1 Een wereld van goederen (1000-1500)
HC: Een wereld van goederen (Schilling)
De Esperanto-taal werd door een Poolse arts bedacht als brug en verbintenis tussen de
Europese talen. Met name na de Eerste Wereldoorlog werd de taal gezien als diplomatieke
brug, maar werd niet de norm. Het Engels wordt in 101 landen gesproken, wat vooral een
gevolg is van het grootse Britse Rijk.
Er zijn verscheidene vroege schrijvers van wereldgeschiedenis aan te wijzen. Een eerste
voorbeeld is de Griek Herodotus (484-425 v.C.), die de wereld rond de Mediterraanse Zee
bestudeerde. Een tweede voorbeeld is de moslim Muhammad al-Idrisi (1100-ca.1165), die
de wereld interpreteerde met het Midden-Oosten en de heilige stad Mekka centraal.
De Mongolen waren een nomadisch en militair Euraziatisch steppevolk, en organiseerden
zich via een familienetwerk. Vanaf 1206 begonnen de gewelddadige en vandalistische
Mongoolse veroveringen onder de ‘supreme leider’ Dzjengis Khan. Volken gaven zich over
door angst. Het rijk dat ontstond liep grotendeels overeen met de zijderoutes van Afro-
Eurazië.
Het Mongoolse rijk kwam ten val door externe bedreigingen, maar had grote invloed op de
eenwording van Eurazië. De Chinese porseleinindustrie tijdens de Ming-dynastie,
bijvoorbeeld, was afhankelijk van Perzische export.
Esperanto: door Poolse arts L.L. Zamenhof ontworpen taal als brug tussen de Europese talen
L. L. Zamenhof: ontwerper van de taal ‘Esperanto’
‘linguistic imperialism’, Robert Phillipson: de overdracht van taal via imperia (zoals in het Britse Rijk),
volgens Phillipson leidend tot een ongelijke dominantie
Ngũgĩ wa Thiong’o, Kenyan writer: ???
Calcutta/Kolkata, India: tussen 1700 en 1912 de hoofdstad van Brits-Indië; hoofdexporteur van katoen
en opium
Pidgin: een vereenvoudigde basistaal, gesproken tussen de Afrikaanse elite, onwaardigen en
slavenhandelaars
Creole: een gemengde taal van twee culturen, bijvoorbeeld Engels en Spaans
Papiamento: Portugese creooltaal gesproken in de Nederlandse Cariben
‘Kanak sprak’: een Duits sociolect gemaakt door Turkse jongeren in de late jaren tachtig
Feridun Zaimoğlu, German-Turkish writer: schrijver van boek ‘Kanak sprak’
Herodotus (c. 484-425 BCE), The Histories: oud-Griekse schrijver van de Historiën en eerste
wereldhistoricus
Al-Sharif al-Idrisi (c. 1100-1166 CE): cartograaf, één van de eerste wereldhistorici met een centrale
plaats voor het Midden-Oosten en Mekka
Leopold von Ranke (1795-1886): grondlegger van het historisme en geschiedenis als wetenschap
Hugh Trevor-Roper (1914-2003): Oxford historicus die Afrikaanse geschiedenis als irrelevant zag
Oswald Spengler (1880-1936), The Decline of the West: Duitse historicus die het westen achteruit
zag gaan sinds de middeleeuwen, zag de culturen als onderdeel van een cyclisch systeem
Dipesh Chakrabarty, Provincialising Europe (1992): Zuid-Aziatische historicus die Europa wilde
,decentraliseren
‘connected histories’ – Sanjay Subrahmanyam: ???
Rashid al-Din (1247-1318), Persian historian and Mongol administrator: ???
Chinggis (Genghis) Khan (c. 1155-1227): supreme leider van de Mongolen
Kubilai Khan (1215-1294): stichter van de Yuan-dynastie in China
Silk Road: handelsroute in Afro-Eurazië; basis voor het Mongoolse Rijk
Pax Mongolica: tijd van vrede die ontstond in het Mongoolse Rijk
De maritieme revolutie (1000-1300)
De maritieme revolutie (p.360-361) werd mogelijk gemaakt door verschillende
technologische vernieuwingen. Ten eerste valt het magnetische kompas te noemen, omdat
die uitvinding
zorgde voor
● een verbeterde navigatie (ook bij bewolking)
● een vooruitgang in de cartografie.
Ten tweede zorgden de jonken en dhows voor
● een vergroting van draagcapaciteit
● een verbetering in het manoeuvreren
● een verhoogde veiligheid van transport
De Song-dynastie (960-1279)
De Song-dynastie, in militair opzicht relatief zwak, wist via economische diplomatie vrede te
sluiten met de nomaden van de grensgebieden. De (Han-)Chinezen zagen zichzelf als
superieur ten opzichte van de nomadenvolkeren, die volgens hen barbaars waren (p.376-
379).
