4.1 aardbevingen en vulkanen
De Etna
Door de Etna dat om de twee jaar uitbarst zijn er regelmatig economische schade en worden de huizen onder
pyroklastisch materiaal en lava bedolven.
Ligging en topografie
Het Middellandse Zeegebied het overgangsgebied tussen Azië, Europa en Afrika. Het ligt in de subtropische
landschapszone. Maar liefst 21 landen grenzen aan de Middellandse Zee.
De Middellandse Zee is het grootste binnenmeer ter wereld. Op twee plaatsen is de zee toegankelijk:
vanaf de Atlantische Oceaan via de Straat van Gibraltar en vanuit de Rode Zee via het Suezkanaal in
Egypte.
De Middellandse Zee zelf bestaat uit een aantal bekkens, zoals de Adriatische Zee, de Tyrrheense Zee
en de Egeïsche Zee.
Het landschap in de omringende landen is zeer gevarieerd: veel reliëf, heuvels met olijfboomgaarden,
sinaasappelbomen.
De kusten van de Middellandse Zee zijn vaak steil, weinig uitgestrekte stranden, maar wel veel
eilanden
In het Middellandse Zeegebied komen veel aardbevingen voor.
Op de grenzen van platen
Het Middellandse Zeegebied ligt geologisch op de grens van twee grote continentale platen: de Afrikaanse
plaat en de Euraziatische plaat. In dit gebied zijn door de plaatbewegingen verschillende kleine platen
afgesplitst van de twee grote platen → elk hun eigen bewegingsrichting, zeer complex geologisch gebied:
Door botsing van continentale platen zijn gebergten als de Pyreneeën en de Alpen ontstaan.
Door subductie zijn er veel vulkanen.
Door bewegende platen veel aardbevingen.
Ontstaan van alpiene bergen
180 miljoen jaar geleden lag er tussen het Afrikaanse en het Europese continent een zee: de Tethyszee.
Op een mid-oceanische rug in de Tethyszee vormde het gestolde magma een nieuwe oceaanbodem
van basalt → zee werd breder → sedimentie van kalk en klei langs de randen van de zeebodem →
onder druk verhard tot gesteenten.
120 miljoen jaar geleden, schoof Afrika weer noordwaarts → Afrikaanse plaat dook in het zuiden van de
Europese plaat → de Tethyszee werd door de convergente plaatbeweging als maar kleiner, ook verdween er
door subductie oceanische korst
Tussen Afrika en Europa lag een kleine plaat: de Apulische plaat → door verschuiving Afrika steeds
dichter bij het Europese continent → Uiteindelijk botste de Apulische plaat tegen de Europese plaat →
de plaat met het huidige Italië stuitte tegen de oude bergmassieven van Zuid-Duitsland. De gesteenten
schoven honderden kilometers naar het noorden en werden geplooid → deel van de Europese plaat
schoof onder Afrika, zodat de oceaan was verdwenen → vorming Alpen (bestaande uit basalt, kalk- en
kleilagen van de oceanische bodem en Apulische plaat
In dezelfde tijd verdween de zee tussen Spanje en Frankrijk en botste de Iberische plaat tegen de Euraziatische
plaat → vorming Pyreneeën. Samen met de Karpaten in Oost-Europa en de Alpen vormen ze het alpiene
plooiingsgebied (gebied dat is ontstaan door plooiing van de aardkorst, zoals de Alpen)
, Tektoniek in de Egeïsche Zee
Tussen Griekenland en Libië ligt ook een subductiezone: de Helleense Boog.
Afrika beweegt hier 1 cm per jaar naar het
noorden, terwijl de Egeïsche plaat met een
snelheid van 4 cm per jaar naar het zuiden
opschuift → Afrikaanse plaat duikt onder de
Egeïsche plaat.
De subductiezone schuift steeds verder op
naar het zuiden → de Egeïsche plaat wordt
uitgerekt → de plaat wordt dunner en komt
dieper te liggen → ontstaan Egeïsche Zee
Vulkanen
In het Middellandse Zeegebied komen veel
vulkanen (strato, explosief) voor → te vinden
bij de subductiezones
Santorini is een eiland dat is ontstaan door de subductie van twee oceanische platen → vormen
eilanden in de vorm van vulkaanbogen → uitbarsting van de Thira op Santorini veroorzaakte een
tsunami’s en uitbarsting die Santorini en Kreta verwoeste
De Etna op Sicilië is bij subductie van de Afrikaanse plaat ontstaan → veel microplaatjes en breuken in
dat gebied → minder explosieve vulkanen, maar wel veel uitbarstingen
De Vesuvius in Italië ligt dicht bij de stad Napels, dat tegenwoordig meer dan 3 miljoen inwoners heeft
en zich op 12 km afstand van de vulkaan bevindt → bij een grote uitbarsting zullen er grote gevolgen
zijn
Aardbevingen
Langs alle actieve breukzones in het Middellandse Zeegebied komen zware en minder zware aardbevingen
voorkomen → Italië, Griekenland en Turkije hebben het het ergst te verduren
Het Arabische blok beweegt naar het noorden →
de Anatolische plaat en de Egeïsche plaat worden
naar het westen geschoven → Turkije komt klem
te zitten.
De verplaatsing gaat langs twee breuken:
de noordelijke transforme breuk loopt
dicht langs de kust van de Zwarte Zee
(Anatolische breuk) genoemd
De zuidelijke breuk loopt
zuidwestwaarts en verdwijnt aan de kust
van Sicilië in zee.
