METHODISCH WERKEN MET
BELANGHEBBENDEN
MIA VERDONCK
ARTEVELDE HOGESCHOOL
2022-2023
,LEERPADEN!
MODULE 2 – MIGRATIE EN DIVERSITEIT
HET TOPOI-MODEL: EEN HOUVAST VOOR INTERCULTURELE COMMUNICATIE
INLEIDING
SOCIAAL WERK EN MISVERSTANDEN
Nood aan diversiteitsbewuste communicatie die de interpersoonlijke communicatie in het sociaal werk
systemisch en pluralistisch benadert.
Maatwerk is niet evident – misverstanden (ruis):
- In communicatie ben je minimum met 2
- Dingen die een rol spelen:
o Eigen persoonlijkheid en die van de ander
o Beïnvloedende factoren uit het persoonlijk referentiekader of de context
o Fysieke conditie of negatieve ervaring die plots opborrelt
o Eigen opvattingen en overtuigingen, mede beïnvloed door opvoeding, waarden en normen
(eigen cultuur)
- Je ontwikkelt strategieën om hiermee om te gaan.
TERMINOLOGIE
- Veel termen in dit discours zijn “containerbegrippen”
- Vreemdeling – migrant – vluchteling – asielzoeker – gastarbeider - …
- De sociaal werker dient deze terminologie correct te hanteren. We verkennen de betekenis en de
impact van deze termen!
- Migratie: Mensen verhuizen van hun thuisland naar een ander land voor een lange tijd. (Redenen:
klimaat, welvaart, oorlog,...)
CULTUUR (EDWIN HOFFMAN)
INHOUD VAN EEN CULTUUR
= de gemeenschappelijke wereld van betekenissen van een bepaald collectief, omvat de volgende 4 elementen:
- Taal: eigen taal
- Kennis: wetenschappelijke kennis en heersende algemene opvattingen over allerlei levensterreinen
- Waarden en normen:
o Waarden: aannames van wat mensen belangrijk, goed, mooi, gezond, passend en juist vinden
– beïnvloeden het doen en laten van mensen in sterke mate
o Normen: concrete richtlijnen voor het handelen; regelen het dagdagelijkse sociaal verkeer en
vormen de verbinding tussen de algemene waarden en concrete gedragingen – opvattingen
over hoe je je wel of niet moet gedragen in concrete omstandigheden
Geschreven normen
Ongeschreven normen
- Symbolen, rituelen en helden:
o Symbolen: woorden, gebaren, afbeeldingen of voorwerpen met een specifieke betekenis voor
de leden van de cultuur
o Rituelen: sociale activiteiten die binnen een cultuur als sociaal belangrijk worden beschouwd
,LEERPADEN!
o Helden: personen, dood of levend, echt of fictief, met eigenschappen die in een cultuur hoog
in aanzien staan en daarom fungeren als gedrag modellen
OPBOUW VAN EEN CULTUUR
Werking van een cultuur:
- Als model VAN de werkelijkheid: hulpbron om te verklaren hoe de wereld in elkaar zit
- Als model VOOR de werkelijkheid: de normatieve kennis van normen en waarden
o Sterke invloed op het denken, voelen, doen en laten
- Als zingevend kader: VAN als VOOR de werkelijkheid – cultuur -universeel- de functies vervult van
betekenisverlening en zingeving
o Verlangen naar culturele herkenbaarheid
o Cultuurshock
- Als verbindend element: anonimiteit en herkenbaarheid
DIVERSITEIT EN SUPERDIVERSITEIT – DIRK GELFOF (FILMPJE NOG EENS KIJKEN!)
= toename van etnisch-culturele diversiteit – majority-minority-cities
Superdiversiteit is een nieuw begrip om aan te geven dat we in een transitie zitten naar een nieuwe
werkelijkheid, zeker als we de demografische evolutie in West-Europese steden bekijken.
- Superdiversiteit is een sociologisch begrip: de maatschappelijke werkelijkheid duiden – we leven in
een heel diverse samenleving
- Geen politiek begrip want je kan er niet voor of tegen zijn. Het is een begrip om aan te duiden dat de
samenleving heel divers is.
- De helft van mensen van Marokkaanse origine leven onder de armoedegrens, 1/3 van Turkse of Oost-
Europese afkomst leeft in armoede.
