Migratie en de multiculturele samenleving
INHOUD
Les 1 migratiegeschiedenis van België en Europa ...................................................................................3
Interne migratie en emigratie: begin 20ste eeuw ...................................................................................4
Zuid-Europese migratie .....................................................................................................................5
Zuid-Europa: van emigratie naar immigratie-land ...............................................................................7
Turkse en Marokkaanse migratie .......................................................................................................7
Congolese Migratie ......................................................................................................................... 11
Oost- en Centraal Europese migratie ............................................................................................... 13
Hoe kunnen we de integratie van migranten conceptualiseren? ........................................................ 17
Les 2 de oorzaken van migratie (20/2/25’) ............................................................................................ 20
Continua van migratie ..................................................................................................................... 20
Hoe kan migratie worden verklaard? ................................................................................................ 20
De initatie van migratie ................................................................................................................ 21
De verderzetting van migratie....................................................................................................... 25
Voorbeelden van kettingmigratie en cumulatieve causatie? .......................................................... 26
Interactieve oefening - Wat zijn de argumenten voor en tegen open grenzen? .................................... 32
les 3 migratie meten en etniciteit exploreren: Bert Leysen .................................................................... 34
I.het meten van migratie ................................................................................................................. 34
1.Traditionele migratiedata: uitdagingen ...................................................................................... 34
2.Migratie en Big data .................................................................................................................. 35
3.Ethische overwegingen ............................................................................................................. 38
II.Het exploreren van etniciteit......................................................................................................... 38
1.Conceptualisatie van etniciteit ................................................................................................. 38
2.Meten van etniciteit .................................................................................................................. 40
3.Voor en nadelen ....................................................................................................................... 41
4.Superdiversiteit........................................................................................................................ 46
Les 4 de vele gezichten van racisme .................................................................................................... 48
Ideologische component ................................................................................................................ 49
gedragsmatig component ............................................................................................................... 52
De raciale structuur met etnische-raciËle ongelijkheden .................................................................. 55
Persoonlijke ervaringen van racisme ................................................................................................ 56
Racisme: iets structureels of individueel? ........................................................................................ 57
Hoe kunnen we racisme tegengaan? ............................................................................................... 60
Les 5 discriminatie ............................................................................................................................. 63
1
, Deel 1: Wat is discriminatie (niet?) .................................................................................................. 63
Deel 2: Hoe discriminatie bewijzen? ................................................................................................ 68
Deel 3: hoe kunnen we discrminatie verklaren? ................................................................................ 74
Deel 4: werken praktijktesten tegen discrminatie? – casus van de Gentse woningsmarkt .................... 77
Les 6 het Europese zelfbeeld en haar koloniale geschiedenis ............................................................... 79
I.Oriëntalisme en het culturele archief ............................................................................................. 79
II.Het Europese Zelfbeeld en etnische grenzen ................................................................................. 84
III.Dekolonialiseringsprocessen ...................................................................................................... 85
Les 7 Colonial Governmentality' en de Japanse bezetting van Korea (door Bert Leysen) ................... 88
1)inleiding ...................................................................................................................................... 88
2)introductie Foucault .................................................................................................................... 88
3)over kolonialisme en foucault....................................................................................................... 92
4)Tussen Oost en West: A genealogy of ‘Japanese’ Self-images ......................................................... 96
5)Colonial Governmentality en de Japanse bezetting van Korea (tekst Lee) ...................................... 101
Les 8: de geschiedenis van racisme .................................................................................................. 106
Inleiding ....................................................................................................................................... 106
De uitvinding van ras..................................................................................................................... 107
Het 'verdwijnen' van ras in Europa ................................................................................................. 115
New racism’ (Winant 2001) ........................................................................................................... 116
Les 9 etnische grenzen en discriminatie ............................................................................................ 117
I.Etnische grenzen ........................................................................................................................ 117
1.Etniciteit definiëren ................................................................................................................ 118
2.Wat zijn (etnische) grenzen? ................................................................................................... 119
3.Ontstaan van etnische grenzen ............................................................................................... 122
4.Eigenschappen van etnische grenzen ...................................................................................... 123
5. Veranderen van etnische grenzen ........................................................................................... 124
II.naar theorieËn rond discriminatie (link les 5) ............................................................................... 125
1.sociale identiteitstheorie ........................................................................................................ 125
2.Realistische dreiging theorie, Geïntegreerde dreiging theorie, Groepspositie theorie, en Etnische
competitie theorie .................................................................................................................... 125
3.Intergroepscontacttheorie ...................................................................................................... 127
III.etnische grenzen en huurdiscriminatie in belgiË ......................................................................... 129
1.Uitgangspunt ......................................................................................................................... 129
2.Discriminatie uitleggen ........................................................................................................... 130
3.Data en Methode ................................................................................................................... 131
4.Resultaten ............................................................................................................................. 132
5.Conclusie .............................................................................................................................. 133
2
, IV.Conceptueel onderscheid ‘etniciteit’ (ethnicity) vs. ‘ras’ (race ..................................................... 134
les 10 integratie en diversiteitsbeleid ................................................................................................ 136
Assimilatiemodel van de unitaire homogene natiestaat .................................................................. 136
Het multiculturele model op macro- en microniveau ...................................................................... 137
Het culturalistische model ............................................................................................................ 143
Het model van diversiteit en super-diversiteit ................................................................................. 144
De “Local turn” en diversiteitsbeleid ............................................................................................. 147
Les 11 intersectionaliteit : op het kruispunt van kleur, gender en klasse .............................................. 149
Examen ........................................................................................................................................... 155
Doel vak Inzicht verwerven in de uitdagingen, problemen en mogelijkheden die voortvloeien uit migratie
en diversiteit in onze samenleving
Verschillende perspectieven
➔ Verschillende theoretische modellen, periodes doorheen de tijd, vanuit verschillende landen
inzichten te verkrijgen en zoveel mogelijk etnisch culturele groepen te vergelijken.
