Nederlands 1B
Taal in de 21e eeuw
Taal is de hele dag aanwezig in het leven van Leon en Hayat
- Zowel binnen als buiten school gebruiken ze voortduren taal
- Taal is bindmiddel dat communicatie mogelijk maakt
- Taal is nodig voor volwaardige deelnamen aan onze complexe, superdiverse en
meertalige 21e eeuwse samenleving
- Succes ervaren op school, in hun persoonlijke leven en later op arbeidsmarkt is slechts
mogelijk dankzij een goede taalvaardigheid
- Functioneren in samenleving lukt niet zonder goede taalvaardigheid
Functies
Conceptualiserende functie
- Door zaken te benoemen, dingen te ordenen krijgt hij meer en meer grip op de wereld
Communicatieve functie
- Geven een verhaal betekenis aan de werkelijkheid en tegelijkertijd creëren ze
verbondenheid
Expressie functie
- Taal is middel om uitdrukking te geven aan persoonlijke emoties
Sociale functie
- In huidige samenleving is taal een belangrijke uiting van sociale groep waartoe je
behoort of wilt behoren
Identiteitsontwikkeling
- Conceptualiseren, emoties uitdrukken, in interacties gaan
Taal is een belangrijke sleutelcompetentie
OESO = Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
- Bewust omgaan met verandering
- Complexe informatie verwerken
- Kritisch en probleemoplossend denken
- Zelfstandig beslissingen nemen
- Creatief samenwerken
- Communiceren in diverse (al dan niet digitale) contexten
- Omgaan met nieuwe media en technologie
Alomtegenwoordig
- Complexe informatie verwerken door bronnen te raadplegen
- Sterk ontwikkelde lees- en luistervaardigheid
- Sterk ontwikkelde schriftelijke en mondelinge taalvaardigheid
- Creatief zijn met taal
- Taalgebruik aanpassen aan situatie en doelpubliek
- Omgaan met nieuwe media en technologieën: tweeten, sms’en,…
Ontwikkeling van talige competenties in de 21e eeuw
- Geheel van talige kennis, vaardigheden en attitudes die nodig zijn om geschreven,
gesproken en multimediale teksten te begrijpen, evalueren en gebruiken met als doel
1. Volwaardige deelname aan samenleving wordt mogelijk
, 2. Eigen doelen kunnen worden gerealiseerd
3. Eigen kennis en mogelijkheden levenslang en duurzaam kunnen worden ontwikkeld
We lezen steeds minder vaak langere teksten en boeken
- Diep lezen = geconcentreerd lezen van langere verhalende teksten
- Essentieel voor ontwikkeling van leesvaardigheid en leesmotivatie
- Van wezenlijk belang om goed te kunnen functioneren in samenleving
- Individueel welzijn en sociaal welzijn
Effecten van lezen
- Heeft positieve impact op mentale en fysieke gezondheid en welbevinden
- Vergroot zelfkennis
- Vergroot vermogen tot empathie
- Inwijding in hoe andere culturen denken en leven
- Lezen stimuleert taalgevoeligheid en creativiteit
- Betere communicatieve vaardigheden, meer participatie in samenleving
- Sterker in kritisch denken, focus en concentratie
Participatie in de samenleving
- Deelname aan culturele, sociale, politieke, economische en digitale leven
- Lezen emancipeert en voedt cultureel en maatschappelijk bewustzijn
- Laaggeletterden hebben moeilijk in samenleving die steeds complexer wordt
- Constante instroom van nieuwe laaggeletterden
- Niet basisvaardigheden om mee te draaien in kennismaatschappij
- Problemen met lezen van krantenartikel, handleiding, medische bijsluiter,…
- Economische impact: laaggeletterdheid gaat hand in hand met armoede
Meervoudige geletterdheid
- Traditionele geletterdheid niet meer voldoende: ook digitaal geletterd en kritisch met
informatie kunnen omgaan