- Onderwijs is nog steeds een selectieprocedure – mensen met vreemde origine gaan het heel lastig
hebben in ons systeem – ze krijgen minder kansen
- Verschil tussen integratie en assimilatie:
- integratie: wij als maatschappij moeten ook inspanningen doen
- Assimilatie: de anderen moeten zich aanpassen aan ons
- Nederlands is belangrijk zodat de verschillende nationaliteiten met elkaar kunnen communiceren
KWANTITATIEVE VERSCHILLEN: MINORITY-MAJORITY CITIES
, LEERPADEN!
- De superdiverse samenleving is een realiteit en wordt dit nog meer in de toekomst.
Gent: superdiverse stad
- 25% Gentenaars met migratieroots
- Recentere migratie uit een brede waaier aan landen: Bulgarije, Slowakije, Polen, ex-Joegoslavië,
Ghana, China, …
- Grootste recente groep: nationaliteit ‘Bulgarije’, MAAR etnische minderheidsgroep ‘Roma’
Maurice Crul – Nederlandse socioloog
- “Iedereen in de grote Europese steden behoort straks, net zoals in New York, tot een etnische
minderheid”
KWALITATIEVE VERSCHILLEN: DIVERSITEIT IN DIVERSITEIT
- Diversiteit in de diversiteit het kruispuntdenken: de 14 assen van identiteitsvorming
o Kijken welke kansen iemand heeft in onze samenleving
o Kruispuntdenken stelt dat de assen van identiteit, klasse, gender, etniciteit, gezondheid,
seksuele geaardheid, … allemaal samen je maatschappelijke positie bepalen
o In dit model onderscheidt men 14 assen van identiteitsvorming
o Je mag je dus niet beperken tot één enkele as als verklaringsmodel of de assen afzonderlijk
beschouwen. Ze beïnvloeden en bepalen elkaar.
o Het is een theoretisch denkkader dat voortspruit uit de zwarte feministische traditie.
Groeiende superdiversiteit ook door:
- Veranderd basispatroon van migratie: groeiend belang van transnationalisme, transmigratie en
circulaire migratie
BELANGHEBBENDEN
MIA VERDONCK
ARTEVELDE HOGESCHOOL
2022-2023
,LEERPADEN!
MODULE 2 – MIGRATIE EN DIVERSITEIT
HET TOPOI-MODEL: EEN HOUVAST VOOR INTERCULTURELE COMMUNICATIE
INLEIDING
SOCIAAL WERK EN MISVERSTANDEN
Nood aan diversiteitsbewuste communicatie die de interpersoonlijke communicatie in het sociaal werk
systemisch en pluralistisch benadert.
Maatwerk is niet evident – misverstanden (ruis):
- In communicatie ben je minimum met 2
- Dingen die een rol spelen:
o Eigen persoonlijkheid en die van de ander
o Beïnvloedende factoren uit het persoonlijk referentiekader of de context
o Fysieke conditie of negatieve ervaring die plots opborrelt
o Eigen opvattingen en overtuigingen, mede beïnvloed door opvoeding, waarden en normen
(eigen cultuur)
- Je ontwikkelt strategieën om hiermee om te gaan.
TERMINOLOGIE
- Veel termen in dit discours zijn “containerbegrippen”
- Vreemdeling – migrant – vluchteling – asielzoeker – gastarbeider - …
- De sociaal werker dient deze terminologie correct te hanteren. We verkennen de betekenis en de
impact van deze termen!
- Migratie: Mensen verhuizen van hun thuisland naar een ander land voor een lange tijd. (Redenen:
klimaat, welvaart, oorlog,...)
