INSTRUCTIEPSYCHOLOGIE EN -
TECHNOLOGIE
LEREN
1) INLEIDING
Onderwijsgevenden - taak: het ontwerpen, realiseren en evalueren van
onderwijsleeromgevingen
• Situaties uitlokken die de vereiste leerprocessen kunnen uitlokken en op gang
brengen om de beoogde leerresultaten te bereiken.
o Leerresultaten: betrekking op competenties die maatschappelijke als
nastrevenswaardig en haalbaar worden beschouwd.
§ Beklijvend blijven, niet zomaar plots verdwijnt na de instructie
§ EAiciënt kunnen toepassen in andere situaties (transfer)
§ Gemotiveerd om geleerde kennis en vaardigheden spontaan en
passend te gebruiken en zelf nieuwe competenties uitbouwt.
Taak tot goed einde brengen?
à Inzicht nodig in de leerprocessen en de manier waarop de instructie gegeven wordt
ook de processen kan beïnvloeden.
• Begrijpen hoe lerenden denken en leren om die denk- en leerprocessen optimaal
te kunnen ondersteunen.
Doel van onderwijs = ‘leren’ en dat leren wordt ondersteund door het onderwijs.
(Onderwijsgevenden kan je ook zien in bredere context, bv. werknemers zaken bijleren,
je zoekt welke leerprocessen nodig zullen zijn om tot de leerresultaten te komen)
,2) VISIE OP COGNITIE, LEREN EN ONDERWIJZEN
Belangrijke ontwikkeling in de Amerikaanse psychologie
à Verschuiving van:
• Associationisme/ behaviouristische: mens als bundel reacties op prikkels
Naar
• Cognitieve benadering: verwerker van informatie
= informatieverwerkingsbenadering
Daaropvolgend, dus meer recent: constructivisme
• Internationale opkomst
• Klemtoon op constructief karakter van denken en leren
Daaropvolgend, situated cognition
• Sociale culturele context
• Menselijk denken en leren centraal
4 visies:
1) Associationisme / behaviouristische visie
2) Informatieverwerkingsbenadering / Cognitieve visie
3) Constructivistische visie
4) Situated cognition / Socioconstructivistische visie
2.1 ASSOCIATIONISTISCHE/ BEHAVIOURISTISCHE BENADERING
Denken over leren en leerprocessen enorm toegenomen.
Toen leren = beschouwd als een blijvende verandering in het gedrag als gevolg van een
reactie van de lerende op gebeurtenissen in de omgeving.
• Leren = associatie tussen stimulus en een respons
Uitwendige waarneembare gedrag als enige geldige onderzoeksobject voor
psychologische theorievorming.
• <-> andere psychologische richtingen: interne gedachten en emoties wel tot
object van onderzoek nemen (psychoanalyse)
Gedragingen binnen deze stroming = reactie op prikkels uit de omgeving
,Model voor reflexmatig gedrag: S-R (stimulus – respons)
Een prikkel of stimulus (S) ontlokt een reactie of een respons (R)
à gedrag verklaren door leerprocessen die zich bij die persoon hebben voorgedaan
Leren in deze visie: aanbrengen van verbindingen tussen prikkels of stimuli in omgeving
en reacties of responses v/d lerende
= conditionering
• Onderwijs : welke stimulus moet ik brengen als leerkracht om die leerlingen tot
leren te brengen
Lerende = ‘black box’
• De mentale processen die gebeuren tussen de stimulus en de respons = black
box , geen aandacht naar binnen deze visie
• Ze gaan ervan uit dat er geen bewuste denkactiviteit is tijdens dat proces, waaruit
je kan impliceren dat iedereen kan leren
o Hond kan je dus ook leren
• Ze gaan er ook vanuit dat er geen unieke – leerprocessen zijn : iedereen leert dus
op dezelfde manier, maakt niet uit of het een mens of dier is, ook niet afhankelijk
van wat er geleerd wordt en ook niet waar er geleerd wordt.