- Goed ontwikkelde taal- en leesvaardigheid is basis voor kritisch burgerschap
- Leesvaardigheid vormt hoeksteen van moderne kennis- en informatiemaatschappij
Nood aan taalkrachtig onderwijs
- Leesvaardigheid van Vlaamse leerlingen is significant achteruitgegaan
- Kloof tussen leerlingen met hoge en lage sociaaleconomische status
- Kloof tussen leerlingen met Nederlands als thuistaal en leerlingen met andere thuistaal
- Tekortkomingen in mondelinge en schriftelijke taalvaardigheden worden vastgesteld op
scharniermomenten
Taalonderwijs in de 21e eeuw
Principe 1: taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige
grondhouding
- Taalontwikkeling stimuleren = rekening houden met motivatie van leerlingen andere
sociaal-emotionele factoren
- Sociale omgeving creëren waarin ze taal kunnen en durven oefenen, door aandacht te
hebben voor randvoorwaarden die hen veiligheid, vertrouwen en plezier laten ervaren
terwijl ze de taal leren
- Je creëert een omgeving waarin leerlingen een positieve talige grondhouding kunnen
aankweken
Een veilige context bieden
- Ruimte krijgen om te kunnen experimenteren met taal, maar lukt het beste in een
omgeving die veilig genoeg aanvoelt en om te durven experimenteren
, - Leerlingen gestimuleerd worden om taal te gebruiken en tegelijk aanvoelen dat fouten
mogen maken, creëer je positieve omgeving nodig om taal te laten groeien
Juf Isha laat lln in kleine groepjes experimenteren met mondelinge en geschreven taal. Context van
duo of groepjes is vaak veel veiliger voor leerlingen dan rechtstreeks spreken voor de heel de klas, of
rechtstreeks schrijven voor juf alleen
Het talige repertoire van leerlingen omarmen
- Belangrijk om te aanvaarden dat niet elke leerling in hetzelfde tempo
- Taal leren is immers een individueel bepaald proces: belangrijk om te aanvaarden dat
niet elke leerling in hetzelfde tempo taal oppikt
- Appreciëren wat leerlingen al kunnen in en met taal, en door bij elke afzonderlijke
leerling oog te hebben voor wat wel en niet werkt
- De juf ene heeft moeite met verwoorden, bij de andere lukt dat net heel vlot
In de klas van juf Isha zit er een jongen die het moeilijk heeft met groepswerken, omdat hij zich dan
niet goed durft uit te drukken. Juf Isha houdt daar rekening mee door hem in een duo te laten
samenwerken. Als leerlingen zich anders moeten voordoen dan ze zijn om in de klas te passen, of om
een goede indruk te maken op de leraar, houden ze immers minder energie over voor het leren zelf.
Eventuele andere talen die leerlingen thuis spreken
- Omarmt volledige talige repertoire van leerlingen
- Toont interesse toont in talen die leerlingen (thuis) spreken, en dat je waardeert dat ze
zoveel andere talen kennen
Hoge verwachtingen koesteren
- Geef je leerlingen de boodschap mee dat iedereen kan leren, en dat zorgt voor nodige
zelfvertrouwen
- Leerlingen moeten worden aangemoedigd worden om voortduren bij leren en zo
nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes te ontwikkelen
- Leerlingen houden ervan om uitgedaagd te worden, te ontdekken wat ze nog kunnen
leren en te geloven dat ze dat ook effectief kunnen leren
- Belangrijk om een rijk taalaanbod krijgen en uitdagende talige taken kunnen uitvoeren
Juf Isha toont dat ze in haar leerlingen gelooft door hen zelfstandig een moeilijke tekst uit hun
handboek wereldoriëntatie te laten verwerken. Daarbij zorgt ze echter ook voor veiligheid, door
leerlingen te laten samenwerken en zelf ondersteuning te bieden waar nodig.