Volkeren in Afrika (1000-?)
De handel door de Mande-sprekende volkeren van West-Afrika (vanaf de 12e eeuw) vond
plaats met volkeren uit Noord-Afrika en Zuidwest-Azië, over het Saharagebied, en was in
kolanoten, pepers, goud en slaven. De handel door de Shona-sprekende volkeren van Oost-
Afrika (vanaf de 11e eeuw) was met volkeren rond de Indische Oceaan in ivoor, slaven en
goud. In beide gevallen ontstonden er steden (resp. Timboektoe en Groot Zimbabwe). Dit
bewijst dat er al economische banden en steden bestonden voor het Europees kolonialisme.
(p.364).
Het Mongoolse Rijk (1206-1294)
In de dertiende eeuw stichtten de Mongolen een rijk gebaseerd op al bestaande
handelsbetrekkingen. Alhoewel er sprake was van politieke eenwording, bleef het bestuur
vooral regionaal. Uiteindelijk leidde het Mongoolse rijk tot vernauwde contacten en eeuwen
van handel en migratie in Afro-Eurazië (p.394-395).
De wereldgeschiedenis (Jerry Bentley, World History and grand narrative)
Bentley meent dat de wereldgeschiedenis wordt bepaald door toenemende bevolking,
toenemende technologische capaciteit en toenemende intermaatschappelijke interactie. De
drie genoemde thema’s hangen samen, en beïnvloeden elkaar - zo wordt een
, bevolkingsgroei soms bijvoorbeeld veroorzaakt door een technologische ontwikkeling.
De Zwarte Dood (ca. 1300-1350
De builenpest of de Zwarte Dood verspreidde zich in het veertiende-eeuwse Afro-Eurazie
door de bestaande handelswegen, die vervolgens - vaak versterkt door ziektedragende
knaagdieren - niet-immune Afro-Euraziaten trof (p.406-407).
De Ottomaanse macht (1299-1922)
De macht van de sultan van het Ottomaanse rijk werd gecentreerd in het Topkapi-paleis.
Binnen dit paleis werd het rijk bestuurd en werden bureaucraten opgeleid. Via het
devshirme-systeem werden bovendien christenen uit arme gebieden gerekruteerd en
opgeleid tot bureaucraten (p.411-414).
De Ming-dynastie (1368-1644)
De macht van de Chinese keizer van de Ming-dynastie werd gecentreerd in de Verboden
Stad: een gigantisch, prestigieus paleis. Macht werd overgedragen via huwelijken en
families. In de Ming-dynastie werd een bureaucratisch systeem ingesteld, werd een
Confuciaanse school opgericht en werd het gewone volk in netwerken tewerkgezet om
irrigatiesystemen en herbebossing te bewerkstelligen, en vloedgolven tegen te gaan. De
Ming-dynastie was het meest gecentraliseerd van alle politieke systeem in die tijd (p.432).
De projectie van de wereld middels kaarten (Jeremy Black, Mapping the world and its
peoples)
Black meent dat wereldkaarten een vertekening zijn van de werkelijke wereld. Ten eerste
geven ze een platte, tweedimensionale weergave van de in werkelijkheid circulaire aardbol.
Ten tweede zijn de meest invloedrijke kaarten Europees - en daarmee Eurocentrisch -
geweest. Ten derde en tot slot zijn bepaalde gebieden opzettelijk groter weergegeven vanuit
een politiek-ideologisch motief.
De marxist Arno Peters wilde na het einde van het Europese kolonialisme de cartografie
loswrikken van de westerse percepties. Dit deed hij door het westen te decentraliseren en
de Derde Wereld te centraliseren.
2 Slavernij en piraterij in de Atlantische wereld
(1450-1750)
HC: Slavernij en piraterij in de Atlantische wereld (Schilling)
In de Atlantische wereld was er een opkomende marine, maar dat bracht ook trans-
Atlantische slavernij met zich mee. De Atlantische wereld bracht een mengsel van
Afrikaanse en Europese culturen, zoals het Toni Malau-figuur - symbool voor de
abolitionistische beweging en de herstelling van het Koninkrijk Kongo. Koning Nzinga
aNkuwa werd christen, en zijn zoon stelde het christendom in als staatsgodsdienst. Dona
Beatriz Kimpa Vita trachtte het koninkrijk te redden door middel van het christendom, maar
werd levend verbrand als zijnde een heks, daar zij stelde dat ook zwarte mensen heiligen
konden zijn.