CULTUUR (EDWIN HOFFMAN)
INHOUD VAN EEN CULTUUR
= de gemeenschappelijke wereld van betekenissen van een bepaald collectief, omvat de volgende 4 elementen:
- Taal: eigen taal
- Kennis: wetenschappelijke kennis en heersende algemene opvattingen over allerlei levensterreinen
- Waarden en normen:
o Waarden: aannames van wat mensen belangrijk, goed, mooi, gezond, passend en juist vinden
– beïnvloeden het doen en laten van mensen in sterke mate
o Normen: concrete richtlijnen voor het handelen; regelen het dagdagelijkse sociaal verkeer en
vormen de verbinding tussen de algemene waarden en concrete gedragingen – opvattingen
over hoe je je wel of niet moet gedragen in concrete omstandigheden
Geschreven normen
Ongeschreven normen
- Symbolen, rituelen en helden:
o Symbolen: woorden, gebaren, afbeeldingen of voorwerpen met een specifieke betekenis voor
de leden van de cultuur
o Rituelen: sociale activiteiten die binnen een cultuur als sociaal belangrijk worden beschouwd
,LEERPADEN!
o Helden: personen, dood of levend, echt of fictief, met eigenschappen die in een cultuur hoog
in aanzien staan en daarom fungeren als gedrag modellen
OPBOUW VAN EEN CULTUUR
Werking van een cultuur:
- Als model VAN de werkelijkheid: hulpbron om te verklaren hoe de wereld in elkaar zit
- Als model VOOR de werkelijkheid: de normatieve kennis van normen en waarden
o Sterke invloed op het denken, voelen, doen en laten
- Als zingevend kader: VAN als VOOR de werkelijkheid – cultuur -universeel- de functies vervult van
betekenisverlening en zingeving
o Verlangen naar culturele herkenbaarheid
o Cultuurshock
- Als verbindend element: anonimiteit en herkenbaarheid
DIVERSITEIT EN SUPERDIVERSITEIT – DIRK GELFOF (FILMPJE NOG EENS KIJKEN!)
= toename van etnisch-culturele diversiteit – majority-minority-cities
Superdiversiteit is een nieuw begrip om aan te geven dat we in een transitie zitten naar een nieuwe
werkelijkheid, zeker als we de demografische evolutie in West-Europese steden bekijken.
- Superdiversiteit is een sociologisch begrip: de maatschappelijke werkelijkheid duiden – we leven in
een heel diverse samenleving
- Geen politiek begrip want je kan er niet voor of tegen zijn. Het is een begrip om aan te duiden dat de
samenleving heel divers is.
- De helft van mensen van Marokkaanse origine leven onder de armoedegrens, 1/3 van Turkse of Oost-
Europese afkomst leeft in armoede.
- Onderwijs is nog steeds een selectieprocedure – mensen met vreemde origine gaan het heel lastig
hebben in ons systeem – ze krijgen minder kansen
- Verschil tussen integratie en assimilatie:
- integratie: wij als maatschappij moeten ook inspanningen doen
- Assimilatie: de anderen moeten zich aanpassen aan ons
- Nederlands is belangrijk zodat de verschillende nationaliteiten met elkaar kunnen communiceren
KWANTITATIEVE VERSCHILLEN: MINORITY-MAJORITY CITIES
, LEERPADEN!
- De superdiverse samenleving is een realiteit en wordt dit nog meer in de toekomst.
Gent: superdiverse stad
- 25% Gentenaars met migratieroots
- Recentere migratie uit een brede waaier aan landen: Bulgarije, Slowakije, Polen, ex-Joegoslavië,
Ghana, China, …
- Grootste recente groep: nationaliteit ‘Bulgarije’, MAAR etnische minderheidsgroep ‘Roma’
Maurice Crul – Nederlandse socioloog
- “Iedereen in de grote Europese steden behoort straks, net zoals in New York, tot een etnische
minderheid”
KWALITATIEVE VERSCHILLEN: DIVERSITEIT IN DIVERSITEIT
- Diversiteit in de diversiteit het kruispuntdenken: de 14 assen van identiteitsvorming
o Kijken welke kansen iemand heeft in onze samenleving
o Kruispuntdenken stelt dat de assen van identiteit, klasse, gender, etniciteit, gezondheid,
seksuele geaardheid, … allemaal samen je maatschappelijke positie bepalen
o In dit model onderscheidt men 14 assen van identiteitsvorming
o Je mag je dus niet beperken tot één enkele as als verklaringsmodel of de assen afzonderlijk
beschouwen. Ze beïnvloeden en bepalen elkaar.
o Het is een theoretisch denkkader dat voortspruit uit de zwarte feministische traditie.
Groeiende superdiversiteit ook door:
- Veranderd basispatroon van migratie: groeiend belang van transnationalisme, transmigratie en
circulaire migratie
