Geschiedenis D4: eenheid en scheiding v/d NDL
1. Keizer Karel V probeert de Nederlanden te verenigen
Karel V -> vorst van alle 17 vorstendommen in de NDL
Opgelet! Karel V is geen koning van NDL: hij is graaf + hertog & de verschillende gewesten hebben eigen privileges
en rechtsregels (Brussel = hoofdstad)
Kan niet altijd in de NDL zijn: hij zoekt een bestuurssysteem
(Zijn bestuurssysteem houdt in de Zuid-NDL aan tot aan de Franse Revolutie)
Leo Belgicus = oude kaart v/d NDL met de 17 provinciën (leeuw = eeuwenoud symbool voor moed, kracht en
dapperheid)
De landvoogd
Landvoogd = een naam voor een persoon die een land bestuurd als vertegenwoordiger v/d vorst
Afwezig? Zijn landvoogd(es) vervangt hem/ Later: landvoogd blijf ook in functie als de vorst aanwezig is
Krijgt advies van 3 collaterale raden + elk gewest heeft een dergelijke vergadering
1. Raad van state (alleen hoge edelen) = hoge edelen bespreken er belangrijke politieke problemen
2. Geheime raad (juristen) = juristen stellen wetten op en controleren de naleving ervan
3. Raad van Financiën = edelen en juristen beheren de bezittingen v/d vorst. Ze berieden ook de bede (=
belastingen) voor (belastingen alleen betaald door 3e stand)
De middeleeuwse standenvertegenwoordiging = staten, blijft bestaan
Wie roept de staten bijeen? De stadhouder (=plaatsvervangers) die de vorst vertegenwoordigen in een gewest of
in de Raad van State
Onmogelijk voor Karel V en landvoogd om elke vergadering bij te staan
GEVOLG: Staten-Generaal wordt belangrijker
Staten-Generaal = zetelen vertegenwoordigers v/d gewestelijke standenvertegenwoordiging, ze keuren jaarlijks
beden goed, het is de spreekbuis v/d belangen v/d NDL
1550: Karel V vaardigde wetten uit tegen protesten, die wetten staan bekend als Bloedplakkaten
2. Het verzet tegen het beleid van Filips II groeit
1555: Karel V treedt af, zoon Filips II wordt nieuwe vorst van NDL
Margaretha van Parma wordt landvoogdes (halfzus Filips II) + wordt bijgestaan door kardinaal Granvelle
Filips II verblijft in exoriaal in Spanje
Karakter van Filips? Heeft groot plichtsbewustzijn + vorst moet volgens hem verantwoording afleggen aan God
Het goddelijk absolutisme van Filips II roept verzet op door:
Stelt belangrijke beslissingen uit, houdt er niet van onder druk te worden gezet
Laat protestanten streng vervolgen
Toont weinig begrip voor traditie van inspraak in het bestuurt in NDL
Mag Bisschoppen benoemen van de nieuwe bisdommen
De economische crisis zorgt voor werkloosheid en honger en verergert de problemen
Besluit: heeft hij voor de beeldenstorm gezorgd? Ja, hij negeerde veel + deze maatregelen zorgen voor verzet in
de NDL
Bisdommen
1559: Filips II richt nieuwe bisdommen op > nieuwe indeling is overzichtelijker en daardoor zijn gebieden minder
afhankelijk van niet-Nederlandse bisschoppen
Hoge adel: Willem van Oranje, graven van Egmont en Horne… worden boos omdat ze niet betrokken waren bij zo
een belangrijke beslissing
Doordat nieuwe bisschoppen in Staten-Generaal zetelen, vrezen ze dat de koning zijn invloed in die
vergadering wil versterken
Antwerpen ook ongerust over inquisitie: een felle vervolging voor protestanten zou lutherse handelaars
afschrikken (niet goed voor havenstad)
GEVOLG: in hele land groeit sterk verzet tegen strenge vervolging van de protestanten
, 3. De Nederlanden verscheurd
1566: Margaretha van Parma (landvoogdes) mildert op vraag v/d adel de vervolging v/d protestanten
De beeldenstorm 1566 in NDL (kunnen verklaren)
1. Wie zijn de beeldenstormers?
hoofdzakelijk de uitgeweken Calvinisten , maar ook predikanten die zich met geweld keren tegen beelden.