Tussen de 17e en 19e eeuw ontstond er een toenemende uitwisseling in het Atlantische
gebied. Door de val van Constantinopel moesten de Europeanen een nieuwe route vinden
naar Azië, wat ertoe leidde dat Christoffel Columbus stuitte op het continent Amerika. Deze
HC: Een wereld van goederen (Schilling)
De Esperanto-taal werd door een Poolse arts bedacht als brug en verbintenis tussen de
Europese talen. Met name na de Eerste Wereldoorlog werd de taal gezien als diplomatieke
brug, maar werd niet de norm. Het Engels wordt in 101 landen gesproken, wat vooral een
gevolg is van het grootse Britse Rijk.
Er zijn verscheidene vroege schrijvers van wereldgeschiedenis aan te wijzen. Een eerste
voorbeeld is de Griek Herodotus (484-425 v.C.), die de wereld rond de Mediterraanse Zee
bestudeerde. Een tweede voorbeeld is de moslim Muhammad al-Idrisi (1100-ca.1165), die
de wereld interpreteerde met het Midden-Oosten en de heilige stad Mekka centraal.
De Mongolen waren een nomadisch en militair Euraziatisch steppevolk, en organiseerden
zich via een familienetwerk. Vanaf 1206 begonnen de gewelddadige en vandalistische
Mongoolse veroveringen onder de ‘supreme leider’ Dzjengis Khan. Volken gaven zich over
door angst. Het rijk dat ontstond liep grotendeels overeen met de zijderoutes van Afro-
Eurazië.
Het Mongoolse rijk kwam ten val door externe bedreigingen, maar had grote invloed op de
eenwording van Eurazië. De Chinese porseleinindustrie tijdens de Ming-dynastie,
bijvoorbeeld, was afhankelijk van Perzische export.
Esperanto: door Poolse arts L.L. Zamenhof ontworpen taal als brug tussen de Europese talen
L. L. Zamenhof: ontwerper van de taal ‘Esperanto’
‘linguistic imperialism’, Robert Phillipson: de overdracht van taal via imperia (zoals in het Britse Rijk),
volgens Phillipson leidend tot een ongelijke dominantie
Ngũgĩ wa Thiong’o, Kenyan writer: ???
Calcutta/Kolkata, India: tussen 1700 en 1912 de hoofdstad van Brits-Indië; hoofdexporteur van katoen
en opium
Pidgin: een vereenvoudigde basistaal, gesproken tussen de Afrikaanse elite, onwaardigen en
slavenhandelaars
Creole: een gemengde taal van twee culturen, bijvoorbeeld Engels en Spaans
Papiamento: Portugese creooltaal gesproken in de Nederlandse Cariben
‘Kanak sprak’: een Duits sociolect gemaakt door Turkse jongeren in de late jaren tachtig
Feridun Zaimoğlu, German-Turkish writer: schrijver van boek ‘Kanak sprak’
Herodotus (c. 484-425 BCE), The Histories: oud-Griekse schrijver van de Historiën en eerste
wereldhistoricus
Al-Sharif al-Idrisi (c. 1100-1166 CE): cartograaf, één van de eerste wereldhistorici met een centrale
plaats voor het Midden-Oosten en Mekka
Leopold von Ranke (1795-1886): grondlegger van het historisme en geschiedenis als wetenschap
Hugh Trevor-Roper (1914-2003): Oxford historicus die Afrikaanse geschiedenis als irrelevant zag
Oswald Spengler (1880-1936), The Decline of the West: Duitse historicus die het westen achteruit
zag gaan sinds de middeleeuwen, zag de culturen als onderdeel van een cyclisch systeem
Dipesh Chakrabarty, Provincialising Europe (1992): Zuid-Aziatische historicus die Europa wilde
,decentraliseren
‘connected histories’ – Sanjay Subrahmanyam: ???
Rashid al-Din (1247-1318), Persian historian and Mongol administrator: ???
Chinggis (Genghis) Khan (c. 1155-1227): supreme leider van de Mongolen
Kubilai Khan (1215-1294): stichter van de Yuan-dynastie in China
Silk Road: handelsroute in Afro-Eurazië; basis voor het Mongoolse Rijk
Pax Mongolica: tijd van vrede die ontstond in het Mongoolse Rijk
De maritieme revolutie (1000-1300)
De maritieme revolutie (p.360-361) werd mogelijk gemaakt door verschillende
technologische vernieuwingen. Ten eerste valt het magnetische kompas te noemen, omdat
die uitvinding
zorgde voor
● een verbeterde navigatie (ook bij bewolking)
● een vooruitgang in de cartografie.
Ten tweede zorgden de jonken en dhows voor
● een vergroting van draagcapaciteit
● een verbetering in het manoeuvreren
● een verhoogde veiligheid van transport
De Song-dynastie (960-1279)
De Song-dynastie, in militair opzicht relatief zwak, wist via economische diplomatie vrede te
sluiten met de nomaden van de grensgebieden. De (Han-)Chinezen zagen zichzelf als
superieur ten opzichte van de nomadenvolkeren, die volgens hen barbaars waren (p.376-
379).