- Veilige taaloefenkansen creëren, talige repertoire van leerlingen omarmen en hoge
verwachtingen koesteren vormen samen voorwaarden om tot positieve talige
grondhouding bij leerlingen te komen
- Houding afhankelijk van manier waarop je je onderwijs vormgeeft, maar ook van jouw
houding en voorbeeldgedrag
Besluit
Taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige grondhouding
Definitie Een talige grondhouding stimuleren bij leerlingen vormt de basis van taalkrachtig
onderwijs. Het is een samenspel van veilige taaloefenkansen creëren, het talige
repertoire van leerlingen omarmen en hoge verwachtingen koesteren ten opzichte van
jun taalleerpotentieel
Voorbee Juf Isha daagt de leerlingen uit door hen zelfstandig een moeilijke tekst te laten
ld verwerken. Ze zorgt er echter ook voor veiligheid, door de leerlingen in groepjes te
laten samenwerken en ondersteuning te bieden als ze daar nood aan hebben. De
leerlingen mogen het brugje maken naar hun thuistaal als dat kan helpen om de tekst
beter te begrijpen.
Kijkwijze - Moedig je je leerlingen aan om te experimenteren? Weten ze dat ze fouten
r mogen maken?
- Vertonen de leerlingen voldoende spreek- en schrijfdurf?
- Geef je thuistalen en -culturen een plaats in de klas?
- Geloof je in het taalleerpotentieel van alle leerlingen? Toon je dat door leerlingen
talig uit te dagen?
, Principe 2: taalkrachtig onderwijs is contextrijk
Schooltaal leren
- Veel taalaanbod binnen een betekenisvolle context
- Inspelen op voorkennis en interesses van de leerlingen
- Aansluiten bij hun leefwereld, hun verhalen en hun activiteiten = rijke context voor
leerlingen
o Bv. Belgische economie <> laatste nieuwe gadget op de speelplaats
- Concrete materialen, vragen, situaties verbinden met abstracte inhouden
- Herkenbaarheid is motiverend
Context biedt nodige ondersteuning
o Bv. Het leren van het woord ‘vlieg’
- Ook bij abstracte begrippen zoals ‘provincieplaats’, ‘vermeerderen’, ‘respect’, ‘kortom’,
moet ook steeds met context werken en
o Bv. Kans geven om het woord te gebruiken in verschillende contexten
- Leerlingen ook veel oefenkansen bieden op basis van concreet materiaal
o Worden concrete ervaringen van leerlingen gekoppeld aan abstracte begrippen
Nieuwe leerstof
- Nieuwe leerstof en nieuwe taal verbinden met eerder opgedane ervaringen en kennis
- Kenniswerk wordt uitgebreid en krijgt plekje in hoofd
- Lln hun voorkennis laten delen met anderen lln (klassikaal, in duo, in groepjes) =
gemeenschappelijke voorkennis
Besluit
Taalkrachtig onderwijs is contextrijk
Definitie Contextrijk onderwijs biedt veel en rijk taalaanbod en verbindt dat met interesses
en leefwereld van de lln, en met hun eerder opgedane ervaringen en kennis. Zo
kan (abstracte school)taal verworven worden. Context geeft betekenis aan
leerproces van leerlingen en werkt motiverend
Voorbeeld Juf Isha vertrekt vanuit eigen gemeente van de leerlingen en vanuit de brieven die
ze geschreven hebben aan leeftijdsgenootjes in andere gemeenten. Daaraan
koppelt ze nieuwe kennis: verschillende provincies in België. Ze daagt de leerlingen
uit om nieuwe kennis meteen in te zetten
Kijkwijzer - Kies taken en/ of pas je ze aan op basis van input en interesses van lln
- Roep voorkennis op. Verbind je nieuwe kennis aan eerdere kennis en
ervaringen
- Zorg voor voldoende rijk (taal)aanbod, dat begrijpelijk maakt door
parafrasering en visuele ondersteuning
Principe 3: taalkrachtig onderwijs is functioneel
- Gebruiken taal in dagelijkse leven om allerlei doelen te bereiken
- Ons taalonderwijs wordt functioneler voor leerlingen als taal dient om allerlei andere
doelen te bereiken en dus middel wordt om betekenisvolle taken op te lossen