➔ Vandaar ook verschillende docenten (3) en gastcolleges.
Reader
➔ 23 teksten met ca. 550 pagina’s dus belangrijk dat je dit bijhoudt!!! + zoek een antwoord op de
leesvragen!
Studiemateriaal
- Slides vanbuiten kennen!
- Leesvragen kunnen beantwoorden; kunnen ook op examen komen
Examen
- Open vragen; 100% schriftelijk examen
LES 1 MIGRATIEGESCHIEDENIS VAN BELGIË EN EUROPA
Tekst 1: algemene lijnen kennen van migratiegeschiedenis Europa; jaartallen niet kennen
Tekst 2: migratiegeschiedenis Gent
Beknopte migratiegeschiedenis van België en Europa
• Interne migratie en emigratie: begin 20ste eeuw
• Zuid-Europese migratie
• Turkse en Marokkaanse migratie
• Congolese (post-koloniale) migratie
• Oost- en Centraal-Europese migratie
3
, • Asielmigratie
INTERNE MIGRATIE EN EMIGRATIE: BEGIN 20 S T E EEUW
19de – begin 20ste eeuw
• Overgang van een landbouw- naar een industriële samenleving: Industriële revolutie
(textielindustrie, metaalindustrie, steenkoolindustrie, …) → de boeren die zelf vlas teelden en die
weefden stort in; interne migratie van platteland naar de stad. Landbouw was op z’n retour en
steden waren in opmars.
• Sterke bevolkingsgroei: zuigelingensterfte daalt (kindersterfte daalt want hogere levensstandaard
en betere hygiënische omstandigheden)
• Interne migratie binnen België
– Van noord naar zuid; meer industriële fabrieken gevestigd in het Zuiden. (Noorden was
vooral landbouw en velen trokken weg van het platteland naar het Zuiden; naar Wallonië)
– Van platteland naar de stad
– Emigratie naar de Verenigde Staten: steden geraakte vol door al die interne migratie in
België dus ook emigratie naar VS. → red star line
• Belgische emigranten in de VS: vooral emigranten van de volgende provincies…
- West-Vlaanderen
- Oost-Vlaanderen
- Henegouwen
*vaak denken we dat migratie iets permanent is; dat mensen voor eeuwig in het ‘nieuwe’ land
blijven wonen, maar veel migratie is tijdelijk! Vaak seizoensafhankelijk.
*boek: boer vindt land
• Tijdelijke arbeidsmigratie →vaak denken we dat migratie iets permanent is; dat mensen voor
eeuwig in het ‘nieuwe’ land blijven wonen, maar veel migratie is tijdelijk! Vaak
seizoensafhankelijk.
*boek: boer vindt land
• Kettingmigratie: migratie is altijd enorm gekanaliseerd; vaak komen migranten op basis van
toeval ergens terecht. Hierdoor worden nieuwe migranten op deze plaats aangetrokken. Vaak
gaan deze migranten van een specifieke plek van herkomst, naar een specifieke plek van
aankomst. Kanaliseren van de ene plek naar de andere plek gebeurt vaak via mond op mond
reclame, nu ook via sociale media.
• Transplanted communities?
* er was eigenlijk geen sprake van een Vlaamse enclave in de VS want Vlamingen waren met veel
te weinig. Maar er waren wel kleinere enclaves bv. Ghent, Charleroi (nog steeds steden in de VS
die hiernaar genoemd zijn). Was dit stevig genoeg om dit als een enclave te beschouwen?
Waarschijnlijk niet want niet groot genoeg.
