Samenvatting mediawijsheid

1: Mediawijsheid
= het geheel van kennis, vaardigheden en attitudes waarmee burgers zich
bewust en kritisch kunnen bewegen in een complexte, veranderende en
gemediatiseerde wereld.

Het is het vermogen tot een actief en creatief mediagebruik dat gericht is
op maatschappelijke participatie.

Enkele cijfers

 Apestaartjaren.be= een 2 jaarlijks onderzoek naar de digitale
leefwereld van jongeren en kinderen.
 Digimeter/ imec.be= een jaarlijks terugkerende monitor die de
vinger aan de digitaliserende pols van Vlaanderen houdt. Daarbij
wordt sinds 2009 gevolgd welke digitale technologieën Vlamingen
bezitten, hoe ze die gebruiken en welk gevoel ze erbij hebben.
 Barometer digitale inclusie/Kbs-frb.be= een initiatief van de Koning
Boudewijnstichting, is het werk van de onderzoeksteams Imec-mict-
UGent en IACCHOS CIRTES van UCLouvain.


Gemiddelde leeftijd verkrijgen van smartphone in 2024  8 jaar en 1
maandag

Schermtijd gemiddelde Vlaming  182 minuten

Afhankelijkheidsparadox= de toename van het belang en gebruik van
de smartphone en sociale media, tegenover het toenemende gevoel van
afhankelijkheid van en verslaving aan diezelfde sociale media en
smartphone.

Opvallend:

 Na een sterke stijging stagneert het gebruik van TikTok
 De gebruiksintensiteit is van een andere orde dan eender welk ander
platform:
- Hogere gemiddelde dagelijkse gebruikstijd
- Veel langere gebruiksblokken (ipv kort ‘snacken’)
 TikTok profileert zich alsmaar nadrukkelijker eerder als een zender
dan als een sociaal medium.

Waarheidsparadox= het alsmaar vertrouwen op de onuitputtelijke en
makkelijk te bereiden online informatiebronnen, tegenover de toenemende
bezorgdheid omtrent de waarheidsgetrouwheid van die digitale informatie
(desinformatie, fake news…)

 Deze paradox gaat verder dan fake news.

1

,  Ruim 7/10 Vlamingen hebben in 2022 frauduleuze berichten
(phishing) ontvangen. 1/5 is naar frauduleuze websites (pharming)
omgeleid in een poging persoonlijke informatie te ontfutselen.
 77% denkt meer na vooraleer op een weblink in een chat, e-mail of
sms te klikken.

Opvallend:

Jongeren en nieuws: een ketering?

 69% van de 18-24 jarigen vindt nieuws belangrijk.
 71% is bezorgd om de impact van valse nieuwsberichten op de
maatschappij.
 Het gebruik van sociale media voor nieuwsconsumptie daalt, dat van
nieuwsapps en nieuwswebsites stijgt.
 Ook het tv- journaal wint kijkers, net als het nieuws op de radio.
Alleen het lezen van de papieren krant lijkt volledig te verdwijnen bij
deze groep (nog 2%)

Dataparadox= het gebruiksgemak en populariteit van allerlei online
diensten die drijven op profilering en personalisering (waarvoor men data
nodig heeft), tegenover de sterk toegenomen bezorgdheid omtrent
privacy, transparantie en controle over persoonlijke data.

AI- paradox= de grote overtuiging en aantrekkingskracht van en
verwondering om wat AI te bieden heeft, tegenover het besef en de angst
dat AI (potentieel) een negatieve impact kan hebben.

Digitale kloof:

 Met de digitale kloof wordt het verschil bedoeld tussen diegenen die
kunnen profiteren van digitale technologie en zij die dit niet kunnen.
De term is zowel van toepassing op maatschappelijk vlak tussen
individuen als op wereldschaal tussen technologisch meer en minder
ontwikkelde landen. (Wikipedia)

Toegang: mensen hebben geen toegang tot de digitalisering, heeft te
maken met opleiding. Als mensen weinig middelen hebben dan kopen ze
een smartphone om erbij te horen.

Vaardigheden: als je solliciteert heb je de vaardigheden nodig.
Vaardigheden kunnen werken met de middelen die er zijn.

Kritisch navigeren: je kan er ook kritisch mee omgaan, je weet wie di
ontworpen heeft, je weet wat de gevolgen zijn.

Belangrijk fenomeen:



2

,  In de algemene onderzoekscijfers rond digitale vaardigheden zien
we een neerwaartse trend. Niet omdat mensen dommer worden,
maar omdat er telkens nieuwe vaardigheidsdomeinen ontstaan die
meegenomen worden in de onderzoeken: behalve informatieve,
communicatieve, creatieve en probleemoplossende vaardigheden
kwam daar nu ook e-security bij.

Sociaal werk?

 Signaleren van probleemgebruik
 Bespreken van onlinegedrag
 Inschatten van de digitale kwetsbaarheid
 Ondersteunen en actief gids zijn in de digitale samenleving
 Permanente bijscholing van de eigen mediavaardigheden
 Technologisch bewustzijn




3

, 2: Media en mediatisering
1. Van massacommunicatie tot mediatisering

1.1 Het proces van massacommunicatie

Massacommunicatie= houdt in dat je communiceert met een groot,
divers en overwegend onbekend publiek.
 Communicatie tussen zenders en een groot aantal doorgaans
anonieme ontvangers.
Het begrip massacommunicatie is per definitie historisch gekleurd:

 In de 20ste eeuw was dit onderscheidt sterk verankerd in culturele,
politieke en economische verhoudingen.
 Oorspronkelijk beschreef het een scheiding tussen de elite en de rest
van de samenleving, oftewel de ‘massa’.

1.1.2 De basismodellen van massacommunicatie




4