JEUGDRECHT EN JEUGDBESCHERMING
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING ROND HET ONTSTAAN VAN DE JEUGDBESCHERMING IN
BELGIË
1.1 JEUGDBESCHERMING IN BELGIË: HET ONTSTAAN VAN EEN CATEGORIAAL BELEID
• NU: rechten van kinderen/jongeren zijn gewaarborgd
• Geen evidente zaak want eerste beschermingswet pas in 1912 -> ‘jongere’
o De wet op de Kinderbescherming van 1912
• Categoriaal beleid is recent
o = beleid waarbij er een scheiding wordt gemaakt tussen kind en volwassenen m.b.t. recht
• Cultuur wordt overgedragen door twee processen
o Proces van socialisatie: opvoeding door verinnerlijken van waarden en normen
▪ Het eigen maken van W&N die in een maatschappij aanwezig zijn en gelden als de
norm
o Proces van sociale controle zowel formeel als informeel
▪ Straffen en bestraffen als de norm van de maatschappij niet wordt nageleefd
▪ Informeel: anderen wijzen op het feit dat iets niet kan
▪ Formeel: wat vast staat in de wet
➔ Processen zorgen voor evolutie: cultuur wordt doorgegeven, verandert naarmate maatschappij
evolueert
• Belang van Verlichting met opkomt van wetenschappen zoals criminologie (leer van de misdrijven),
penologie (leer van de straffen), psychologie
o Kind als een te socialiseren wezen en niet als kind dat bestraft moet worden
• Kijken door gebruik te maken van:
o Geschiedschrijving = vertrekken vanuit verleden -> van vroeger naar nu
o Chronocentrisme = de nu bestaande middle class wordt als norm genomen voor de
menselijke ontwikkeling doorheen alle tijden en op alle plaatsen -> van nu naar vroeger
1.1.1 EVOLUTIE VAN DE SOCIALISATIE
➔ Kinderen werden vroeger beschouwd als objecten/noodzakelijk kwaad, er werd geen aandacht aan
besteed <-> NU: kinderen kunnen en mogen alles!
• Kinderen worden eeuwen beschouwd als een ‘volwassene’ met hier en daar uitzonderingen
• Recente sociale constructie
• Verlichting is bepalend voor het categoriaal beleid
o Nog-niet positie: nog-niet verantwoordelijk, nog-niet zelfstandig, …
o Weten nog niet het verschil tussen goed en kwaad
o Toekomst, vooruitgang, ratio staan centraal
• 2 mensbeelden in Verlichting:
o Volwassene: kent zijn lot
o Kind: kneedbaar, maakbaar, evolueerbaar
GEEN KINDBEELD
= Geen besef rond het belang van kinderen -> noodzakelijk kwaad
• Tot 7 jaar beschouwd als een last, ding
• Ervoor praktijken die aantonen dat er geen belang gehecht wordt aan kinderen
1
, • Afwezig kindbeeld in Oudheid: kleine volwassenen
o Achterlaten van kinderen (meisjes en kinderen met een beperking eerst)
o Offeren aan Godheid
o Als afval weggooien op de mesthoop
• Ook recentelijk (17de – 18de eeuw) geen kindbeeld
o Hogere klasse schakelden voedster in dus weinig aandacht en hoge kindersterfte
o Praktijken die nu heden ten dag in onze ogen barbaars overkomen
o Als het meisje was = geen kinderen en zwarte vlag van rouw hangen
• Onhygiënische omstandigheden, geen voorbehoedsmiddelen, ziektes leidden tot hoge kindersterfte
en dus geen aandacht
• Meisjes waren minder waard en dit zal zich verder manifesteren doorheen de geschiedenis
• Vanaf 7 jaar als volwassene beschouwd in alle aspecten van het sociale leven (o.b.v. werk, seksualiteit,
…)
o Jongens vertoefden in leerscholen -> werken, economisch van belang
o Meisjes bleven thuis om het huishouden te leren -> meisjes werden gezien als kwaad: konden
meer kinderen op de wereld zetten
EEN AANZET TOT EEN KINDBEELD
• 16de eeuw licht onderscheid die zich vooral manifesteerde bij de jongens uit de hogere klasse
o Vertoefden in scholen om kennis te vergaren
o Intellectuele vorming
• 2 mensbeelden ontstonden cfr. Romantici en Moralisten
o Romantici (Rousseau): kind is ‘inherent goed’ als het geboren wordt en het is de
maatschappij die het slecht maakt/negatief beïnvloedt
o Moralisten: kind is bij geboorte ‘slecht’ en maatschappij/opvoeding moet het ‘goed’ maken
Verlichtingsperiode is cruciaal!!!!
