Samenvatting Pathologie
1. Inleidende begrippen
Pathologie (pathos = lijden, logos = leer)
1.1 Epidemiologie
Dit is de studie van het voorkomen en de verspreiding van ziekten onder de
bevolking. Het houdt zich dus niet bezig met de
diagnose en behandeling.
Nut van epidemiologie:
- Opsporen oorzaken: leefgewoonten, milieu
- Preventie: info, campagnes
- Leren over mechanisme v/d ziekte
1.1.1 Incidentie
Het aantal nieuwe gevallen van een ziekte per tijdseenheid, per aantal van de
bevolking. Meestal per duizend personen, per jaar en soms per honderdduizend
jaar opgegeven.
Vb. grootste geval v. maagkanker is door voeding:
- Portugal heeft hiervan het meeste nieuwe gevallen door dat er een
helicobacter in straathonden zit en dit is 1 van de puzzelstukjes die zorgt
voor maagkanker.
1.1.2 Prevalentie
Het aantal gevallen per duizend of per honderdduizend op een specifiek moment
in de bevolking. Je mag dit niet verwarren met incidentie die het aantal NIEUWE
gevallen in een bepaald tijdvak aangeeft.
1.1.3 Morbiditeit
Het aantal personen van een bepaalde bevolkingsgroep dat binnen een bepaalde
tijdsperiode door een bepaalde ziekte wordt getroffen per 1000, 10000 of
100000.
1.1.4 Mortaliteit
Sterfte aangegeven in relatie tot het aantal individuen waar het over gaat,
meestal in procent of promille. Bijvoorbeeld van alle mensen die een bepaald
ziekte krijgen, van proefdieren in een experiment.
1.2 Etiologie & Pathogenese
Etiologie kan omschreven worden als de oorzaak van een ziekte. Wanneer de
oorzaak niet bekend is spreekt men van een idiopathische etiologie.
,Etiologie mag je niet verwarren met pathogenese. Pathogenese betekent in de
geneeskunde het stapsgewijze ontstaan, ontwikkelen en verloop van een
aandoening of ziekte.
1.3 Classificatie naar oorzaak
1.3.1 Endogene ziekteoorzaken
Erfelijke aandoeningen: er zit een fout in het DNA, in de chromosomen.
- Numerieke chromosomale afwijkingen: aantal chromosomen wijkt af.
- Structurele chromosomale afwijkingen: wijken af in structuur
Deletie: verdwijnen v. chromosomaal fragment
Duplicatie: verdubbelen
Inversie: omkering
Insertie: invoegen
Translocatie: verplaatsing naar ander chromosoom
Vb. van deletie = VCFS: deletie van chrom. 22 CATCH 22. => C = cardial
disease, A= abnormal facies, T = hypoplasie thymus, C = cleft palate, H =
hypocalcemie
Numerieke en chromosomale afwijkingen kunnen beiden aanleiding geven tot
ziekte.
Aangeboren, niet-erfelijke aandoeningen: afwijking aanwezig bij geboorte
door schadelijke inwerking die heeft plaatsgevonden op de foetus. Vooral tijdens
de organogenese (orgaanvorming) is de foetus het meest kwetsbaar.
Schadelijke inwerking kan gebeuren door:
- Infecties: besmetting door een m.o. dat door placenta naar het kind
overgaat.
- Stralen: daarom vermijden zwangere vrouwen best röntgenfoto’s
- Chemisch: medicatie, alcohol,…
- Zuurstoftekort: als de bevalling moeizaam en lang verloopt kans op
hersenschade.
- Erythroblastosis foetalis: ziekte v/d foetus door rhesusantagonisme
Vb. Chemische oorzaak = thalidomide/softenon:
- Vroeger gebruikt als slaapmiddel, tegen ochtendmisselijkheid
- Bindt op promotor regio van VEGF (vascular endothelial growth factor =
groeifactor bloedvaten) waardoor er geen bloedvaten kunnen gevormd
worden en zo trad er schade op bij de
foëtus.
Wordt nu gebruikt in de strijd tegen
kanker!
1. Kankercellen sturen signalen naar
bloedvaten en zorgen voor aanmaak van
nieuwe bloedvaten waardoor ze kunnen
verspreiden. (angiogenese)
, 2. Thalidomide houdt dit tegen doordat het de angiogenese stopzet en de
kanker dus niet verder kan verspreiden.