• (= unitaristische of unieke-leerproces theoriëen)
Binnen behaviorisme is het belangrijkste de verklaring van koppeling van stimulus nr
respons : 2 theoriën
1) Klassieke conditionering (Pavlov)
Basisprincipe is dat je vertrekt van een stimulus die automatische een reactie uitlokt,
het is iets die niet aangeleerd is
= leren van voorwaardelijke reacties of responses (conditional reactions of CR)
à neutrale of voorwaardelijke prikkel (conditonal stimulus CS) herhaaldelijk te laten
volgen door een onvoorwaardelijke prikkel (unconditional stimulus UCS)
• CS : bv. lichtflits
• UCS : niet aangeleerde, biologische negatieve of positieve relevantie zoals pijn of
voedsel die/dat het organisme wil vermijden of bekomen
o bv. milde elektrische schol
à na enige tijd zal het vermijdings- of toenaderingsgedrag (UCR) dat
• oorspronkelijk alleen na UCS optrad
• ook na CS optreden
= voorwaardelijke reactie (CR)
, Als dit optreed na stimuli die niet identiek zijn aan oorspronkelijke CS maar daar enkel
op lijken à generalisatie (of transfer)
Als CS even niet meer door UCS w gevolgd à uitdoving (of extinctie)
à aangeleerde S-R koppeling wordt geleidelijk aan minder sterk en verdwijnt uiteindelijk
uit het gedragsrepertoire
Bekendste voorbeeld : Hond van pavlov
een belletje (neutrale stimulus) die geconditioneerd moet worden, die wordt samen
aangeboden met een stimulus die automatische een reactie uitlokt (voedsel) en dat
samen zorgt voor het kwijlen, belletje samen aangeboden met voedsel, als het belletje
na een tijdje alleen aangeboden wordt dan gaat de hond ook kwijlen zonder dat er
voedsel aanwezig is à de hond heeft iets geleerd
UCS (kwijlen) à UCR (voedsel aangeboden)
CS (geluidsignaal) + UCS (kwijlen) à UCR (
CS (geluid) à CR (kwijlen)
2) operante conditionering (Skinner)
= Gewenst gedrag stimuleren en ongewenst gedrag afstraAen door ofwel iets positief of
negatief weg te nemen of te geven.
= nieuwe S-R connecties gevormd doordat gedrag dat door het organisme in de gegeven
situatie wordt gesteld wordt gevolgd door een bevrediging.
Gevolg : door die bekrachtiging associatie tussen bepaalde situatie en bepaald gedrag
à verhoogde kans dat datzelfde gedrag opnieuw wordt vertoond wnr de
omstandigheden zich herhalen.
Gevolgen niet gunstig? à associatie verzwakt tss situatie en gedrag
à Skinner-box (grondwet aantonen)
= eenvoudig hokje waarin zich een dier zoals een rat of een duif bevindt (S),
automatische beloning met stukje voedsel wnr het gedrag vertoond die de proefleider
wil (zoals duwen/pikken op druktoetsje)
Deze 2 principes zijn teogepast op het schoolse leren.
Bv. de les herhalen, tafelkampioenen, de bel gaat iedereen weet dat ze moeten recht
staan, leerkracht die stil is en niets doet verwacht stilte en kinderen leren dat ze stil
moeten zijn.
TECHNOLOGIE
LEREN
1) INLEIDING
Onderwijsgevenden - taak: het ontwerpen, realiseren en evalueren van
onderwijsleeromgevingen
• Situaties uitlokken die de vereiste leerprocessen kunnen uitlokken en op gang
brengen om de beoogde leerresultaten te bereiken.
o Leerresultaten: betrekking op competenties die maatschappelijke als
nastrevenswaardig en haalbaar worden beschouwd.
§ Beklijvend blijven, niet zomaar plots verdwijnt na de instructie
§ EAiciënt kunnen toepassen in andere situaties (transfer)
§ Gemotiveerd om geleerde kennis en vaardigheden spontaan en
passend te gebruiken en zelf nieuwe competenties uitbouwt.
Taak tot goed einde brengen?
à Inzicht nodig in de leerprocessen en de manier waarop de instructie gegeven wordt
ook de processen kan beïnvloeden.
• Begrijpen hoe lerenden denken en leren om die denk- en leerprocessen optimaal
te kunnen ondersteunen.
Doel van onderwijs = ‘leren’ en dat leren wordt ondersteund door het onderwijs.
(Onderwijsgevenden kan je ook zien in bredere context, bv. werknemers zaken bijleren,
je zoekt welke leerprocessen nodig zullen zijn om tot de leerresultaten te komen)
,2) VISIE OP COGNITIE, LEREN EN ONDERWIJZEN
Belangrijke ontwikkeling in de Amerikaanse psychologie
à Verschuiving van:
• Associationisme/ behaviouristische: mens als bundel reacties op prikkels
Naar
• Cognitieve benadering: verwerker van informatie
= informatieverwerkingsbenadering
Daaropvolgend, dus meer recent: constructivisme
• Internationale opkomst
• Klemtoon op constructief karakter van denken en leren
Daaropvolgend, situated cognition
• Sociale culturele context
• Menselijk denken en leren centraal
4 visies:
1) Associationisme / behaviouristische visie
2) Informatieverwerkingsbenadering / Cognitieve visie
3) Constructivistische visie
4) Situated cognition / Socioconstructivistische visie
2.1 ASSOCIATIONISTISCHE/ BEHAVIOURISTISCHE BENADERING
Denken over leren en leerprocessen enorm toegenomen.
Toen leren = beschouwd als een blijvende verandering in het gedrag als gevolg van een
reactie van de lerende op gebeurtenissen in de omgeving.
