
van voedsel centraal staat.
4. Tentamenvraag zandloper (p.40)
Leg het zandlopermodel over invloed in de voedselketen uit.
Links: Voedselproducenten (boeren, tuinders, levensmiddelenfabrikanten)
Midden (rood): Kantoren en supermarkten; hier zit de meeste macht. Zij bepalen wat er van
de producenten naar de consumenten gaat en andersom.
Rechts: Consumenten
Het model houdt in dat er aan de ene kant dus miljoenen voedselproducenten staan en aan
de andere kant miljoenen consumenten. De keuze in welke producten de consumenten
consumeren is niet vrij. Deze keuze wordt namelijk beïnvloed door inkoopkantoren en
supermarktketen, die heel veel macht hebben.
Noem hierbij een aantal bedrijven met grote macht.
Unilever, Johnson & Johnson en Mars.
Wat is het gevolg van deze situatie voor consumenten en boeren?
Het gevolg voor consumenten is dat zij geen invloed hebben op wat zij consumeren.
Consumenten zouden misschien een ander voedselaanbod willen, maar zij zijn afhankelijk
van wat er in de supermarkten ligt en hebben hier ook geen zeggenschap over.
Het gevolg voor boeren is zij veel werk moeten doen, maar er uiteindelijk weinig voor terug
krijgen. De wereldbevolking groeit en daarom moet er steeds meer voedsel geproduceerd
worden. Subsidies worden hierbij vooral gegeven aan de grote landbouwbedrijven die de
basis van levensmiddelen produceren, zoals suikerriet, vlees en melk. Deze producten
worden in grote hoeveelheden verkocht en ook voor een lage prijs aangeboden. Kleinere
boeren bedrijven die krijgen dus geen subsidies. Doordat dus met subsidies alleen
geïnvesteerd wordt in de grote landbouwbedrijven, houd je alleen deze bedrijven aan kop
en bepalen die wat er verbouwd en gegeten wordt. Kleinere boeren worden als het ware
onnodig en aan de kant gezet.
Noem een paar initiatieven die deze situatie proberen te veranderen.
Er zijn een aantal organisaties zoals Boeren & Buren en Lekkerder die het mogelijk maken
dat voedsel direct bij de boer kan worden gekocht. Zo worden er speciale markten gehouden
of is precies te zien waar je bepaalde voedingsmiddelen kan kopen.