1.3.2 Exogene oorzaken
FYSISICHE ZIEKTOORZAKEN:
- Mechanische geweldinwerking = trauma (breuk, verstuiking, …)
- Temperatuur als ziekteoorzaak.
1. Extreem hoge temp. leidt tot hypermetabolisme wat zorgt voor tekort
aan zuurstofaanvoer en leidt tot celdood.
2. Afkoeling leidt tot vasoconstrictie, verminderde weefselperfusie. Als er
sterke afkoeling is treedt vasodilatatie op gevolgd door toegenomen
permeabiliteit v/d vaatwand
3. Bevriezing: intracellulaire ijskristallen celdood
- Luchtdruk: alleen schadelijke bij extreme drukveranderingen.
Caissonziekte waarbij gasbellen ontstaan in de bloedcirculatie en de
circulatie stremmen (gasembolie).
- Geluid: beschadiging van de haarcelllen. Stilte moet opgevuld worden
door geluid te creëren Tinnitus
- Elektriciteit/elektrocutie: celschade door elektrische schok.
- Straling:
Ioniserende stralen botsen met macromoleculen in het lichaam
waardoor ze instabiel worden en mutaties of DNA-breuken als gevolg
hebben.
Uv-stralen induceren rechtstreeks pyrimidinedimeren die dan
vervangen worden door oorspronkelijke nucleotiden. Patiënten die lijden
aan Xeroderma Pigmentosum vertonen hoge incidentie van
basocellulair carcinoom en melanoom van de aan zon blootgesteld
huid. (hoe korter de golflengte hoe minder diep in de huid stralen gaan)
CHEMISCHE ZIEKTEOORZAKEN:
Hypoxie toestand waarbij cellen en weefsels onvoldoende zuurstof krijgen. Dit
kan een gevolg zijn van:
- Stremming bloedtoevoer: ischemie (afsluiting arterie, veneuze trombose)
- Onvoldoende zuurstofcapaciteit wat kan komen door anemie of CO-
vergiftiging.
Vergiftiging door chemicaliën of medicamenten die leiden tot celbeschadiging.
- Acute kwikvergiftiging: necrose van proximale tubulusepitheelcellen in de
nier waardoor membranen permeabel worden en cellen opzwellen
- Celgiffen interfereren met energieomzettingssystemen waardoor een
onmisbare functie kan uitvallen en kan leiden tot celdood.
VOEDING ALS ZIEKTEOORZAAK:
, - Alcoholconsumptie (zie 3. Pathologie orgaanstelsels)
- Vetconsumptie en hart- en vaatziekten (zie 3. Pathologie orgaanstelsels)
- Rol bij sommige vormen van kanker (zie 3. Pathologie orgaanstelsels)
Vitaminedeficiënties: een paar voorbeelden:
1. Vitamine B12 (cobalamine) en Vitamine B11 (foliumzuur) tekort
leiden tot megaloblastaire anemie. Beiden zijn co-enzymen bij DNA-
synthese en bij tekort ontstaan abnormaal grote erytrocyten.
Tekorten ontstaan door verminderde absorptie, verhoogde vraag en
ondervoeding
Foliumzuurinname aangeraden voor conceptie als preventie van
neuraalbuisdeffecten.
2. Vitamine D3 (calciferol) tekort leidt tot gestoorde botmineralisatie. Bij
kinderen treedt rachitis op. Bij volwassen osteomalacie. Hoeveelheid
beenweefsel is normaal maar onvoldoende verkalking.
Tekorten door te weinig opname via voeding en te weinig UV licht
BIOLOGISCHE ZIEKTEOORZAKEN (zie microbiologie)
PYSCHISCHE ZIEKTEOOREZAKEN (anorexia nervosa, boulemia nervosa)
2. Ziektemechanismen
2.1 Celschade
2.1.1 Definitie
Door extracellulaire of intracellulaire invloeden is de cel niet in staat haar interne
milieu binnen bepaalde grenzen te handhaven (homeostase)
2.1.2 Mechanisme van celbeschadiging
2.1.2.1 Gestoorde cellulaire energievoorziening
Belangrijkste oorzaak hiervan is hypoxie. Als hypoxie van korte duur was is de
celschade reversibel. Bij langdurige hypoxie is de celschade irreversibel en leidt
dus tot celdood.