- Wil immers dat leerlingen luistere, lezen, spreken en/ of schrijven
- Taalonderwijs = niet oefeningen maken omdat lege vakjes in werkboek nu eenmaal
moeten worden ingevuld
- Werkt best met (taal)taken (net boven het petje)
Very nice to know
- Samenwerken en overleggen met elkaar is essentieel in taallessen
- Ook in het gewone leven doen we dat permanent
Taal in de 21e eeuw
Taal is de hele dag aanwezig in het leven van Leon en Hayat
- Zowel binnen als buiten school gebruiken ze voortduren taal
- Taal is bindmiddel dat communicatie mogelijk maakt
- Taal is nodig voor volwaardige deelnamen aan onze complexe, superdiverse en
meertalige 21e eeuwse samenleving
- Succes ervaren op school, in hun persoonlijke leven en later op arbeidsmarkt is slechts
mogelijk dankzij een goede taalvaardigheid
- Functioneren in samenleving lukt niet zonder goede taalvaardigheid
Functies
Conceptualiserende functie
- Door zaken te benoemen, dingen te ordenen krijgt hij meer en meer grip op de wereld
Communicatieve functie
- Geven een verhaal betekenis aan de werkelijkheid en tegelijkertijd creëren ze
verbondenheid
Expressie functie
- Taal is middel om uitdrukking te geven aan persoonlijke emoties
Sociale functie
- In huidige samenleving is taal een belangrijke uiting van sociale groep waartoe je
behoort of wilt behoren
Identiteitsontwikkeling
- Conceptualiseren, emoties uitdrukken, in interacties gaan
Taal is een belangrijke sleutelcompetentie
OESO = Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
- Bewust omgaan met verandering
- Complexe informatie verwerken
- Kritisch en probleemoplossend denken
- Zelfstandig beslissingen nemen
- Creatief samenwerken
- Communiceren in diverse (al dan niet digitale) contexten
- Omgaan met nieuwe media en technologie
Alomtegenwoordig
- Complexe informatie verwerken door bronnen te raadplegen
- Sterk ontwikkelde lees- en luistervaardigheid
- Sterk ontwikkelde schriftelijke en mondelinge taalvaardigheid
- Creatief zijn met taal
- Taalgebruik aanpassen aan situatie en doelpubliek
- Omgaan met nieuwe media en technologieën: tweeten, sms’en,…
Ontwikkeling van talige competenties in de 21e eeuw
- Geheel van talige kennis, vaardigheden en attitudes die nodig zijn om geschreven,
gesproken en multimediale teksten te begrijpen, evalueren en gebruiken met als doel
1. Volwaardige deelname aan samenleving wordt mogelijk
, 2. Eigen doelen kunnen worden gerealiseerd
3. Eigen kennis en mogelijkheden levenslang en duurzaam kunnen worden ontwikkeld
We lezen steeds minder vaak langere teksten en boeken
- Diep lezen = geconcentreerd lezen van langere verhalende teksten
- Essentieel voor ontwikkeling van leesvaardigheid en leesmotivatie
- Van wezenlijk belang om goed te kunnen functioneren in samenleving
- Individueel welzijn en sociaal welzijn
Effecten van lezen
- Heeft positieve impact op mentale en fysieke gezondheid en welbevinden
- Vergroot zelfkennis
- Vergroot vermogen tot empathie
- Inwijding in hoe andere culturen denken en leven
- Lezen stimuleert taalgevoeligheid en creativiteit
- Betere communicatieve vaardigheden, meer participatie in samenleving
- Sterker in kritisch denken, focus en concentratie
Participatie in de samenleving
- Deelname aan culturele, sociale, politieke, economische en digitale leven
- Lezen emancipeert en voedt cultureel en maatschappelijk bewustzijn
- Laaggeletterden hebben moeilijk in samenleving die steeds complexer wordt
- Constante instroom van nieuwe laaggeletterden
- Niet basisvaardigheden om mee te draaien in kennismaatschappij
- Problemen met lezen van krantenartikel, handleiding, medische bijsluiter,…
- Economische impact: laaggeletterdheid gaat hand in hand met armoede
