Samenvatting: Wederzijdse beïnvloeding (HSLeiden
jaar 1, periode 2), uitwerking lessen en hoofdstukken
Sociale Psychologie
Wat is sociale psychologie?
- Psychologie
o Mensen
o Gedrag
- Sociale invloed
o Kern van wederzijdse beïnvloeding
o Aanwezigheid van andere mensen
o Taal
o Gedrag
o Invloed op:
Gedachten
Gevoelens
Attitudes
- Sociale psychologie
o Doel: gedrag verklaren
o Universele eigenschappen en wetten van de mens
Zorgt voor gevoeligheid sociale invloed
Sociale cognitie
- Hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld:
o Specifieker: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren,
herinneren en gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen
Automatisch denken vs. gecontroleerd denken
- Onbewust vs. bewust
- Onopzettelijk vs. opzettelijk
- Onwillekeurig vs. uit vrije wil
- Zonder inspanning vs. vereist inspanning
“ Het maken van een tentamen vergt van ons dat we gecontroleerd denken: we moeten er
goed voor gaan zitten en de tijd nemen om zorgvuldig na te denken over wat er gevraagd
wordt en wat de antwoordmogelijkheden zijn. Dit proces doet een zwaar beroep op ons
bewustzijn. Vaak beseffen we niet dat we daarnaast automatisch denken, want dat gaat
onbewust, onopzettelijk , onwillekeurig en zonder inspanning. “
Automatische sociale cognitie
Snel en automatisch
We vormen snel en moeiteloos een indruk van mensen en situaties. We kunnen dat doen
omdat we op basis van onze ervaring en kennis de omgeving automatisch analyseren.
,Automatismen zoals reflexen, impulsen en gewoontegedrag voldoen in verschillende mate
aan de criteria.
Automatisch denken:
Onbewust, onopzettelijk, onwillekeurig proces dat geen inspanning kost.
- Schema’s
o Mentale structuren die mensen gebruiken om hun kennis over de sociale
wereld te organiseren rond thema’s of objecten. Deze structuren hebben
invloed op de informatie die mensen opmerken, waarover ze nadenken en die
ze zich herinneren.
- Scripts
o Schema’s over specifieke gebeurtenissen, oftewel de beschrijving van hoe
zo’n gebeurtenis gewoonlijk verloopt.
- Toegankelijkheid
o Mate waarin schema’s en concepten zich op de voorgrond van ons bewustzijn
bevinden waardoor het waarschijnlijker is dat we ze gebruiken bij onze
oordelen over de sociale wereld.
- Priming
o Het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een schema,
kenmerk of concept verhogen.
- Perseveratie-effect
o Bevinding dat opvattingen van mensen over zichzelf en de sociale wereld
aanhouden, ondanks bewijzen van het tegendeel.
- Bestraffingseffect
o Bevinding dat positieve opvattingen over de sociale wereld waarvan bewezen
wordt dat ze onjuist zijn, kunnen omslaan naar zeer negatieve opvattingen.
- Selffulfilling prophecy
o Situatie waarbij mensen (1) een verwachting hebben over hoe iemand is, die
(2) van invloed is op de manier waarop ze zich tegenover die persoon
gedragen, waardoor (3) die persoon zich consistent met deze verwachtingen
gaat gedragen, zodat (4) hun verwachting uitkomt.
- Pygmalion-effect
o Een positieve selffulfilling prophecy; als er positieve verwachtingen zijn van
mensen, gaan zij beter presteren.
Er zijn verschillende andere vormen van automatisch denken die ons helpen de sociale
wereld te interpreteren en beslissingen te nemen zonder dat we noodzakelijkerwijs de
intentie hebben om dat te doen.
Automatisch doelen nastreven:
Bij het stellen van persoonlijke doelen, zoals op het gebied van onze carrière, gaan we vaak
zorgvuldig en bewust te werk en overwegen we enige tijd wat we willen doen. Dat is echter
niet de enige manier waarop we doelen kiezen die we willen nastreven. In ons dagelijkse
leven kunnen doelen elkaar in de weg zitten; welk doel we dan nastreven kan een
automatische keuze zijn.
, “ Uit onderzoek is gebleken dat doelen van mensen onbewust kunnen worden geactiveerd
door recente ervaringen. Iemand die net langs een kerk gelopen is, zal bijvoorbeeld meer dan
gewoonlijk geneigd zijn een dakloze geld te geven. “
Zeigarnikeffect:
Het fenomeen dat niet voltooide doelen het automatische denken blijven beheersen.