4
INHOUD
Les 1 migratiegeschiedenis van België en Europa ...................................................................................3
Interne migratie en emigratie: begin 20ste eeuw ...................................................................................4
Zuid-Europese migratie .....................................................................................................................5
Zuid-Europa: van emigratie naar immigratie-land ...............................................................................7
Turkse en Marokkaanse migratie .......................................................................................................7
Congolese Migratie ......................................................................................................................... 11
Oost- en Centraal Europese migratie ............................................................................................... 13
Hoe kunnen we de integratie van migranten conceptualiseren? ........................................................ 17
Les 2 de oorzaken van migratie (20/2/25’) ............................................................................................ 20
Continua van migratie ..................................................................................................................... 20
Hoe kan migratie worden verklaard? ................................................................................................ 20
De initatie van migratie ................................................................................................................ 21
De verderzetting van migratie....................................................................................................... 25
Voorbeelden van kettingmigratie en cumulatieve causatie? .......................................................... 26
Interactieve oefening - Wat zijn de argumenten voor en tegen open grenzen? .................................... 32
les 3 migratie meten en etniciteit exploreren: Bert Leysen .................................................................... 34
I.het meten van migratie ................................................................................................................. 34
1.Traditionele migratiedata: uitdagingen ...................................................................................... 34
2.Migratie en Big data .................................................................................................................. 35
3.Ethische overwegingen ............................................................................................................. 38
II.Het exploreren van etniciteit......................................................................................................... 38
1.Conceptualisatie van etniciteit ................................................................................................. 38
2.Meten van etniciteit .................................................................................................................. 40
3.Voor en nadelen ....................................................................................................................... 41
4.Superdiversiteit........................................................................................................................ 46
Les 4 de vele gezichten van racisme .................................................................................................... 48
Ideologische component ................................................................................................................ 49
gedragsmatig component ............................................................................................................... 52
De raciale structuur met etnische-raciËle ongelijkheden .................................................................. 55
Persoonlijke ervaringen van racisme ................................................................................................ 56
Racisme: iets structureels of individueel? ........................................................................................ 57
Hoe kunnen we racisme tegengaan? ............................................................................................... 60
Les 5 discriminatie ............................................................................................................................. 63
1
, Deel 1: Wat is discriminatie (niet?) .................................................................................................. 63
Deel 2: Hoe discriminatie bewijzen? ................................................................................................ 68
Deel 3: hoe kunnen we discrminatie verklaren? ................................................................................ 74
Deel 4: werken praktijktesten tegen discrminatie? – casus van de Gentse woningsmarkt .................... 77
Les 6 het Europese zelfbeeld en haar koloniale geschiedenis ............................................................... 79
I.Oriëntalisme en het culturele archief ............................................................................................. 79
II.Het Europese Zelfbeeld en etnische grenzen ................................................................................. 84
III.Dekolonialiseringsprocessen ...................................................................................................... 85
Les 7 Colonial Governmentality' en de Japanse bezetting van Korea (door Bert Leysen) ................... 88
1)inleiding ...................................................................................................................................... 88
2)introductie Foucault .................................................................................................................... 88
3)over kolonialisme en foucault....................................................................................................... 92
4)Tussen Oost en West: A genealogy of ‘Japanese’ Self-images ......................................................... 96
5)Colonial Governmentality en de Japanse bezetting van Korea (tekst Lee) ...................................... 101
Les 8: de geschiedenis van racisme .................................................................................................. 106
Inleiding ....................................................................................................................................... 106
De uitvinding van ras..................................................................................................................... 107
Het 'verdwijnen' van ras in Europa ................................................................................................. 115
New racism’ (Winant 2001) ........................................................................................................... 116
Les 9 etnische grenzen en discriminatie ............................................................................................ 117
I.Etnische grenzen ........................................................................................................................ 117
1.Etniciteit definiëren ................................................................................................................ 118
2.Wat zijn (etnische) grenzen? ................................................................................................... 119
3.Ontstaan van etnische grenzen ............................................................................................... 122
4.Eigenschappen van etnische grenzen ...................................................................................... 123
5. Veranderen van etnische grenzen ........................................................................................... 124
II.naar theorieËn rond discriminatie (link les 5) ............................................................................... 125
1.sociale identiteitstheorie ........................................................................................................ 125
2.Realistische dreiging theorie, Geïntegreerde dreiging theorie, Groepspositie theorie, en Etnische
competitie theorie .................................................................................................................... 125
3.Intergroepscontacttheorie ...................................................................................................... 127
III.etnische grenzen en huurdiscriminatie in belgiË ......................................................................... 129
1.Uitgangspunt ......................................................................................................................... 129
2.Discriminatie uitleggen ........................................................................................................... 130
3.Data en Methode ................................................................................................................... 131
4.Resultaten ............................................................................................................................. 132
5.Conclusie .............................................................................................................................. 133
2
, IV.Conceptueel onderscheid ‘etniciteit’ (ethnicity) vs. ‘ras’ (race ..................................................... 134
les 10 integratie en diversiteitsbeleid ................................................................................................ 136
Assimilatiemodel van de unitaire homogene natiestaat .................................................................. 136
Het multiculturele model op macro- en microniveau ...................................................................... 137
Het culturalistische model ............................................................................................................ 143
Het model van diversiteit en super-diversiteit ................................................................................. 144
De “Local turn” en diversiteitsbeleid ............................................................................................. 147
Les 11 intersectionaliteit : op het kruispunt van kleur, gender en klasse .............................................. 149
Examen ........................................................................................................................................... 155
Doel vak Inzicht verwerven in de uitdagingen, problemen en mogelijkheden die voortvloeien uit migratie
en diversiteit in onze samenleving
Verschillende perspectieven
➔ Verschillende theoretische modellen, periodes doorheen de tijd, vanuit verschillende landen
inzichten te verkrijgen en zoveel mogelijk etnisch culturele groepen te vergelijken.