• Leren = associatie tussen stimulus en een respons
Uitwendige waarneembare gedrag als enige geldige onderzoeksobject voor
psychologische theorievorming.
• <-> andere psychologische richtingen: interne gedachten en emoties wel tot
object van onderzoek nemen (psychoanalyse)
Gedragingen binnen deze stroming = reactie op prikkels uit de omgeving
,Model voor reflexmatig gedrag: S-R (stimulus – respons)
Een prikkel of stimulus (S) ontlokt een reactie of een respons (R)
à gedrag verklaren door leerprocessen die zich bij die persoon hebben voorgedaan
Leren in deze visie: aanbrengen van verbindingen tussen prikkels of stimuli in omgeving
en reacties of responses v/d lerende
= conditionering
• Onderwijs : welke stimulus moet ik brengen als leerkracht om die leerlingen tot
leren te brengen
Lerende = ‘black box’
• De mentale processen die gebeuren tussen de stimulus en de respons = black
box , geen aandacht naar binnen deze visie
• Ze gaan ervan uit dat er geen bewuste denkactiviteit is tijdens dat proces, waaruit
je kan impliceren dat iedereen kan leren
o Hond kan je dus ook leren
• Ze gaan er ook vanuit dat er geen unieke – leerprocessen zijn : iedereen leert dus
op dezelfde manier, maakt niet uit of het een mens of dier is, ook niet afhankelijk
van wat er geleerd wordt en ook niet waar er geleerd wordt.
• (= unitaristische of unieke-leerproces theoriëen)
Binnen behaviorisme is het belangrijkste de verklaring van koppeling van stimulus nr
respons : 2 theoriën
1) Klassieke conditionering (Pavlov)
Basisprincipe is dat je vertrekt van een stimulus die automatische een reactie uitlokt,
het is iets die niet aangeleerd is
= leren van voorwaardelijke reacties of responses (conditional reactions of CR)
à neutrale of voorwaardelijke prikkel (conditonal stimulus CS) herhaaldelijk te laten
volgen door een onvoorwaardelijke prikkel (unconditional stimulus UCS)
• CS : bv. lichtflits
• UCS : niet aangeleerde, biologische negatieve of positieve relevantie zoals pijn of
voedsel die/dat het organisme wil vermijden of bekomen
o bv. milde elektrische schol
à na enige tijd zal het vermijdings- of toenaderingsgedrag (UCR) dat
• oorspronkelijk alleen na UCS optrad
• ook na CS optreden
= voorwaardelijke reactie (CR)
, Als dit optreed na stimuli die niet identiek zijn aan oorspronkelijke CS maar daar enkel
op lijken à generalisatie (of transfer)
Als CS even niet meer door UCS w gevolgd à uitdoving (of extinctie)
à aangeleerde S-R koppeling wordt geleidelijk aan minder sterk en verdwijnt uiteindelijk
uit het gedragsrepertoire
Bekendste voorbeeld : Hond van pavlov
een belletje (neutrale stimulus) die geconditioneerd moet worden, die wordt samen
aangeboden met een stimulus die automatische een reactie uitlokt (voedsel) en dat
samen zorgt voor het kwijlen, belletje samen aangeboden met voedsel, als het belletje
na een tijdje alleen aangeboden wordt dan gaat de hond ook kwijlen zonder dat er
voedsel aanwezig is à de hond heeft iets geleerd
UCS (kwijlen) à UCR (voedsel aangeboden)
CS (geluidsignaal) + UCS (kwijlen) à UCR (
CS (geluid) à CR (kwijlen)
2) operante conditionering (Skinner)
= Gewenst gedrag stimuleren en ongewenst gedrag afstraAen door ofwel iets positief of
negatief weg te nemen of te geven.
= nieuwe S-R connecties gevormd doordat gedrag dat door het organisme in de gegeven
situatie wordt gesteld wordt gevolgd door een bevrediging.
Gevolg : door die bekrachtiging associatie tussen bepaalde situatie en bepaald gedrag
à verhoogde kans dat datzelfde gedrag opnieuw wordt vertoond wnr de
omstandigheden zich herhalen.
Gevolgen niet gunstig? à associatie verzwakt tss situatie en gedrag
à Skinner-box (grondwet aantonen)
= eenvoudig hokje waarin zich een dier zoals een rat of een duif bevindt (S),
automatische beloning met stukje voedsel wnr het gedrag vertoond die de proefleider
wil (zoals duwen/pikken op druktoetsje)
Deze 2 principes zijn teogepast op het schoolse leren.
Bv. de les herhalen, tafelkampioenen, de bel gaat iedereen weet dat ze moeten recht
staan, leerkracht die stil is en niets doet verwacht stilte en kinderen leren dat ze stil
moeten zijn.