Volkeren in Afrika (1000-?)
De handel door de Mande-sprekende volkeren van West-Afrika (vanaf de 12e eeuw) vond
plaats met volkeren uit Noord-Afrika en Zuidwest-Azië, over het Saharagebied, en was in
kolanoten, pepers, goud en slaven. De handel door de Shona-sprekende volkeren van Oost-
Afrika (vanaf de 11e eeuw) was met volkeren rond de Indische Oceaan in ivoor, slaven en
goud. In beide gevallen ontstonden er steden (resp. Timboektoe en Groot Zimbabwe). Dit
bewijst dat er al economische banden en steden bestonden voor het Europees kolonialisme.
(p.364).
Het Mongoolse Rijk (1206-1294)
In de dertiende eeuw stichtten de Mongolen een rijk gebaseerd op al bestaande
handelsbetrekkingen. Alhoewel er sprake was van politieke eenwording, bleef het bestuur
vooral regionaal. Uiteindelijk leidde het Mongoolse rijk tot vernauwde contacten en eeuwen
van handel en migratie in Afro-Eurazië (p.394-395).
De wereldgeschiedenis (Jerry Bentley, World History and grand narrative)
Bentley meent dat de wereldgeschiedenis wordt bepaald door toenemende bevolking,
toenemende technologische capaciteit en toenemende intermaatschappelijke interactie. De
drie genoemde thema’s hangen samen, en beïnvloeden elkaar - zo wordt een
, bevolkingsgroei soms bijvoorbeeld veroorzaakt door een technologische ontwikkeling.
De Zwarte Dood (ca. 1300-1350
De builenpest of de Zwarte Dood verspreidde zich in het veertiende-eeuwse Afro-Eurazie
door de bestaande handelswegen, die vervolgens - vaak versterkt door ziektedragende
knaagdieren - niet-immune Afro-Euraziaten trof (p.406-407).
De Ottomaanse macht (1299-1922)
De macht van de sultan van het Ottomaanse rijk werd gecentreerd in het Topkapi-paleis.
Binnen dit paleis werd het rijk bestuurd en werden bureaucraten opgeleid. Via het
devshirme-systeem werden bovendien christenen uit arme gebieden gerekruteerd en
opgeleid tot bureaucraten (p.411-414).
De Ming-dynastie (1368-1644)
De macht van de Chinese keizer van de Ming-dynastie werd gecentreerd in de Verboden
Stad: een gigantisch, prestigieus paleis. Macht werd overgedragen via huwelijken en
families. In de Ming-dynastie werd een bureaucratisch systeem ingesteld, werd een
Confuciaanse school opgericht en werd het gewone volk in netwerken tewerkgezet om
irrigatiesystemen en herbebossing te bewerkstelligen, en vloedgolven tegen te gaan. De
Ming-dynastie was het meest gecentraliseerd van alle politieke systeem in die tijd (p.432).
De projectie van de wereld middels kaarten (Jeremy Black, Mapping the world and its
peoples)
Black meent dat wereldkaarten een vertekening zijn van de werkelijke wereld. Ten eerste
geven ze een platte, tweedimensionale weergave van de in werkelijkheid circulaire aardbol.
Ten tweede zijn de meest invloedrijke kaarten Europees - en daarmee Eurocentrisch -
geweest. Ten derde en tot slot zijn bepaalde gebieden opzettelijk groter weergegeven vanuit
een politiek-ideologisch motief.
De marxist Arno Peters wilde na het einde van het Europese kolonialisme de cartografie
loswrikken van de westerse percepties. Dit deed hij door het westen te decentraliseren en
de Derde Wereld te centraliseren.
2 Slavernij en piraterij in de Atlantische wereld
(1450-1750)
HC: Slavernij en piraterij in de Atlantische wereld (Schilling)
In de Atlantische wereld was er een opkomende marine, maar dat bracht ook trans-
Atlantische slavernij met zich mee. De Atlantische wereld bracht een mengsel van
Afrikaanse en Europese culturen, zoals het Toni Malau-figuur - symbool voor de
abolitionistische beweging en de herstelling van het Koninkrijk Kongo. Koning Nzinga
aNkuwa werd christen, en zijn zoon stelde het christendom in als staatsgodsdienst. Dona
Beatriz Kimpa Vita trachtte het koninkrijk te redden door middel van het christendom, maar
werd levend verbrand als zijnde een heks, daar zij stelde dat ook zwarte mensen heiligen
konden zijn.
Tussen de 17e en 19e eeuw ontstond er een toenemende uitwisseling in het Atlantische
gebied. Door de val van Constantinopel moesten de Europeanen een nieuwe route vinden
naar Azië, wat ertoe leidde dat Christoffel Columbus stuitte op het continent Amerika. Deze