Meervoudige geletterdheid
- Traditionele geletterdheid niet meer voldoende: ook digitaal geletterd en kritisch met
informatie kunnen omgaan
- Goed ontwikkelde taal- en leesvaardigheid is basis voor kritisch burgerschap
- Leesvaardigheid vormt hoeksteen van moderne kennis- en informatiemaatschappij
Nood aan taalkrachtig onderwijs
- Leesvaardigheid van Vlaamse leerlingen is significant achteruitgegaan
- Kloof tussen leerlingen met hoge en lage sociaaleconomische status
- Kloof tussen leerlingen met Nederlands als thuistaal en leerlingen met andere thuistaal
- Tekortkomingen in mondelinge en schriftelijke taalvaardigheden worden vastgesteld op
scharniermomenten
Taalonderwijs in de 21e eeuw
Principe 1: taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige
grondhouding
- Taalontwikkeling stimuleren = rekening houden met motivatie van leerlingen andere
sociaal-emotionele factoren
- Sociale omgeving creëren waarin ze taal kunnen en durven oefenen, door aandacht te
hebben voor randvoorwaarden die hen veiligheid, vertrouwen en plezier laten ervaren
terwijl ze de taal leren
- Je creëert een omgeving waarin leerlingen een positieve talige grondhouding kunnen
aankweken
Een veilige context bieden
- Ruimte krijgen om te kunnen experimenteren met taal, maar lukt het beste in een
omgeving die veilig genoeg aanvoelt en om te durven experimenteren
, - Leerlingen gestimuleerd worden om taal te gebruiken en tegelijk aanvoelen dat fouten
mogen maken, creëer je positieve omgeving nodig om taal te laten groeien
Juf Isha laat lln in kleine groepjes experimenteren met mondelinge en geschreven taal. Context van
duo of groepjes is vaak veel veiliger voor leerlingen dan rechtstreeks spreken voor de heel de klas, of
rechtstreeks schrijven voor juf alleen
Het talige repertoire van leerlingen omarmen
- Belangrijk om te aanvaarden dat niet elke leerling in hetzelfde tempo
- Taal leren is immers een individueel bepaald proces: belangrijk om te aanvaarden dat
niet elke leerling in hetzelfde tempo taal oppikt
- Appreciëren wat leerlingen al kunnen in en met taal, en door bij elke afzonderlijke
leerling oog te hebben voor wat wel en niet werkt
- De juf ene heeft moeite met verwoorden, bij de andere lukt dat net heel vlot
In de klas van juf Isha zit er een jongen die het moeilijk heeft met groepswerken, omdat hij zich dan
niet goed durft uit te drukken. Juf Isha houdt daar rekening mee door hem in een duo te laten
samenwerken. Als leerlingen zich anders moeten voordoen dan ze zijn om in de klas te passen, of om
een goede indruk te maken op de leraar, houden ze immers minder energie over voor het leren zelf.
Eventuele andere talen die leerlingen thuis spreken
- Omarmt volledige talige repertoire van leerlingen
- Toont interesse toont in talen die leerlingen (thuis) spreken, en dat je waardeert dat ze
zoveel andere talen kennen
Hoge verwachtingen koesteren
- Geef je leerlingen de boodschap mee dat iedereen kan leren, en dat zorgt voor nodige
zelfvertrouwen
- Leerlingen moeten worden aangemoedigd worden om voortduren bij leren en zo
nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes te ontwikkelen
- Leerlingen houden ervan om uitgedaagd te worden, te ontdekken wat ze nog kunnen
leren en te geloven dat ze dat ook effectief kunnen leren
- Belangrijk om een rijk taalaanbod krijgen en uitdagende talige taken kunnen uitvoeren
Juf Isha toont dat ze in haar leerlingen gelooft door hen zelfstandig een moeilijke tekst uit hun
handboek wereldoriëntatie te laten verwerken. Daarbij zorgt ze echter ook voor veiligheid, door
leerlingen te laten samenwerken en zelf ondersteuning te bieden waar nodig.