Door hypoxie ontstaat een ATP-tekort:
1. Defect Ca2+ transport
2. Na+/K+ pomp valt stil
3. Eiwitsynthese daalt
1. Inleidende begrippen
Pathologie (pathos = lijden, logos = leer)
1.1 Epidemiologie
Dit is de studie van het voorkomen en de verspreiding van ziekten onder de
bevolking. Het houdt zich dus niet bezig met de
diagnose en behandeling.
Nut van epidemiologie:
- Opsporen oorzaken: leefgewoonten, milieu
- Preventie: info, campagnes
- Leren over mechanisme v/d ziekte
1.1.1 Incidentie
Het aantal nieuwe gevallen van een ziekte per tijdseenheid, per aantal van de
bevolking. Meestal per duizend personen, per jaar en soms per honderdduizend
jaar opgegeven.
Vb. grootste geval v. maagkanker is door voeding:
- Portugal heeft hiervan het meeste nieuwe gevallen door dat er een
helicobacter in straathonden zit en dit is 1 van de puzzelstukjes die zorgt
voor maagkanker.
1.1.2 Prevalentie
Het aantal gevallen per duizend of per honderdduizend op een specifiek moment
in de bevolking. Je mag dit niet verwarren met incidentie die het aantal NIEUWE
gevallen in een bepaald tijdvak aangeeft.
1.1.3 Morbiditeit
Het aantal personen van een bepaalde bevolkingsgroep dat binnen een bepaalde
tijdsperiode door een bepaalde ziekte wordt getroffen per 1000, 10000 of
100000.
1.1.4 Mortaliteit
Sterfte aangegeven in relatie tot het aantal individuen waar het over gaat,
meestal in procent of promille. Bijvoorbeeld van alle mensen die een bepaald
ziekte krijgen, van proefdieren in een experiment.
1.2 Etiologie & Pathogenese
Etiologie kan omschreven worden als de oorzaak van een ziekte. Wanneer de
oorzaak niet bekend is spreekt men van een idiopathische etiologie.
,Etiologie mag je niet verwarren met pathogenese. Pathogenese betekent in de
geneeskunde het stapsgewijze ontstaan, ontwikkelen en verloop van een
aandoening of ziekte.
1.3 Classificatie naar oorzaak
1.3.1 Endogene ziekteoorzaken
Erfelijke aandoeningen: er zit een fout in het DNA, in de chromosomen.
- Numerieke chromosomale afwijkingen: aantal chromosomen wijkt af.
- Structurele chromosomale afwijkingen: wijken af in structuur
Deletie: verdwijnen v. chromosomaal fragment
Duplicatie: verdubbelen
Inversie: omkering
Insertie: invoegen
Translocatie: verplaatsing naar ander chromosoom
Vb. van deletie = VCFS: deletie van chrom. 22 CATCH 22. => C = cardial
disease, A= abnormal facies, T = hypoplasie thymus, C = cleft palate, H =
hypocalcemie
Numerieke en chromosomale afwijkingen kunnen beiden aanleiding geven tot
ziekte.
Aangeboren, niet-erfelijke aandoeningen: afwijking aanwezig bij geboorte
door schadelijke inwerking die heeft plaatsgevonden op de foetus. Vooral tijdens
de organogenese (orgaanvorming) is de foetus het meest kwetsbaar.
Schadelijke inwerking kan gebeuren door:
- Infecties: besmetting door een m.o. dat door placenta naar het kind
overgaat.
- Stralen: daarom vermijden zwangere vrouwen best röntgenfoto’s
- Chemisch: medicatie, alcohol,…
- Zuurstoftekort: als de bevalling moeizaam en lang verloopt kans op
hersenschade.
- Erythroblastosis foetalis: ziekte v/d foetus door rhesusantagonisme
Vb. Chemische oorzaak = thalidomide/softenon:
- Vroeger gebruikt als slaapmiddel, tegen ochtendmisselijkheid
- Bindt op promotor regio van VEGF (vascular endothelial growth factor =
groeifactor bloedvaten) waardoor er geen bloedvaten kunnen gevormd
worden en zo trad er schade op bij de
foëtus.
Wordt nu gebruikt in de strijd tegen
kanker!
1. Kankercellen sturen signalen naar
bloedvaten en zorgen voor aanmaak van
nieuwe bloedvaten waardoor ze kunnen
verspreiden. (angiogenese)
, 2. Thalidomide houdt dit tegen doordat het de angiogenese stopzet en de
kanker dus niet verder kan verspreiden.
