SD – samenvatting P3
Herhaling
K - Kerma Foton/energiepakketje raakt elektron, atoom ioniseert. Overdracht energie.
Geldt voor alle materialen bij indirect ioniserende energie (foton-energie).
Uitgedrukt in Gy.
K̇ Kermatempo, oftewel Kerma per seconde. Uitgedrukt in Gy/s.
g Productie van remstraling, energieverlies
D - Dosis Afgifte energie van het elektron, dan vervolgprocessen en verdere ionisatie.
Geabsorbeerde dosis. Geldt voor alle materialen en alle soorten straling.
Uitgedrukt in Gy.
Ḋ Dosistempo, uitgedrukt in Gy/s.
Verschil K D=K · (1-g)
en D Waarbij: K=< D
Exposie
X - Exposie Exposie gaat over ionen met een bepaalde lading (c) vrijgemaakt in lucht. Het is een
meetbaar resultaat van straling. Geldt voor Lucht, fotonenstraling tot max. 250kV.
X= in C/Kg
Q Lading in Coulomb oftewel C
m Massa van de droge lucht in kg
X=dQ/dm Exposie is delta Coulomb gedeeld door delta massa. (delta is vaak overbodig.)
Uitkomst in C/kg
Ẋ - Exposietempo Exposie per seconde. Eenheid wordt dan C/kg/s, dus: C kg -1 s-1
Deze formule gebruik je wanneer D onbekend is en je hebt de overige wel. Of je wilt
X uitrekenen zonder dat je K of Q hebt.
Deze formule gebruik je wanneer K onbekend is en je hebt de overige wel. Of je wilt
X uitrekenen zonder dat je D of Q hebt.
Wlucht/e Dit is 33,97 J/C
Geabsorbeerde Dosis D (of de andere tot nu toe behandelde dosiseenheden) zijn geen goede indicator voor het
biologisch effect van straling op het menselijk lichaam, omdat:
1. Er geen rekening is gehouden met verschil in biologische werkzaamheid van verschillende stralingssoorten.
2. Er geen rekening is gehouden met het verschil in stralingsgevoeligheid van verschillende organen.
3. Er een ongelijke dosisverdeling over lichaam is. (Schouderopname is anders dan thorax qua grootte.)
Daarom moet er worden gerekend met andere dosiseenheden.
Equivalente Dosis
H – Equivalente dosis Deze dosis corrigeert voor de verschillende typen straling. Dat wordt gedaan met
een stralingsweegfactor, Wr. Deze geldt voor alle weefsels en alle soorten straling.
De equivalente dosis wordt uitgedrukt in Sievert, Sv.
Wr Stralingsweegfactor. Deze factor vermenigvuldig je met de geabsorbeerde dosis D
om de equivalente dosis H te krijgen.
De formule. Geabsorbeerde dosis wordt vermenigvuldigd met de
stralingsweegfactor.
Stralingsweegfactoren Fotonen en elektronen - 1
Protonen -5
Neutronen - 5-20
Alfadeeltjes - 20
Ḣ Equivalente dosistempo. Oftewel: equivalente dosis per seconde.
Sv/s door formule: H/t
Effectieve Dosis
, E – Effectieve Dosis Dit is de dosis die is gecorrigeerd voor het type weefsel. Hiervoor moet je de
equivalente dosis voor het lichaamsweefsel hebben en de tissue weighting factor,
weefselweegfactor: Wt. Dit is uiteindelijk een maat voor de stralingsschade in het
menselijk lichaam.
Geldt voor het gehele lichaam en alle soorten straling.
Uitgedrukt in Sv.
Ht De equivalente dosis voor het lichaamsweefsel. Kun je berekenen door de
equivalente dosis te berekenen van de geabsorbeerde dosis van het
lichaamsweefsel. T staat voor tissue. Bijvoorbeeld: Dlong= 1 mGy bij Alfastraling.
Dan is Hlong: 1mGy · 20= 20mSv.
Ht=Hlong=20mSv
Wt Weefselweegfactor. Dit is een factor om de dosis te corrigeren voor het type weefsel
waar het doorheen wordt gestraald. Dit wordt gegeven of is op te zoeken in een
tabel bij de opgave.
Bijvoorbeeld: Gonaden=0,25. Longen=0,12. Schildklier=0,3
De formule voor de effectieve dosis. Eigenlijk moet je het voor elk lichaamsweefsel
apart berekenen, vandaar het somteken. Toch gebeurt dat meestal niet. De uitkomst
geeft aan wat de schade over het lichaam is. Dus stel: E=2,4mSv. Dan betekent dit
dat deze dosis hetzelfde risico op kanker geeft als een blootstelling van het gehele
lichaam aan 2,4mSv. Je rekent van klein weefsel naar het hele lichaam toe wat de
schade zou zijn.