2. Waarom richtten de beeldenstormers hun woede op beelden (in de kerk)
ze veroordelen de ‘katholieke beeldenvereniging’, omdat ze willen niet dat de Christenen beelden vereren, want
volgens hun wil God dit niet. Ze verwijten de kerk ervan dat ze de beelden gebruiken om alleen maar rijker te
worden
3. Wat waren de oorzaken van de beeldenstrom?
de Calvinisten hadden de geschriften van Calvijn fout geïnterpreteerd waardoor er een misverstand
ontstond
er was een economische crisis en een opstand tegen Filips II voor zijn ketterij politiek
Margaretha van Parma mildert op vraag van de adel de vervolging van de protestanten
het Calvinisme kwam op in de Nederlanden en de aanhangers van het calvinistisch protestantisme zouden
tegen het vereren van heiligen zijn
ze hebben haat tegen de katholieke geestelijkheid
(Zie gravure = een afdruk in een diepdruk-techniek v/e afbeelding/tekst in een metalen plaat gegraveerd
Filips II stuurt leger met hertog van Alva (Fernando Alvarez De Toledo) die toekomt in 1567: dan is rust al
weergekeerd
GEVOLG: Alva neemt macht over en sticht speciale rechtbank op om beeldenstormers te veroordelen
= de Bloedraad
Raad van beroerten: Bloedraad
Opgericht als reactie op de onrust in de NDL
Laat 1000 mensen terechtstellen: Graven van Egmont en Horne worden onthoofd
Willem van Oranje Vlugt weg + Alva laat zijn goederen in beslag nemen
Nieuwe opstandelingen: Geuzen met leider Willem van Oranje (officieel blijft hij trouw aan Filips II en wil hij alleen
Alva bestrijden)
1568: Willem valt binnen in de NDL via Duitsland
Begin tachtigjarige oorlog (met onderbreking van 12 jaar): hij roept op tot militair en burgerlijk verzet
omdat de vorst volgen het aloude verdragsrecht verplicht was de privileges van zijn onderdanen te
respecteren en Filips II deed dit niet zegt Oranje
1572: Geuzen veroveren aantal steunpunten van Zeeland en Holland
GEVOLG: Alva slaagt er niet in de toestand onder controle te houden en wordt opgevolgd door Luis Requesens
(nieuwe landvoogd + wil onderhandelen met Willem van Oranje)
MAAR: Requesens sterft in 1576 -> er ontstaat een machtsvacuüm 1
GEVOLG: spanje bankroet en soldaten krijgen geen soldij > Spaanse Furie (=opstand) wordt heel groot bloedbad
De pacificatie van Gent (1576) = verdrag > Er moet rust komen in de NDL
Antwerpen bloedbad door Spaanse troepen -> Spaanse furie
De pacificatie bepaald dat de Spaanse troepen de NDL moeten verlaten en er een einde moet komen aan de
geloofsvervolging
Belangrijkste bepalingen:
1. Het herstel v/d eenheid van XVII Provinciën
2. De verwijdering v/d Spaanse troepen uit NDL
3. Beëindigen v/d godsdienstvervolgingen
1
(Tijdelijke) toestand zonder effectief overheidsgezag
1. Keizer Karel V probeert de Nederlanden te verenigen
Karel V -> vorst van alle 17 vorstendommen in de NDL
Opgelet! Karel V is geen koning van NDL: hij is graaf + hertog & de verschillende gewesten hebben eigen privileges
en rechtsregels (Brussel = hoofdstad)
Kan niet altijd in de NDL zijn: hij zoekt een bestuurssysteem
(Zijn bestuurssysteem houdt in de Zuid-NDL aan tot aan de Franse Revolutie)
Leo Belgicus = oude kaart v/d NDL met de 17 provinciën (leeuw = eeuwenoud symbool voor moed, kracht en
dapperheid)
De landvoogd
Landvoogd = een naam voor een persoon die een land bestuurd als vertegenwoordiger v/d vorst
Afwezig? Zijn landvoogd(es) vervangt hem/ Later: landvoogd blijf ook in functie als de vorst aanwezig is
Krijgt advies van 3 collaterale raden + elk gewest heeft een dergelijke vergadering
1. Raad van state (alleen hoge edelen) = hoge edelen bespreken er belangrijke politieke problemen
2. Geheime raad (juristen) = juristen stellen wetten op en controleren de naleving ervan
3. Raad van Financiën = edelen en juristen beheren de bezittingen v/d vorst. Ze berieden ook de bede (=
belastingen) voor (belastingen alleen betaald door 3e stand)
De middeleeuwse standenvertegenwoordiging = staten, blijft bestaan
Wie roept de staten bijeen? De stadhouder (=plaatsvervangers) die de vorst vertegenwoordigen in een gewest of
in de Raad van State
Onmogelijk voor Karel V en landvoogd om elke vergadering bij te staan
GEVOLG: Staten-Generaal wordt belangrijker
Staten-Generaal = zetelen vertegenwoordigers v/d gewestelijke standenvertegenwoordiging, ze keuren jaarlijks
beden goed, het is de spreekbuis v/d belangen v/d NDL
1550: Karel V vaardigde wetten uit tegen protesten, die wetten staan bekend als Bloedplakkaten
2. Het verzet tegen het beleid van Filips II groeit
