Samenvatting wetenschapsfilosofie blok 2, jaar 1

Wetenschapsfilosofie
K | DC1, WG4, C4 | Introductie wetenschapsfilosofie
 In eigen woorden uitleggen wat het demarcatievraagstuk inhoudt en waarom dat een centraal
vraagstuk binnen de wetenschapsfilosofie is;
 In eigen woorden de onderscheidende elementen (termen, methoden van wetenschap,
waarheidsopvatting) van de volgende wetenschapsfilosofische stromingen én de verschillen
daartussen benoemen en daar kritisch op reflecteren: Logisch positivisten (Wiener Kreis-
school) en Kritisch rationalisten (Popper).
 De criteria voor goede wetenschap benoemen vanuit het logisch positivisme en het kritisch
rationalisme;
 Reflecteren op de vraag of sociale wetenschappen als gezondheidspsychologie en medische
sociologie van dezelfde criteria (zoals repliceerbaarheid) zouden moeten uitgaan als binnen
de natuurwetenschappen.
 In eigen woorden beschrijven wat het doel van wetenschapsfilosofie is;
 In eigen woorden beschrijven wat de relevantie van wetenschapsfilosofie is voor het bredere
thema 'ziekte en gezondheid'

Wetenschapsfilosofie
 Wat geldige (wetenschappelijke) kennis is.
 Criteria bepalen voor wat goede wetenschap is
 Hoe wetenschap zich onderscheidt van andere kennisvormen (demarcatie).
 Hoe wetenschap betekenis heeft voor samenleving, zorg en ziekte
Vraag: Welke kennis en bronnen kunnen we aannemen als waar en feitelijk en welke zijn dat niet?

Relevantie wetenschapsfilosofie
→ Belangrijk omdat wetenschap autoriteit heeft (zorg, beleid, erkenning van aandoeningen).
Voorbeeld: vaccinaties, evidence based medicine (wetenschappelijke consensus)

Heel veel mensen maken in de samenleving gebruik van wetenschappelijke kennis.

Demarcatievraagstuk
Hoe onderscheid je wetenschap van niet-wetenschap (pseudowetenschap)?

Wetenschap claimt een bijzondere plek t.o.v. andere vormen van kennis (bijzondere aanspraken)
=> objectief karakter van wetenschap => kennis die dichter bij de waarheid ligt

Kernvragen wetenschapsfilosofie
Ontologisch
Wat is de aard van het onderzoeksobject? Wat bestaat er en welke eigenschappen heeft het?
=> Natuurlijk verschijnsel of menselijke definitie?
=> Zintuigelijk waarneembaar of niet? Constant of veranderlijk door de tijd heen?
Voorbeeld: bestaat ME echt?

Epistemologisch
Hoe kunnen we geldige kennis verkrijgen over het onderzoeksobject?
=> Isoleren of in context bestuderen? Mee praten of alleen meten?
Voorbeeld: MRI, interviews of observaties?

Methodologisch
Welke onderzoeksmethoden gebruiken we om kennis te vergaren?
=> praktische uitwerking van de epistemologische vraag
Voorbeeld: experiment, interview, vragenlijst

Beperkingen toepassen natuurwetenschappelijke methode binnen sociale wetenschap:
 Aard van het onderzoeksobject (betekenisgevend)
 Ethische bezwaren experimenten (geen controle of manipulatie mogelijk)
 Complex en variabiliteit (mensen zijn veranderlijk en moeilijk voorspelbaar)
 Reflexiviteit (geen eenduidige meetsituatie)
Logisch positivisme

,  Empirische grondslag ⇒ waarneming = legitieme bron van kennis
 Verificatiecriterium ⇒ het wordt iets zekerder ⇒ reproduceerbaarheid
 Inductieve redeneervorm ⇒ hypothesen ⇒ universele uitspraken
 Antimetafysische houding ⇒ niet toetsbaar, betekenisloos (buiten menselijke ervaring)
 Eenheid van wetenschappen ⇒ natuurwetenschappelijk ideaal
 Objectiviteit ⇒ biomarkers
 Rock bottom of knowledge ⇒ keiharde waarheid ⇒ vooruitgangsgeloof

Verificatiecriterium = manier om zinvolle (toetsbare) uitspraken te kunnen onderscheiden van
zinloze (niet toetsbare) uitspraken
⇒ nauwkeurige voorspellingen vanuit een hypothese of theorie (a.d.h.v. waarnemingen)

Criteria voor goede wetenschap
 Verifieerbaarheid ⇒ uitspraak kunnen controleren
 Objectieve observaties ⇒ empirisch waarneembaar
 Reproduceerbaarheid ⇒ opnieuw doen onderzoek en zelfde resultaten
 Waardenvrije wetenschap ⇒ enkel meten, niet welke waarde daar iemand aan geeft
 Eenduidige begrippen

Goede wetenschap volgens het standaardbeeld
 Empirische achtergrondinformatie moet correct zijn (verifieerbaar)
 Persoonlijke bias van de onderzoeker mag geen rol spelen
 Experiment moet onberispelijk zijn (geldige kennis)
 Theoretische/conceptuele uitgangspunten moeten deugen

Criteria goede hypothesen
 Identificeren van de onderzoeksvraag
 Empirische en theoretische achtergrondinformatie verzamelen
 Achtergrondinformatie gebruiken om hypothese op te stellen (helder & ondubbelzinnig)
 Toetsen van de hypothese door onberispelijk experiment

Waarneming ⇒ theorie ⇒ hypothese toetsen

Bron van kennis (waarneming) zuiver + middelen onberispelijk ⇒ gefundeerde ware kennis
= rock bottom of knowledge

Waarnemingen die voortkomen uit heel zorgvuldige experimenten, die een heldere en
ondubbelzinnige hypothese kunnen toetsen

Empirische basis:
= kennis moet gebaseerd zijn op zintuigelijke waarnemingen en metingen.

Verificatiecriterium:
= Het verificatiecriterium houdt in dat goede wetenschap verifieerbaar moet zijn, het moet
mogelijk zijn met specifieke methoden vast te stellen of een bewering waar of niet waar is.

Overeenkomsten positivisme & kritisch rationalisme
• Wetenschap als formele activiteit gericht op het creëren en vergroten van kennis
• Wetenschap boekt vooruitgang door zijn systematische methode en consistentie
• Wetenschap benadert de waarheid steeds beter (realisme)
• Eenheid van wetenschappen (universele criteria)




Kritisch rationalisme