Ė Effectieve dosistempo. Uiteraard weer dosis per seconde. Dus: E/t.
Dit is dus in Sv/s.
Van ionisatiemeting tot effectieve dosis:
- Ionisatiemeting X
- Kerma/Dosis in materiaal K en/of D
- Equivalente Dosis, correctie voor stralingssoort H
- Effectieve dosis, correctie voor weefsel E
Effectieve volgdosis en effectieve volgdosis coëfficiënt
E Effectieve volgdosis. Deze is naast de formule hierboven ook te schrijven als:
E= Wt · Wr · D
Want Wr · D=H en Wt · H=E
De effectieve dosis wordt gebruikt voor uitwendige bestraling.
E50 Dit is de effectieve volgdosis. Deze wordt gebruikt voor inwendige besmetting gedurende 50
jaar na inname van een bepaalde activiteit. Om dit te berekenen heb je de bijbehorende
effectieve volgdosiscoëfficiënt, e50, nodig.
De E50 is afhankelijk van Fysische eigenschappen radionuclide, Fysische eigenschappen
uitgezonden straling, Metabool gedrag, Anatomie en metabool gedrag lichaam,
Radiobiologische gegevens bestraalde organen.
De E50 wordt uitgedrukt in Sv.
E50 = e50∙Ain De E50 wordt berekend door de effectieve volgdosiscoëfficiënt te vermenigvuldigen met de
Activiteit die is toegediend.
e50 Dit is de effectieve volgdosis coëfficiënt. Dit is een factor die je nodig hebt om de E 50 te
berekenen en is afhankelijk van de leeftijd, functioneren en nuclide die een patiënt heeft
(gehad). “Hoeveel dosis loopt de patiënt op in 50 jaar bij inname van 1Bq activiteit.”
Deze wordt uitgedrukt in Sv · Bq-1 ofwel: Sv/Bq
Ain De hoeveelheid stof die ingenomen wordt, de activiteit, uitgedrukt in Bq
Etot Etot = E + E50
Ex Dit is effectieve volgdosis welke een patiënt gedurende een x-aantal jaar ontvangt bij een
eenmalige inname van een bepaalde activiteit. Voor volwassenen is deze vastgesteld op de
Herhaling
K - Kerma Foton/energiepakketje raakt elektron, atoom ioniseert. Overdracht energie.
Geldt voor alle materialen bij indirect ioniserende energie (foton-energie).
Uitgedrukt in Gy.
K̇ Kermatempo, oftewel Kerma per seconde. Uitgedrukt in Gy/s.
g Productie van remstraling, energieverlies
D - Dosis Afgifte energie van het elektron, dan vervolgprocessen en verdere ionisatie.
Geabsorbeerde dosis. Geldt voor alle materialen en alle soorten straling.
Uitgedrukt in Gy.
Ḋ Dosistempo, uitgedrukt in Gy/s.
Verschil K D=K · (1-g)
en D Waarbij: K=< D
Exposie
X - Exposie Exposie gaat over ionen met een bepaalde lading (c) vrijgemaakt in lucht. Het is een
meetbaar resultaat van straling. Geldt voor Lucht, fotonenstraling tot max. 250kV.
X= in C/Kg
Q Lading in Coulomb oftewel C
m Massa van de droge lucht in kg
X=dQ/dm Exposie is delta Coulomb gedeeld door delta massa. (delta is vaak overbodig.)
Uitkomst in C/kg
Ẋ - Exposietempo Exposie per seconde. Eenheid wordt dan C/kg/s, dus: C kg -1 s-1
Deze formule gebruik je wanneer D onbekend is en je hebt de overige wel. Of je wilt
X uitrekenen zonder dat je K of Q hebt.
Deze formule gebruik je wanneer K onbekend is en je hebt de overige wel. Of je wilt
X uitrekenen zonder dat je D of Q hebt.
Wlucht/e Dit is 33,97 J/C
Geabsorbeerde Dosis D (of de andere tot nu toe behandelde dosiseenheden) zijn geen goede indicator voor het
biologisch effect van straling op het menselijk lichaam, omdat:
1. Er geen rekening is gehouden met verschil in biologische werkzaamheid van verschillende stralingssoorten.
2. Er geen rekening is gehouden met het verschil in stralingsgevoeligheid van verschillende organen.
3. Er een ongelijke dosisverdeling over lichaam is. (Schouderopname is anders dan thorax qua grootte.)
Daarom moet er worden gerekend met andere dosiseenheden.