1555: Karel V treedt af, zoon Filips II wordt nieuwe vorst van NDL
Margaretha van Parma wordt landvoogdes (halfzus Filips II) + wordt bijgestaan door kardinaal Granvelle
Filips II verblijft in exoriaal in Spanje
Karakter van Filips? Heeft groot plichtsbewustzijn + vorst moet volgens hem verantwoording afleggen aan God
Het goddelijk absolutisme van Filips II roept verzet op door:
Stelt belangrijke beslissingen uit, houdt er niet van onder druk te worden gezet
Laat protestanten streng vervolgen
Toont weinig begrip voor traditie van inspraak in het bestuurt in NDL
Mag Bisschoppen benoemen van de nieuwe bisdommen
De economische crisis zorgt voor werkloosheid en honger en verergert de problemen
Besluit: heeft hij voor de beeldenstorm gezorgd? Ja, hij negeerde veel + deze maatregelen zorgen voor verzet in
de NDL
Bisdommen
1559: Filips II richt nieuwe bisdommen op > nieuwe indeling is overzichtelijker en daardoor zijn gebieden minder
afhankelijk van niet-Nederlandse bisschoppen
Hoge adel: Willem van Oranje, graven van Egmont en Horne… worden boos omdat ze niet betrokken waren bij zo
een belangrijke beslissing
Doordat nieuwe bisschoppen in Staten-Generaal zetelen, vrezen ze dat de koning zijn invloed in die
vergadering wil versterken
Antwerpen ook ongerust over inquisitie: een felle vervolging voor protestanten zou lutherse handelaars
afschrikken (niet goed voor havenstad)
GEVOLG: in hele land groeit sterk verzet tegen strenge vervolging van de protestanten
, 3. De Nederlanden verscheurd
1566: Margaretha van Parma (landvoogdes) mildert op vraag v/d adel de vervolging v/d protestanten
De beeldenstorm 1566 in NDL (kunnen verklaren)
1. Wie zijn de beeldenstormers?
hoofdzakelijk de uitgeweken Calvinisten , maar ook predikanten die zich met geweld keren tegen beelden.
2. Waarom richtten de beeldenstormers hun woede op beelden (in de kerk)
ze veroordelen de ‘katholieke beeldenvereniging’, omdat ze willen niet dat de Christenen beelden vereren, want
volgens hun wil God dit niet. Ze verwijten de kerk ervan dat ze de beelden gebruiken om alleen maar rijker te
worden
3. Wat waren de oorzaken van de beeldenstrom?
de Calvinisten hadden de geschriften van Calvijn fout geïnterpreteerd waardoor er een misverstand
ontstond
er was een economische crisis en een opstand tegen Filips II voor zijn ketterij politiek
Margaretha van Parma mildert op vraag van de adel de vervolging van de protestanten
het Calvinisme kwam op in de Nederlanden en de aanhangers van het calvinistisch protestantisme zouden
tegen het vereren van heiligen zijn
ze hebben haat tegen de katholieke geestelijkheid
(Zie gravure = een afdruk in een diepdruk-techniek v/e afbeelding/tekst in een metalen plaat gegraveerd
Filips II stuurt leger met hertog van Alva (Fernando Alvarez De Toledo) die toekomt in 1567: dan is rust al
weergekeerd
GEVOLG: Alva neemt macht over en sticht speciale rechtbank op om beeldenstormers te veroordelen
= de Bloedraad
Raad van beroerten: Bloedraad
Opgericht als reactie op de onrust in de NDL
Laat 1000 mensen terechtstellen: Graven van Egmont en Horne worden onthoofd
Willem van Oranje Vlugt weg + Alva laat zijn goederen in beslag nemen
Nieuwe opstandelingen: Geuzen met leider Willem van Oranje (officieel blijft hij trouw aan Filips II en wil hij alleen
Alva bestrijden)
1568: Willem valt binnen in de NDL via Duitsland
Begin tachtigjarige oorlog (met onderbreking van 12 jaar): hij roept op tot militair en burgerlijk verzet
omdat de vorst volgen het aloude verdragsrecht verplicht was de privileges van zijn onderdanen te
respecteren en Filips II deed dit niet zegt Oranje
1572: Geuzen veroveren aantal steunpunten van Zeeland en Holland
GEVOLG: Alva slaagt er niet in de toestand onder controle te houden en wordt opgevolgd door Luis Requesens
(nieuwe landvoogd + wil onderhandelen met Willem van Oranje)
MAAR: Requesens sterft in 1576 -> er ontstaat een machtsvacuüm 1
GEVOLG: spanje bankroet en soldaten krijgen geen soldij > Spaanse Furie (=opstand) wordt heel groot bloedbad
De pacificatie van Gent (1576) = verdrag > Er moet rust komen in de NDL
Antwerpen bloedbad door Spaanse troepen -> Spaanse furie
De pacificatie bepaald dat de Spaanse troepen de NDL moeten verlaten en er een einde moet komen aan de
geloofsvervolging
Belangrijkste bepalingen:
1. Het herstel v/d eenheid van XVII Provinciën
2. De verwijdering v/d Spaanse troepen uit NDL
3. Beëindigen v/d godsdienstvervolgingen
1
(Tijdelijke) toestand zonder effectief overheidsgezag