• Aanzet tot categoriaal beleid met 2 mensbeelden
o Kind: nog opvoeden en afschermen van de maatschappij, groeien door fouten te maken ->
gevormd worden tot volwassen persoon
o Volwassene: kent zijn lot en rol in maatschappij
• Sociogenese en psychogenese
o Sociogenese: het op grond van maatschappelijke veranderingen apart gaan zien van
volwassenen en kinderen
o Psychogenese: eigenschappen worden specifiek aan kinderen toegeschreven, worden op een
bepaald moment ontdekt en vanaf dan beschouwd als eigen aan kinderen en over-
geaccentueerd in relatie met kinderen
• Ontstaan van verschillende fases binnen het kind-zijn bv. koppigheidsfase
• Ontstaan van eigen afdelingen binnen de wetenschappen zoals pediatrie/kindergeneeskunde 1872
• Ontstaan van kinderwetten:
o Verbod op kinderarbeid 1889
o Wet op leerplicht 1914
o Wie was hiermee gebaat???
HET HUIDIGE KINDBEELD
• Krachtig persoon met eigen mogelijkheden
• Kijken naar het ‘kunnen’ (niet naar het niet-kunnen)
• Verschillende ontwikkelingsfases met eigen mogelijkheden en beperkingen
• Fases van kinderen/jongeren verschillen kwalitatief van volwassenen
2
, • Afsluiten van volwassenwereld
1.1.2 EVOLUTIE VAN DE SOCIALE CONTROLE
• Gaat over bestraffing
• Geen onderscheid volwassene/kind
➔ Uitzonderlijk door pater familias, praetor en Godheid (willekeurig)
• Verlichting brengt terug soelaas (onder invloed criminologie en penologie)
VROEGE TIJDEN TOT VERLICHTING
• Oud-Romeins recht: wet der XII tafelen
o Uitzondering m.b.t. ‘onmondigen’(eigen straf): niet huwbare kinderen
o Onderscheid opzettelijke en onopzettelijke daden
▪ Eerste aanzet ‘oordeel des onderscheids’
• Klassieke tijdvak
o Huwbare leeftijd en geslachtsrijpheid
o Sluwheid: de sluwheid vult de leeftijd aan
o Oordeel des onderscheid cfr. huidig strafrecht
▪ Al dan niet toerekeningsvatbaar
▪ Verschil tussen goed en kwaad
• Val RR
o Beroep gedaan op familiale solidariteit
o Elk volk/stam eigen gewoontes
• de
11 eeuw
o Heropflakkering Romeins Recht
▪ Aandacht voor onderscheid kind keert terug
• 13de eeuw
o Opkomst van staten
o Centralisatie
o Openbare orde
o Openbare rust
▪ Dus staatsfuncties die regels oplegde
▪ Aanzet tot accusatoir (meer rechten voor beklaagde) berechten i.t.t. inquisitoir
(rechter bepaalt vanuit een alleen zetelende opinie)
▪ Aanstellen van rechters
• 1532 ‘Constiutio Criminalis Carlinae’
o Eerste wettelijke verwijzing naar ‘Oordeel des onderscheids’
o L’usage de raison (= gebruik maken van rede) dus andere bestraffing voor kinderen en
volwassenen
DE VERLICHTING
• Tegen wrede en barbaarse straffen Ancien Regime
• Rede, toekomst, recht, ethiek, … staan centraal
• Maakbaarheid van het leven cfr. Darwin
• Kennis vergaren
• Techniek veroveren door wetenschappelijke inzichten met als gevolg mechanisering en opstart van
fabrieken (industriële evolutie)
• Exacte en positieve feiten halen van het gevoelsmatige denken
• Sociale ontreddering door uitbuiting van de arbeiders
3
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING ROND HET ONTSTAAN VAN DE JEUGDBESCHERMING IN
BELGIË
1.1 JEUGDBESCHERMING IN BELGIË: HET ONTSTAAN VAN EEN CATEGORIAAL BELEID
• NU: rechten van kinderen/jongeren zijn gewaarborgd
• Geen evidente zaak want eerste beschermingswet pas in 1912 -> ‘jongere’
o De wet op de Kinderbescherming van 1912
• Categoriaal beleid is recent
o = beleid waarbij er een scheiding wordt gemaakt tussen kind en volwassenen m.b.t. recht
