HOOFDSTUK 2
VARIATIE EN TAAL
Variabele: het algemene of abstracte kenmerk dat je bestudeert
- Lexicaal: woorden en hun betekenis
- Syntactisch: combinatie van woorden tot zinnen
- Morfologisch: woordvorming
- Fonologisch: klanken
- Statistiek: afhankelijke variabele
Constraints/factoren
- Interne factoren: linguïstische
- Externe factoren: sociale/stilistische/geografische/attitudes/..
- Statistiek: onafhankelijke variabele
IPA: standaard om spraakklanken te noteren
- Brede versus enge transcriptie
- Foneem: //
- Klank/variant: []
- Variabele: ()
- Grafeem/letter: <>
Regional dialectology
- Ruimtelijke variatie versus diachrone variatie: taalverandering
- Grote dialectatlassen in Europa
e e
- Eind 19 , begin 20 eeuw
- Woordenschat, grammatica, uitspraak
Sociolinguïstiek/social dialectology
- Bouw verder op dialectologie/regional dialectology
- Variatie is niet vrij: linguïstische factoren, ruimtelijk versus sociaal
- Reactie tegen dialectologie: vaak geschreven vragenlijsten om spraak te bestuderen, bewustzijn (wat
informanten denken te zeggen), geen variatie binnen plaatsen
Regionale variatie
- Dialecten
- Regiolecten
- Regionaal gekleurd standaard Nederlands
- Standaard Nederlands
- ABN
- Accent
Wat dialecten niet zijn
- Ontaarde/verbasterde vormen van een cultuurtaal of standaardtaal
- Linguïstisch minderwaardige systemen: formeel/grammaticaal, communicatief
- Sociaal minderwaardige variëteiten
- Homogene/variatievrije systemen
Wat dialecten wel zijn
- Lokale variëteiten
- Linguïstisch/communicatief volwaarde systemen
- Sociaal beperkt bruikbare systemen: geografisch, situationeel
- Systemen met internet variatie
Regional dialect: dialect
Social dialect: sociolect
, In meeste dialecten ook sociale differentatie
- Lager opgeleiden: spreken meer dialect dan hoger opgeleiden
- ‘Hoog’ en ‘laag’ dialect in Roermond, Maastricht
1. Dialectgrens is niet gelijk aan rijksgrens
- Geografische afbakening op zuiver linguïstische gronden is niet mogelijk
Giesbers (2008)
- Staatsgrens vormt een breuk in het Kleverlands dialectcontinuüm
- Gebruik: NL gebruik groter dan in DU
- Attitude: NL positiever tegenover dialectgebruik dan DU
- Structuur: Verschillen NL-DU groter dan verschillen binnen NL of DU, structuurverlies in NL groter dan
in DU
- Contact: Boodschappen, familie, vrienden
2. Sociolinguïstisch criterium: door Nederlandse standaardtaal overkoepeld
- Probleem: Franstalig Vlaanderen
- Structurele verschillen tussen sommige Nederlandse dialecten zijn groter dan die tussen sommige
dialecten NL-DU
Traditionele dialectologie
- ..vertalingen
- ..monografieën
- ..woordenboeken
- ..kaarten en atlassen
Vertalingen
- Publicatie van teksten in dialect
Monografieën: dialectgrammatica
- Uitgebreide en gedetailleerde beschrijving van één specifiek dialect
- Dialecten van kleinere plaatsen
- Streekdialecten
- Dialecten grote steden
- Vooral fonologische studies, ook syntaxis, weinig morfologie
Woordenboeken
- Idioticon: alfabetische ordening van de dialecteigen woordenschat
e
- Vanaf 19 eeuw, vooral in Vlaanderen: externe dreiging van het FR, particularistische reflex ten
overstaan van NL
- Nu: dialect revival
e
- Vakwoordenboeken vanaf 19 eeuw
- Systematische woordenboeken: op thema
- Gebaseerd op monografieën en schriftelijke vragenlijst via informantennetwerk
1842 Utrechts Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschap, prijsvraag indelingskaart Nederlandse
dialecten, geen inzendingen
1852 Maatschappij de Nederlansche Letterkunde in Leiden, geen inzendingen
1879 Aardrijkskundig Genootschap stuurt enquête rond
1898 Eerste kaart door te Winkel
Isoglossen: kaart met lijnen
Regiolect
- Regionaal gebonden taalvariëteit
- Verdringt oorspronkelijk dialecten in aangrenzende plaatsen
- Dialect nivellering
VARIATIE EN TAAL
Variabele: het algemene of abstracte kenmerk dat je bestudeert
- Lexicaal: woorden en hun betekenis
- Syntactisch: combinatie van woorden tot zinnen
- Morfologisch: woordvorming
- Fonologisch: klanken
- Statistiek: afhankelijke variabele
Constraints/factoren
- Interne factoren: linguïstische
- Externe factoren: sociale/stilistische/geografische/attitudes/..