Automatisch beslissen:
En hoe gaat het in zijn werk als we een belangrijke beslissing moeten nemen, zoals het
kiezen van een huurhuis of een auto? Ook dergelijke beslissingen benaderen we langzaam
en weloverwogen, waarbij we de alternatieven zorgvuldig wegen. Soms zijn we echter veel
beter af wanneer we ons automatische verstand zich ermee laten bemoeien.
Beoordelingsheuristiek:
Mentale strategieën en snelle aannames.
- Beschikbaarheidsheuristiek
o Mentale aanname die mensen gebruiken om snel en efficiënt te kunnen
oordelen.
- Representativiteitsheuristiek
o Mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op grond van de mate
waarin het lijkt op een karakteristiek geval.
- Anker- en correctieheuristiek
o Mentale aanname waarbij mensen een getal of waarde als beginpunt
gebruiken en vervolgens onvoldoende op dit ankerpunt corrigeren.
Informatie over de basisfrequentie:
Informatie over de regelmaat waarmee leden van verschillende categorieën in de populatie
voorkomen.
Culturele determinanten van schema’s
Alle mensen gebruiken schema’s om de wereld te kunnen bevatten, maar de inhoud van
onze schema’s wordt beïnvloed door de cultuur waarin we leven. In feite zijn schema’s een
heel belangrijke manier waarmee culturen hun invloed uitoefenen, namelijk door ons
mentale structuren in te prenten die van invloed zijn op de manier waarop we de wereld
begrijpen en interpreteren.
Holistisch versus analytisch denken
De cultuur waarin wij opgroeien, beïnvloedt onze denkwijzen op verschillende fundamentele
manieren. Vaak wordt de analogie van een gereedschapskist gebruikt. Een kist die diverse
instrumenten bevat die mensen kunnen gebruiken als zij over hun sociale omgeving
nadenken en daarin opereren. Alle mensen beschikken over dezelfde instrumenten, maar de
cultuur waarin zij opgroeien bepaalt welke instrumenten zij het vaakst gebruiken.
- Holistische denkstijl:
o Manier van denken waarbij mensen zich richten op het geheel, met name de
wijze waarop objecten zich tot elkaar verhouden; deze manier van denken is
gebruikelijk in Oost-Aziatische culturen.
- Analytische denkstijl:
jaar 1, periode 2), uitwerking lessen en hoofdstukken
Sociale Psychologie
Wat is sociale psychologie?
- Psychologie
o Mensen
o Gedrag
- Sociale invloed
o Kern van wederzijdse beïnvloeding
o Aanwezigheid van andere mensen
o Taal
o Gedrag
o Invloed op:
Gedachten
Gevoelens
Attitudes
- Sociale psychologie
o Doel: gedrag verklaren
o Universele eigenschappen en wetten van de mens
Zorgt voor gevoeligheid sociale invloed
Sociale cognitie
- Hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld:
o Specifieker: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren,
herinneren en gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen
Automatisch denken vs. gecontroleerd denken
- Onbewust vs. bewust
- Onopzettelijk vs. opzettelijk
- Onwillekeurig vs. uit vrije wil
- Zonder inspanning vs. vereist inspanning
“ Het maken van een tentamen vergt van ons dat we gecontroleerd denken: we moeten er
goed voor gaan zitten en de tijd nemen om zorgvuldig na te denken over wat er gevraagd
wordt en wat de antwoordmogelijkheden zijn. Dit proces doet een zwaar beroep op ons
bewustzijn. Vaak beseffen we niet dat we daarnaast automatisch denken, want dat gaat
onbewust, onopzettelijk , onwillekeurig en zonder inspanning. “
Automatische sociale cognitie
Snel en automatisch
We vormen snel en moeiteloos een indruk van mensen en situaties. We kunnen dat doen
omdat we op basis van onze ervaring en kennis de omgeving automatisch analyseren.
,Automatismen zoals reflexen, impulsen en gewoontegedrag voldoen in verschillende mate
aan de criteria.
Automatisch denken:
Onbewust, onopzettelijk, onwillekeurig proces dat geen inspanning kost.
- Schema’s
o Mentale structuren die mensen gebruiken om hun kennis over de sociale
wereld te organiseren rond thema’s of objecten. Deze structuren hebben
invloed op de informatie die mensen opmerken, waarover ze nadenken en die
ze zich herinneren.
- Scripts
o Schema’s over specifieke gebeurtenissen, oftewel de beschrijving van hoe
zo’n gebeurtenis gewoonlijk verloopt.