• Cultuur wordt overgedragen door twee processen
o Proces van socialisatie: opvoeding door verinnerlijken van waarden en normen
▪ Het eigen maken van W&N die in een maatschappij aanwezig zijn en gelden als de
norm
o Proces van sociale controle zowel formeel als informeel
▪ Straffen en bestraffen als de norm van de maatschappij niet wordt nageleefd
▪ Informeel: anderen wijzen op het feit dat iets niet kan
▪ Formeel: wat vast staat in de wet
➔ Processen zorgen voor evolutie: cultuur wordt doorgegeven, verandert naarmate maatschappij
evolueert
• Belang van Verlichting met opkomt van wetenschappen zoals criminologie (leer van de misdrijven),
penologie (leer van de straffen), psychologie
o Kind als een te socialiseren wezen en niet als kind dat bestraft moet worden
• Kijken door gebruik te maken van:
o Geschiedschrijving = vertrekken vanuit verleden -> van vroeger naar nu
o Chronocentrisme = de nu bestaande middle class wordt als norm genomen voor de
menselijke ontwikkeling doorheen alle tijden en op alle plaatsen -> van nu naar vroeger
1.1.1 EVOLUTIE VAN DE SOCIALISATIE
➔ Kinderen werden vroeger beschouwd als objecten/noodzakelijk kwaad, er werd geen aandacht aan
besteed <-> NU: kinderen kunnen en mogen alles!
• Kinderen worden eeuwen beschouwd als een ‘volwassene’ met hier en daar uitzonderingen
• Recente sociale constructie
• Verlichting is bepalend voor het categoriaal beleid
o Nog-niet positie: nog-niet verantwoordelijk, nog-niet zelfstandig, …
o Weten nog niet het verschil tussen goed en kwaad
o Toekomst, vooruitgang, ratio staan centraal
• 2 mensbeelden in Verlichting:
o Volwassene: kent zijn lot
o Kind: kneedbaar, maakbaar, evolueerbaar
GEEN KINDBEELD
= Geen besef rond het belang van kinderen -> noodzakelijk kwaad
• Tot 7 jaar beschouwd als een last, ding
• Ervoor praktijken die aantonen dat er geen belang gehecht wordt aan kinderen
1
, • Afwezig kindbeeld in Oudheid: kleine volwassenen
o Achterlaten van kinderen (meisjes en kinderen met een beperking eerst)
o Offeren aan Godheid
o Als afval weggooien op de mesthoop
• Ook recentelijk (17de – 18de eeuw) geen kindbeeld
o Hogere klasse schakelden voedster in dus weinig aandacht en hoge kindersterfte
o Praktijken die nu heden ten dag in onze ogen barbaars overkomen
o Als het meisje was = geen kinderen en zwarte vlag van rouw hangen
• Onhygiënische omstandigheden, geen voorbehoedsmiddelen, ziektes leidden tot hoge kindersterfte
en dus geen aandacht
• Meisjes waren minder waard en dit zal zich verder manifesteren doorheen de geschiedenis
• Vanaf 7 jaar als volwassene beschouwd in alle aspecten van het sociale leven (o.b.v. werk, seksualiteit,
…)
o Jongens vertoefden in leerscholen -> werken, economisch van belang
o Meisjes bleven thuis om het huishouden te leren -> meisjes werden gezien als kwaad: konden
meer kinderen op de wereld zetten
EEN AANZET TOT EEN KINDBEELD
• 16de eeuw licht onderscheid die zich vooral manifesteerde bij de jongens uit de hogere klasse
o Vertoefden in scholen om kennis te vergaren
o Intellectuele vorming
• 2 mensbeelden ontstonden cfr. Romantici en Moralisten
o Romantici (Rousseau): kind is ‘inherent goed’ als het geboren wordt en het is de
maatschappij die het slecht maakt/negatief beïnvloedt
o Moralisten: kind is bij geboorte ‘slecht’ en maatschappij/opvoeding moet het ‘goed’ maken
Verlichtingsperiode is cruciaal!!!!
• Aanzet tot categoriaal beleid met 2 mensbeelden
o Kind: nog opvoeden en afschermen van de maatschappij, groeien door fouten te maken ->
gevormd worden tot volwassen persoon
o Volwassene: kent zijn lot en rol in maatschappij
• Sociogenese en psychogenese
o Sociogenese: het op grond van maatschappelijke veranderingen apart gaan zien van
volwassenen en kinderen
o Psychogenese: eigenschappen worden specifiek aan kinderen toegeschreven, worden op een
bepaald moment ontdekt en vanaf dan beschouwd als eigen aan kinderen en over-
geaccentueerd in relatie met kinderen
• Ontstaan van verschillende fases binnen het kind-zijn bv. koppigheidsfase
• Ontstaan van eigen afdelingen binnen de wetenschappen zoals pediatrie/kindergeneeskunde 1872
• Ontstaan van kinderwetten:
o Verbod op kinderarbeid 1889
o Wet op leerplicht 1914
o Wie was hiermee gebaat???
HET HUIDIGE KINDBEELD
• Krachtig persoon met eigen mogelijkheden
• Kijken naar het ‘kunnen’ (niet naar het niet-kunnen)
• Verschillende ontwikkelingsfases met eigen mogelijkheden en beperkingen
• Fases van kinderen/jongeren verschillen kwalitatief van volwassenen
2
, • Afsluiten van volwassenwereld
1.1.2 EVOLUTIE VAN DE SOCIALE CONTROLE
• Gaat over bestraffing
• Geen onderscheid volwassene/kind
➔ Uitzonderlijk door pater familias, praetor en Godheid (willekeurig)
• Verlichting brengt terug soelaas (onder invloed criminologie en penologie)
VROEGE TIJDEN TOT VERLICHTING
• Oud-Romeins recht: wet der XII tafelen
o Uitzondering m.b.t. ‘onmondigen’(eigen straf): niet huwbare kinderen
o Onderscheid opzettelijke en onopzettelijke daden
▪ Eerste aanzet ‘oordeel des onderscheids’
• Klassieke tijdvak
o Huwbare leeftijd en geslachtsrijpheid
o Sluwheid: de sluwheid vult de leeftijd aan
o Oordeel des onderscheid cfr. huidig strafrecht
▪ Al dan niet toerekeningsvatbaar
▪ Verschil tussen goed en kwaad
• Val RR
o Beroep gedaan op familiale solidariteit
o Elk volk/stam eigen gewoontes
• de
11 eeuw
o Heropflakkering Romeins Recht
▪ Aandacht voor onderscheid kind keert terug
• 13de eeuw
o Opkomst van staten
o Centralisatie
o Openbare orde
o Openbare rust
▪ Dus staatsfuncties die regels oplegde
▪ Aanzet tot accusatoir (meer rechten voor beklaagde) berechten i.t.t. inquisitoir
(rechter bepaalt vanuit een alleen zetelende opinie)
▪ Aanstellen van rechters
• 1532 ‘Constiutio Criminalis Carlinae’
o Eerste wettelijke verwijzing naar ‘Oordeel des onderscheids’
o L’usage de raison (= gebruik maken van rede) dus andere bestraffing voor kinderen en
volwassenen
DE VERLICHTING
• Tegen wrede en barbaarse straffen Ancien Regime
• Rede, toekomst, recht, ethiek, … staan centraal
• Maakbaarheid van het leven cfr. Darwin
• Kennis vergaren
• Techniek veroveren door wetenschappelijke inzichten met als gevolg mechanisering en opstart van
fabrieken (industriële evolutie)
• Exacte en positieve feiten halen van het gevoelsmatige denken
• Sociale ontreddering door uitbuiting van de arbeiders
3