Equivalente Dosis
H – Equivalente dosis Deze dosis corrigeert voor de verschillende typen straling. Dat wordt gedaan met
een stralingsweegfactor, Wr. Deze geldt voor alle weefsels en alle soorten straling.
De equivalente dosis wordt uitgedrukt in Sievert, Sv.
Wr Stralingsweegfactor. Deze factor vermenigvuldig je met de geabsorbeerde dosis D
om de equivalente dosis H te krijgen.
De formule. Geabsorbeerde dosis wordt vermenigvuldigd met de
stralingsweegfactor.
Stralingsweegfactoren Fotonen en elektronen - 1
Protonen -5
Neutronen - 5-20
Alfadeeltjes - 20
Ḣ Equivalente dosistempo. Oftewel: equivalente dosis per seconde.
Sv/s door formule: H/t
Effectieve Dosis
, E – Effectieve Dosis Dit is de dosis die is gecorrigeerd voor het type weefsel. Hiervoor moet je de
equivalente dosis voor het lichaamsweefsel hebben en de tissue weighting factor,
weefselweegfactor: Wt. Dit is uiteindelijk een maat voor de stralingsschade in het
menselijk lichaam.
Geldt voor het gehele lichaam en alle soorten straling.
Uitgedrukt in Sv.
Ht De equivalente dosis voor het lichaamsweefsel. Kun je berekenen door de
equivalente dosis te berekenen van de geabsorbeerde dosis van het
lichaamsweefsel. T staat voor tissue. Bijvoorbeeld: Dlong= 1 mGy bij Alfastraling.
Dan is Hlong: 1mGy · 20= 20mSv.
Ht=Hlong=20mSv
Wt Weefselweegfactor. Dit is een factor om de dosis te corrigeren voor het type weefsel
waar het doorheen wordt gestraald. Dit wordt gegeven of is op te zoeken in een
tabel bij de opgave.
Bijvoorbeeld: Gonaden=0,25. Longen=0,12. Schildklier=0,3
De formule voor de effectieve dosis. Eigenlijk moet je het voor elk lichaamsweefsel
apart berekenen, vandaar het somteken. Toch gebeurt dat meestal niet. De uitkomst
geeft aan wat de schade over het lichaam is. Dus stel: E=2,4mSv. Dan betekent dit
dat deze dosis hetzelfde risico op kanker geeft als een blootstelling van het gehele
lichaam aan 2,4mSv. Je rekent van klein weefsel naar het hele lichaam toe wat de
schade zou zijn.
Ė Effectieve dosistempo. Uiteraard weer dosis per seconde. Dus: E/t.
Dit is dus in Sv/s.
Van ionisatiemeting tot effectieve dosis:
- Ionisatiemeting X
- Kerma/Dosis in materiaal K en/of D
- Equivalente Dosis, correctie voor stralingssoort H
- Effectieve dosis, correctie voor weefsel E
Effectieve volgdosis en effectieve volgdosis coëfficiënt
E Effectieve volgdosis. Deze is naast de formule hierboven ook te schrijven als:
E= Wt · Wr · D
Want Wr · D=H en Wt · H=E
De effectieve dosis wordt gebruikt voor uitwendige bestraling.
E50 Dit is de effectieve volgdosis. Deze wordt gebruikt voor inwendige besmetting gedurende 50
jaar na inname van een bepaalde activiteit. Om dit te berekenen heb je de bijbehorende
effectieve volgdosiscoëfficiënt, e50, nodig.
De E50 is afhankelijk van Fysische eigenschappen radionuclide, Fysische eigenschappen
uitgezonden straling, Metabool gedrag, Anatomie en metabool gedrag lichaam,
Radiobiologische gegevens bestraalde organen.
De E50 wordt uitgedrukt in Sv.
E50 = e50∙Ain De E50 wordt berekend door de effectieve volgdosiscoëfficiënt te vermenigvuldigen met de
Activiteit die is toegediend.
e50 Dit is de effectieve volgdosis coëfficiënt. Dit is een factor die je nodig hebt om de E 50 te
berekenen en is afhankelijk van de leeftijd, functioneren en nuclide die een patiënt heeft
(gehad). “Hoeveel dosis loopt de patiënt op in 50 jaar bij inname van 1Bq activiteit.”
Deze wordt uitgedrukt in Sv · Bq-1 ofwel: Sv/Bq
Ain De hoeveelheid stof die ingenomen wordt, de activiteit, uitgedrukt in Bq
Etot Etot = E + E50
Ex Dit is effectieve volgdosis welke een patiënt gedurende een x-aantal jaar ontvangt bij een
eenmalige inname van een bepaalde activiteit. Voor volwassenen is deze vastgesteld op de