- Veilige taaloefenkansen creëren, talige repertoire van leerlingen omarmen en hoge
verwachtingen koesteren vormen samen voorwaarden om tot positieve talige
grondhouding bij leerlingen te komen
- Houding afhankelijk van manier waarop je je onderwijs vormgeeft, maar ook van jouw
houding en voorbeeldgedrag
Besluit
Taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige grondhouding
Definitie Een talige grondhouding stimuleren bij leerlingen vormt de basis van taalkrachtig
onderwijs. Het is een samenspel van veilige taaloefenkansen creëren, het talige
repertoire van leerlingen omarmen en hoge verwachtingen koesteren ten opzichte van
jun taalleerpotentieel
Voorbee Juf Isha daagt de leerlingen uit door hen zelfstandig een moeilijke tekst te laten
ld verwerken. Ze zorgt er echter ook voor veiligheid, door de leerlingen in groepjes te
laten samenwerken en ondersteuning te bieden als ze daar nood aan hebben. De
leerlingen mogen het brugje maken naar hun thuistaal als dat kan helpen om de tekst
beter te begrijpen.
Kijkwijze - Moedig je je leerlingen aan om te experimenteren? Weten ze dat ze fouten
r mogen maken?
- Vertonen de leerlingen voldoende spreek- en schrijfdurf?
- Geef je thuistalen en -culturen een plaats in de klas?
- Geloof je in het taalleerpotentieel van alle leerlingen? Toon je dat door leerlingen
talig uit te dagen?
, Principe 2: taalkrachtig onderwijs is contextrijk
Schooltaal leren
- Veel taalaanbod binnen een betekenisvolle context
- Inspelen op voorkennis en interesses van de leerlingen
- Aansluiten bij hun leefwereld, hun verhalen en hun activiteiten = rijke context voor
leerlingen
o Bv. Belgische economie <> laatste nieuwe gadget op de speelplaats
- Concrete materialen, vragen, situaties verbinden met abstracte inhouden
- Herkenbaarheid is motiverend
Context biedt nodige ondersteuning
o Bv. Het leren van het woord ‘vlieg’
- Ook bij abstracte begrippen zoals ‘provincieplaats’, ‘vermeerderen’, ‘respect’, ‘kortom’,
moet ook steeds met context werken en
o Bv. Kans geven om het woord te gebruiken in verschillende contexten
- Leerlingen ook veel oefenkansen bieden op basis van concreet materiaal
o Worden concrete ervaringen van leerlingen gekoppeld aan abstracte begrippen
Nieuwe leerstof
- Nieuwe leerstof en nieuwe taal verbinden met eerder opgedane ervaringen en kennis
- Kenniswerk wordt uitgebreid en krijgt plekje in hoofd
- Lln hun voorkennis laten delen met anderen lln (klassikaal, in duo, in groepjes) =
gemeenschappelijke voorkennis
Besluit
Taalkrachtig onderwijs is contextrijk
Definitie Contextrijk onderwijs biedt veel en rijk taalaanbod en verbindt dat met interesses
en leefwereld van de lln, en met hun eerder opgedane ervaringen en kennis. Zo
kan (abstracte school)taal verworven worden. Context geeft betekenis aan
leerproces van leerlingen en werkt motiverend
Voorbeeld Juf Isha vertrekt vanuit eigen gemeente van de leerlingen en vanuit de brieven die
ze geschreven hebben aan leeftijdsgenootjes in andere gemeenten. Daaraan
koppelt ze nieuwe kennis: verschillende provincies in België. Ze daagt de leerlingen
uit om nieuwe kennis meteen in te zetten
Kijkwijzer - Kies taken en/ of pas je ze aan op basis van input en interesses van lln
- Roep voorkennis op. Verbind je nieuwe kennis aan eerdere kennis en
ervaringen
- Zorg voor voldoende rijk (taal)aanbod, dat begrijpelijk maakt door
parafrasering en visuele ondersteuning
Principe 3: taalkrachtig onderwijs is functioneel
- Gebruiken taal in dagelijkse leven om allerlei doelen te bereiken
- Ons taalonderwijs wordt functioneler voor leerlingen als taal dient om allerlei andere
doelen te bereiken en dus middel wordt om betekenisvolle taken op te lossen
- Wil immers dat leerlingen luistere, lezen, spreken en/ of schrijven
- Taalonderwijs = niet oefeningen maken omdat lege vakjes in werkboek nu eenmaal
moeten worden ingevuld
- Werkt best met (taal)taken (net boven het petje)
Very nice to know
- Samenwerken en overleggen met elkaar is essentieel in taallessen
- Ook in het gewone leven doen we dat permanent