1.3.2 Exogene oorzaken
FYSISICHE ZIEKTOORZAKEN:
- Mechanische geweldinwerking = trauma (breuk, verstuiking, …)
- Temperatuur als ziekteoorzaak.
1. Extreem hoge temp. leidt tot hypermetabolisme wat zorgt voor tekort
aan zuurstofaanvoer en leidt tot celdood.
2. Afkoeling leidt tot vasoconstrictie, verminderde weefselperfusie. Als er
sterke afkoeling is treedt vasodilatatie op gevolgd door toegenomen
permeabiliteit v/d vaatwand
3. Bevriezing: intracellulaire ijskristallen celdood
- Luchtdruk: alleen schadelijke bij extreme drukveranderingen.
Caissonziekte waarbij gasbellen ontstaan in de bloedcirculatie en de
circulatie stremmen (gasembolie).
- Geluid: beschadiging van de haarcelllen. Stilte moet opgevuld worden
door geluid te creëren Tinnitus
- Elektriciteit/elektrocutie: celschade door elektrische schok.
- Straling:
Ioniserende stralen botsen met macromoleculen in het lichaam
waardoor ze instabiel worden en mutaties of DNA-breuken als gevolg
hebben.
Uv-stralen induceren rechtstreeks pyrimidinedimeren die dan
vervangen worden door oorspronkelijke nucleotiden. Patiënten die lijden
aan Xeroderma Pigmentosum vertonen hoge incidentie van
basocellulair carcinoom en melanoom van de aan zon blootgesteld
huid. (hoe korter de golflengte hoe minder diep in de huid stralen gaan)
CHEMISCHE ZIEKTEOORZAKEN:
Hypoxie toestand waarbij cellen en weefsels onvoldoende zuurstof krijgen. Dit
kan een gevolg zijn van:
- Stremming bloedtoevoer: ischemie (afsluiting arterie, veneuze trombose)
- Onvoldoende zuurstofcapaciteit wat kan komen door anemie of CO-
vergiftiging.
Vergiftiging door chemicaliën of medicamenten die leiden tot celbeschadiging.
- Acute kwikvergiftiging: necrose van proximale tubulusepitheelcellen in de
nier waardoor membranen permeabel worden en cellen opzwellen
- Celgiffen interfereren met energieomzettingssystemen waardoor een
onmisbare functie kan uitvallen en kan leiden tot celdood.
VOEDING ALS ZIEKTEOORZAAK:
, - Alcoholconsumptie (zie 3. Pathologie orgaanstelsels)
- Vetconsumptie en hart- en vaatziekten (zie 3. Pathologie orgaanstelsels)
- Rol bij sommige vormen van kanker (zie 3. Pathologie orgaanstelsels)
Vitaminedeficiënties: een paar voorbeelden:
1. Vitamine B12 (cobalamine) en Vitamine B11 (foliumzuur) tekort
leiden tot megaloblastaire anemie. Beiden zijn co-enzymen bij DNA-
synthese en bij tekort ontstaan abnormaal grote erytrocyten.
Tekorten ontstaan door verminderde absorptie, verhoogde vraag en
ondervoeding
Foliumzuurinname aangeraden voor conceptie als preventie van
neuraalbuisdeffecten.
2. Vitamine D3 (calciferol) tekort leidt tot gestoorde botmineralisatie. Bij
kinderen treedt rachitis op. Bij volwassen osteomalacie. Hoeveelheid
beenweefsel is normaal maar onvoldoende verkalking.
Tekorten door te weinig opname via voeding en te weinig UV licht
BIOLOGISCHE ZIEKTEOORZAKEN (zie microbiologie)
PYSCHISCHE ZIEKTEOOREZAKEN (anorexia nervosa, boulemia nervosa)
2. Ziektemechanismen
2.1 Celschade
2.1.1 Definitie
Door extracellulaire of intracellulaire invloeden is de cel niet in staat haar interne
milieu binnen bepaalde grenzen te handhaven (homeostase)
2.1.2 Mechanisme van celbeschadiging
2.1.2.1 Gestoorde cellulaire energievoorziening
Belangrijkste oorzaak hiervan is hypoxie. Als hypoxie van korte duur was is de
celschade reversibel. Bij langdurige hypoxie is de celschade irreversibel en leidt
dus tot celdood.
Door hypoxie ontstaat een ATP-tekort:
1. Defect Ca2+ transport
2. Na+/K+ pomp valt stil
3. Eiwitsynthese daalt