De Etna
Door de Etna dat om de twee jaar uitbarst zijn er regelmatig economische schade en worden de huizen onder
pyroklastisch materiaal en lava bedolven.
Ligging en topografie
Het Middellandse Zeegebied het overgangsgebied tussen Azië, Europa en Afrika. Het ligt in de subtropische
landschapszone. Maar liefst 21 landen grenzen aan de Middellandse Zee.
De Middellandse Zee is het grootste binnenmeer ter wereld. Op twee plaatsen is de zee toegankelijk:
vanaf de Atlantische Oceaan via de Straat van Gibraltar en vanuit de Rode Zee via het Suezkanaal in
Egypte.
De Middellandse Zee zelf bestaat uit een aantal bekkens, zoals de Adriatische Zee, de Tyrrheense Zee
en de Egeïsche Zee.
Het landschap in de omringende landen is zeer gevarieerd: veel reliëf, heuvels met olijfboomgaarden,
sinaasappelbomen.
De kusten van de Middellandse Zee zijn vaak steil, weinig uitgestrekte stranden, maar wel veel
eilanden
In het Middellandse Zeegebied komen veel aardbevingen voor.
Op de grenzen van platen
Het Middellandse Zeegebied ligt geologisch op de grens van twee grote continentale platen: de Afrikaanse
plaat en de Euraziatische plaat. In dit gebied zijn door de plaatbewegingen verschillende kleine platen
afgesplitst van de twee grote platen → elk hun eigen bewegingsrichting, zeer complex geologisch gebied:
Door botsing van continentale platen zijn gebergten als de Pyreneeën en de Alpen ontstaan.
Door subductie zijn er veel vulkanen.
Door bewegende platen veel aardbevingen.
Ontstaan van alpiene bergen
180 miljoen jaar geleden lag er tussen het Afrikaanse en het Europese continent een zee: de Tethyszee.
Op een mid-oceanische rug in de Tethyszee vormde het gestolde magma een nieuwe oceaanbodem
van basalt → zee werd breder → sedimentie van kalk en klei langs de randen van de zeebodem →
onder druk verhard tot gesteenten.
120 miljoen jaar geleden, schoof Afrika weer noordwaarts → Afrikaanse plaat dook in het zuiden van de
Europese plaat → de Tethyszee werd door de convergente plaatbeweging als maar kleiner, ook verdween er
door subductie oceanische korst
Tussen Afrika en Europa lag een kleine plaat: de Apulische plaat → door verschuiving Afrika steeds
dichter bij het Europese continent → Uiteindelijk botste de Apulische plaat tegen de Europese plaat →
de plaat met het huidige Italië stuitte tegen de oude bergmassieven van Zuid-Duitsland. De gesteenten
schoven honderden kilometers naar het noorden en werden geplooid → deel van de Europese plaat
schoof onder Afrika, zodat de oceaan was verdwenen → vorming Alpen (bestaande uit basalt, kalk- en
kleilagen van de oceanische bodem en Apulische plaat
In dezelfde tijd verdween de zee tussen Spanje en Frankrijk en botste de Iberische plaat tegen de Euraziatische
plaat → vorming Pyreneeën. Samen met de Karpaten in Oost-Europa en de Alpen vormen ze het alpiene
plooiingsgebied (gebied dat is ontstaan door plooiing van de aardkorst, zoals de Alpen)
, Tektoniek in de Egeïsche Zee
Tussen Griekenland en Libië ligt ook een subductiezone: de Helleense Boog.
Afrika beweegt hier 1 cm per jaar naar het
noorden, terwijl de Egeïsche plaat met een
snelheid van 4 cm per jaar naar het zuiden
opschuift → Afrikaanse plaat duikt onder de
Egeïsche plaat.
De subductiezone schuift steeds verder op
naar het zuiden → de Egeïsche plaat wordt
uitgerekt → de plaat wordt dunner en komt
dieper te liggen → ontstaan Egeïsche Zee
Vulkanen
In het Middellandse Zeegebied komen veel
vulkanen (strato, explosief) voor → te vinden
bij de subductiezones
Santorini is een eiland dat is ontstaan door de subductie van twee oceanische platen → vormen
eilanden in de vorm van vulkaanbogen → uitbarsting van de Thira op Santorini veroorzaakte een
tsunami’s en uitbarsting die Santorini en Kreta verwoeste
De Etna op Sicilië is bij subductie van de Afrikaanse plaat ontstaan → veel microplaatjes en breuken in
dat gebied → minder explosieve vulkanen, maar wel veel uitbarstingen
De Vesuvius in Italië ligt dicht bij de stad Napels, dat tegenwoordig meer dan 3 miljoen inwoners heeft
en zich op 12 km afstand van de vulkaan bevindt → bij een grote uitbarsting zullen er grote gevolgen
zijn
Aardbevingen
Langs alle actieve breukzones in het Middellandse Zeegebied komen zware en minder zware aardbevingen
voorkomen → Italië, Griekenland en Turkije hebben het het ergst te verduren
Het Arabische blok beweegt naar het noorden →
de Anatolische plaat en de Egeïsche plaat worden
naar het westen geschoven → Turkije komt klem
te zitten.
De verplaatsing gaat langs twee breuken:
de noordelijke transforme breuk loopt
dicht langs de kust van de Zwarte Zee
(Anatolische breuk) genoemd
De zuidelijke breuk loopt
zuidwestwaarts en verdwijnt aan de kust
van Sicilië in zee.