- Toegankelijkheid
o Mate waarin schema’s en concepten zich op de voorgrond van ons bewustzijn
bevinden waardoor het waarschijnlijker is dat we ze gebruiken bij onze
oordelen over de sociale wereld.
- Priming
o Het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een schema,
kenmerk of concept verhogen.
- Perseveratie-effect
o Bevinding dat opvattingen van mensen over zichzelf en de sociale wereld
aanhouden, ondanks bewijzen van het tegendeel.
- Bestraffingseffect
o Bevinding dat positieve opvattingen over de sociale wereld waarvan bewezen
wordt dat ze onjuist zijn, kunnen omslaan naar zeer negatieve opvattingen.
- Selffulfilling prophecy
o Situatie waarbij mensen (1) een verwachting hebben over hoe iemand is, die
(2) van invloed is op de manier waarop ze zich tegenover die persoon
gedragen, waardoor (3) die persoon zich consistent met deze verwachtingen
gaat gedragen, zodat (4) hun verwachting uitkomt.
- Pygmalion-effect
o Een positieve selffulfilling prophecy; als er positieve verwachtingen zijn van
mensen, gaan zij beter presteren.
Er zijn verschillende andere vormen van automatisch denken die ons helpen de sociale
wereld te interpreteren en beslissingen te nemen zonder dat we noodzakelijkerwijs de
intentie hebben om dat te doen.
Automatisch doelen nastreven:
Bij het stellen van persoonlijke doelen, zoals op het gebied van onze carrière, gaan we vaak
zorgvuldig en bewust te werk en overwegen we enige tijd wat we willen doen. Dat is echter
niet de enige manier waarop we doelen kiezen die we willen nastreven. In ons dagelijkse
leven kunnen doelen elkaar in de weg zitten; welk doel we dan nastreven kan een
automatische keuze zijn.
, “ Uit onderzoek is gebleken dat doelen van mensen onbewust kunnen worden geactiveerd
door recente ervaringen. Iemand die net langs een kerk gelopen is, zal bijvoorbeeld meer dan
gewoonlijk geneigd zijn een dakloze geld te geven. “
Zeigarnikeffect:
Het fenomeen dat niet voltooide doelen het automatische denken blijven beheersen.
Automatisch beslissen:
En hoe gaat het in zijn werk als we een belangrijke beslissing moeten nemen, zoals het
kiezen van een huurhuis of een auto? Ook dergelijke beslissingen benaderen we langzaam
en weloverwogen, waarbij we de alternatieven zorgvuldig wegen. Soms zijn we echter veel
beter af wanneer we ons automatische verstand zich ermee laten bemoeien.
Beoordelingsheuristiek:
Mentale strategieën en snelle aannames.
- Beschikbaarheidsheuristiek
o Mentale aanname die mensen gebruiken om snel en efficiënt te kunnen
oordelen.
- Representativiteitsheuristiek
o Mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op grond van de mate
waarin het lijkt op een karakteristiek geval.
- Anker- en correctieheuristiek
o Mentale aanname waarbij mensen een getal of waarde als beginpunt
gebruiken en vervolgens onvoldoende op dit ankerpunt corrigeren.
Informatie over de basisfrequentie:
Informatie over de regelmaat waarmee leden van verschillende categorieën in de populatie
voorkomen.
Culturele determinanten van schema’s
Alle mensen gebruiken schema’s om de wereld te kunnen bevatten, maar de inhoud van
onze schema’s wordt beïnvloed door de cultuur waarin we leven. In feite zijn schema’s een
heel belangrijke manier waarmee culturen hun invloed uitoefenen, namelijk door ons
mentale structuren in te prenten die van invloed zijn op de manier waarop we de wereld
begrijpen en interpreteren.
Holistisch versus analytisch denken
De cultuur waarin wij opgroeien, beïnvloedt onze denkwijzen op verschillende fundamentele
manieren. Vaak wordt de analogie van een gereedschapskist gebruikt. Een kist die diverse
instrumenten bevat die mensen kunnen gebruiken als zij over hun sociale omgeving
nadenken en daarin opereren. Alle mensen beschikken over dezelfde instrumenten, maar de
cultuur waarin zij opgroeien bepaalt welke instrumenten zij het vaakst gebruiken.
- Holistische denkstijl:
o Manier van denken waarbij mensen zich richten op het geheel, met name de
wijze waarop objecten zich tot elkaar verhouden; deze manier van denken is
gebruikelijk in Oost-Aziatische culturen.
- Analytische denkstijl:
