Samenvatting - Internationaal publiekrecht

SAMENVATTING
INTERNATIONAAL
RECHT
3e bachelor Rechten Ugent




Alexine Troffaes
[E-mailadres]

,DEEL 1 – BRONNEN
BRONNEN – OVERZICHT
 Beperkt aantal formele rechtsbronnen

 Vertrekpunt: Art. 38 Statuut IGH Belangrijk vertrekpunt dat de belangrijkste
bronnen opsomt

- Verdragen
- Internationaal gewoonterecht
- Algemene rechtsbeginselen (gemeenschappelijke beginselen in de civiele naties)
- Rechtspraak en rechtsleer

 Art. 38 Stat. IGH opsomming is niet exhaustief
- Beslissingen/resoluties IOs – secundair (afgeleid) internationaal recht
- Eenzijdige rechtshandelingen

Dit zijn formeel erkende bronnen van het internationaal recht, maar er zijn nog andere
methodes om het gedrag van de subjecten van het internationaal recht te bepalen:
gewoontes, soft law, …

Bronnen – hiërarchie

 Hiërarchie

- Primair/subsidiair (secundaire bronnen: rechtspraak en rechtsleer)
- Rol algemene rechtsbeginselen (principe billijkheid, jes rudicata beginsel, …):
deze beginselen hebben voornamelijk een aanvullende functie (ter aanvulling
formeel internationaal recht)

- Jus cogens (Art. 53 WVV) – internationale openbare orde
- Art. 103 HVN juncto Art. 25 HVN –
o art 103 HVN – voorrang van het Handvest VN.
het art 103 HVN bepaald dat bij strijdigheid tussen verplichtingen Handvest
en andere verdragen, de verplichtingen uit het Handvest voorrang hebben!
(geeft uiting aan het grondwettelijk karakter van het Handvest VN:
hiërarchisch hogere positie dan andere verdragen)

o art 25 HVN geeft de Veiligheidsraad de bevoegdheid om bindende
besluiten te nemen met het oog op de handhaving van internationale vrede
en veiligheid. Dit is een supranationale bevoegdheid, aangezien ze
beslissingen kunnen nemen die bindend zijn voor alle lidstaten van de
Verenigde Naties.

 Deze beslissingen die bindend zijn krachtens art 25 HVN hebben volgens art 103
HVN voorrang op andersluidende verplichtingen (Veiligheidsraad is een belangrijk
onderdeel van de Verenigde Naties)

- Hiërarchie tussen verdragen: Art. 30 WVV (Weens verdragenrecht verdrag)




1

,  Verhouding gewoonte/verdrag

- Geen hiërarchie tussen gewoonte en verdrag (een verdrag kan een gewoonte
wijzigen, maar gewoonte kan ook een verdrag wijzigen), MAAR …
- Kracht van precisie en het geschreven woord: geschreven teksten zijn preciezer
dan een gewoonte (biedt meer houvast) (geschreven teksten hebben een kracht
die de gewoonte niet heeft in de praktijk!)

GEWOONTE
IDENTIFICATIE VAN GEWOONTES: INDUCTIEF VS DEDUCTIEF

CONSTITUTIEVE BESTANDDELEN:

Volgens het statuut Internationaal gerechtshof (IGH): de gewoonte = “a
general practice accepted as law”

- Nadruk op de praktijk - a general practice
- Opinio iuris (sive necessitatis) – accepted as law
o De rechtsovertuiging, de overtuiging dat een regel geldt omdat ze sociaal
noodzakelijk is
o “de overtuiging dat iets een juridische verplichting is (of uit noodzaak
voortvloeit).”
- Een pad, een rivier, …

Oorspronkelijk zag men de gewoonte als een spontane bron van internationaal recht
(naast de algemene rechtsbeginselen).