- Statistiek: onafhankelijke variabele
IPA: standaard om spraakklanken te noteren
- Brede versus enge transcriptie
- Foneem: //
- Klank/variant: []
- Variabele: ()
- Grafeem/letter: <>
Regional dialectology
- Ruimtelijke variatie versus diachrone variatie: taalverandering
- Grote dialectatlassen in Europa
e e
- Eind 19 , begin 20 eeuw
- Woordenschat, grammatica, uitspraak
Sociolinguïstiek/social dialectology
- Bouw verder op dialectologie/regional dialectology
- Variatie is niet vrij: linguïstische factoren, ruimtelijk versus sociaal
- Reactie tegen dialectologie: vaak geschreven vragenlijsten om spraak te bestuderen, bewustzijn (wat
informanten denken te zeggen), geen variatie binnen plaatsen
Regionale variatie
- Dialecten
- Regiolecten
- Regionaal gekleurd standaard Nederlands
- Standaard Nederlands
- ABN
- Accent
Wat dialecten niet zijn
- Ontaarde/verbasterde vormen van een cultuurtaal of standaardtaal
- Linguïstisch minderwaardige systemen: formeel/grammaticaal, communicatief
- Sociaal minderwaardige variëteiten
- Homogene/variatievrije systemen
Wat dialecten wel zijn
- Lokale variëteiten
- Linguïstisch/communicatief volwaarde systemen
- Sociaal beperkt bruikbare systemen: geografisch, situationeel
- Systemen met internet variatie
Regional dialect: dialect
Social dialect: sociolect
, In meeste dialecten ook sociale differentatie
- Lager opgeleiden: spreken meer dialect dan hoger opgeleiden
- ‘Hoog’ en ‘laag’ dialect in Roermond, Maastricht
1. Dialectgrens is niet gelijk aan rijksgrens
- Geografische afbakening op zuiver linguïstische gronden is niet mogelijk
Giesbers (2008)
- Staatsgrens vormt een breuk in het Kleverlands dialectcontinuüm
- Gebruik: NL gebruik groter dan in DU
- Attitude: NL positiever tegenover dialectgebruik dan DU
- Structuur: Verschillen NL-DU groter dan verschillen binnen NL of DU, structuurverlies in NL groter dan
in DU
- Contact: Boodschappen, familie, vrienden
2. Sociolinguïstisch criterium: door Nederlandse standaardtaal overkoepeld
- Probleem: Franstalig Vlaanderen
- Structurele verschillen tussen sommige Nederlandse dialecten zijn groter dan die tussen sommige
dialecten NL-DU
Traditionele dialectologie
- ..vertalingen
- ..monografieën
- ..woordenboeken
- ..kaarten en atlassen
Vertalingen
- Publicatie van teksten in dialect
Monografieën: dialectgrammatica
- Uitgebreide en gedetailleerde beschrijving van één specifiek dialect
- Dialecten van kleinere plaatsen
- Streekdialecten
- Dialecten grote steden
- Vooral fonologische studies, ook syntaxis, weinig morfologie
Woordenboeken
- Idioticon: alfabetische ordening van de dialecteigen woordenschat
e
- Vanaf 19 eeuw, vooral in Vlaanderen: externe dreiging van het FR, particularistische reflex ten
overstaan van NL
- Nu: dialect revival
e
- Vakwoordenboeken vanaf 19 eeuw
- Systematische woordenboeken: op thema
- Gebaseerd op monografieën en schriftelijke vragenlijst via informantennetwerk
1842 Utrechts Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschap, prijsvraag indelingskaart Nederlandse
dialecten, geen inzendingen
1852 Maatschappij de Nederlansche Letterkunde in Leiden, geen inzendingen
1879 Aardrijkskundig Genootschap stuurt enquête rond
1898 Eerste kaart door te Winkel
Isoglossen: kaart met lijnen
Regiolect
- Regionaal gebonden taalvariëteit
- Verdringt oorspronkelijk dialecten in aangrenzende plaatsen
- Dialect nivellering