➔ Vandaar ook verschillende docenten (3) en gastcolleges.
Reader
➔ 23 teksten met ca. 550 pagina’s dus belangrijk dat je dit bijhoudt!!! + zoek een antwoord op de
leesvragen!
Studiemateriaal
- Slides vanbuiten kennen!
- Leesvragen kunnen beantwoorden; kunnen ook op examen komen
Examen
- Open vragen; 100% schriftelijk examen
LES 1 MIGRATIEGESCHIEDENIS VAN BELGIË EN EUROPA
Tekst 1: algemene lijnen kennen van migratiegeschiedenis Europa; jaartallen niet kennen
Tekst 2: migratiegeschiedenis Gent
Beknopte migratiegeschiedenis van België en Europa
• Interne migratie en emigratie: begin 20ste eeuw
• Zuid-Europese migratie
• Turkse en Marokkaanse migratie
• Congolese (post-koloniale) migratie
• Oost- en Centraal-Europese migratie
3
, • Asielmigratie
INTERNE MIGRATIE EN EMIGRATIE: BEGIN 20 S T E EEUW
19de – begin 20ste eeuw
• Overgang van een landbouw- naar een industriële samenleving: Industriële revolutie
(textielindustrie, metaalindustrie, steenkoolindustrie, …) → de boeren die zelf vlas teelden en die
weefden stort in; interne migratie van platteland naar de stad. Landbouw was op z’n retour en
steden waren in opmars.
• Sterke bevolkingsgroei: zuigelingensterfte daalt (kindersterfte daalt want hogere levensstandaard
en betere hygiënische omstandigheden)
• Interne migratie binnen België
– Van noord naar zuid; meer industriële fabrieken gevestigd in het Zuiden. (Noorden was
vooral landbouw en velen trokken weg van het platteland naar het Zuiden; naar Wallonië)
– Van platteland naar de stad
– Emigratie naar de Verenigde Staten: steden geraakte vol door al die interne migratie in
België dus ook emigratie naar VS. → red star line
• Belgische emigranten in de VS: vooral emigranten van de volgende provincies…
- West-Vlaanderen
- Oost-Vlaanderen
- Henegouwen
*vaak denken we dat migratie iets permanent is; dat mensen voor eeuwig in het ‘nieuwe’ land
blijven wonen, maar veel migratie is tijdelijk! Vaak seizoensafhankelijk.
*boek: boer vindt land
• Tijdelijke arbeidsmigratie →vaak denken we dat migratie iets permanent is; dat mensen voor
eeuwig in het ‘nieuwe’ land blijven wonen, maar veel migratie is tijdelijk! Vaak
seizoensafhankelijk.
*boek: boer vindt land
• Kettingmigratie: migratie is altijd enorm gekanaliseerd; vaak komen migranten op basis van
toeval ergens terecht. Hierdoor worden nieuwe migranten op deze plaats aangetrokken. Vaak
gaan deze migranten van een specifieke plek van herkomst, naar een specifieke plek van
aankomst. Kanaliseren van de ene plek naar de andere plek gebeurt vaak via mond op mond
reclame, nu ook via sociale media.
• Transplanted communities?
* er was eigenlijk geen sprake van een Vlaamse enclave in de VS want Vlamingen waren met veel
te weinig. Maar er waren wel kleinere enclaves bv. Ghent, Charleroi (nog steeds steden in de VS
die hiernaar genoemd zijn). Was dit stevig genoeg om dit als een enclave te beschouwen?
Waarschijnlijk niet want niet groot genoeg.
4