Het internationaal gewoonterecht kunnen we vergelijken met een pad waarlangs de
gewoontes gevormd worden door herhaald gebruik: De grootmachten samen met de
kleinere machten die het pad bewandelen laten sporen na die uiteindelijk het pad
duidelijk vormen. (eveneens een belangrijke nadruk op de praktijk)
 herhaald en consequent handelen in combinatie met de overtuiging dat dit handelen
juridisch verplicht/noodzakelijk is (opinio iuris)

PRAKTIJK EN VERANTWOORDING


ICJ, MILITARY AND PARAMILITARY ACTIVITIES IN NICARAGUA , 1986, §186
Nicaragua als klein communistisch land van Centraal-Amerika heeft in 1986 een proces
aangespannen tegen Verenigde Staten van Amerika bij het internationaal gerechtshof.
Nicaragua heeft deze zaak gewonnen.

Binnen deze zaak reisde de vraag van de precieze draagwijdte van het verbod op
gewapend geweld en het interventieverbod in het internationaal gewoonterecht.

2 belangrijke regels internationaal gerechtshof – wanneer spreken we van een
gewoonte? Identificeren van een gewoonte:

“Het gedrag van staten moet in het algemeen in overeenstemming zijn met dergelijke
regels.
Gedrag dat daarmee in strijd is, moet over het algemeen worden beschouwd als een
schending van de regel — niet als een aanwijzing dat er een nieuwe regel wordt
erkend.”


2

, 1) Praktijk: de gedragingen van de staten moet in het algemeen in
overeenstemming zijn met de beweerde regel (gewoonte) .
Bij afwijken is dit een schending en geen aanleiding tot nieuwe regel

Wanneer een staat zijn gedrag verdedigt door zich te beroepen op uitzonderingen of
rechtvaardigingen die binnen de regel zelf zijn opgenomen, dan bevestigt die
houding — ongeacht of het gedrag daadwerkelijk gerechtvaardigd is — de geldigheid
van de regel, in plaats van deze te verzwakken.”

2) Verantwoording: Indien een staat zich beroept op een uitzondering is dit een
bevestiging van de regel. Ook als nadien blijkt dat de uitzondering niet bestaat

Illustratie – met schoenen in huis

In sommige gezinnen is de regel dat men niet met schoenen naar boven mag.

Indien dit de regel is in jouw gezin, maar een persoon gaat toch met schoenen naar
boven omdat die persoon iets vergeten is boven (en te laat gaat komen) en zich hier
nadien voor excuseert, is dit een bevestiging van de regel dat men eigenlijk niet met zijn
schoenen naar boven mag.

Toepassing Nicaragua:

Verenigde Staten zei dat het een uitzondering was op het verbod van gewapend geweld.
Het Hof reageerde dat (de uitzondering niet bestaat en dat) ze door zich te beroepen
op een uitzondering de regel bevestigd hadden. De regel bleef dus van toepassing.


MAAR WAT BUITEN DE RECHTBANK? UITHOLLING. EROSIE.
Charles de Visser – theorie en werkelijkheid van het internationaal recht:

Bovenstaande redenering van het Hof is geldig binnen de rechtbank (door zich op een
uitzondering te beroepen de regel bevestigd), maar de realiteit van het internationaal
recht speelt zich af buiten de rechtbank (er is geen algemeen bevoegde rechter van
internationaal recht).

Buiten de rechtbank is de werking van een uitzondering mogelijks anders: de herhaalde
toepassing van uitzonderingen zorgt er uiteindelijk voor dat de regel afgezwakt wordt
(uitholling!).

 Doorgaans is er geen rechter (die kan stellen dat de regel bevestigd wordt door
uitzonderingen), waardoor er steeds verdere afzwakking is van de regel
 Teveel uitzonderingen op de regel waardoor er van de regel niets meer overblijft

PRINCIEPSVERKLARINGEN EN PRAKTIJK


ICJ, LEGALITY OF THE THREAT OR USE OF NUCLEAR WEAPONS , §73
Advies van het internationaal gerechtshof van de legaliteit van het gebruik
van/dreiging met atoomwapens (zijn ze al dan niet verboden door het internationaal
recht). Uiteindelijk kon het hof (door de gebreken in het internationaal recht) niet tot de
conclusie komen dat het gebruik van atoomwapens in strijd is met het internationaal
recht

Argumenten voor verbod atoomwapens:


3