2025 MKA
MKA
Deel 1: Inleiding
MKA omvat verschillende werkgebieden:
- Dentoalveolaire en preprothetische chirurgie
- Esthetische chirurgie
- Orthognatische en temporomandibulaire pathologie
- Oncologie en reconstructieve heelkunde (vnl. orale caviteit)
- Congenitale craniofaciale chirurgie (vb. schisis)
Overzicht dentoalveolaire en preprothetische chirurgie:
- Implantologie
- Vrijleggen van ingesloten tanden
- Mucosale ingrepen
- Ingrepen op het bot (vb. botcysten t.h.v. kaken)
- Vrije weefselenten
- Orale pathologie
Extractie van wijsheidstanden à kan nodig zijn o.w.v. plaatsgebrek, ontsteking en/of malpositie à vaak te
weinig plaats voor het doorkomen van de tanden wat zorgt voor problemen (bv. aantasting van andere tanden,
levensbedreigende ontsteking, …)
Abcessen t.h.v. mondregio kunnen levensbedreigend zijn à kardinale symptomen:
- Tumor à door oedeem en etteropstapeling
- Dolor à door druk in weefsels en op zenuwuiteinden
- Calor à door verhoogd lokaal metabolisme
- Rubor à door verhoogde doorbloeding
- Functio laesae à door pijnreflex
- Fluctuatie à door vochtopstapeling (etter)
à Belang van dit snel te herkennen wegens nood aan snelle behandeling
à Functio laesae is hier trismus (verminderd kunnen openen van de mond)
Behandeling abces d.m.v. drainage à behandelen van infectie is enorm belangrijk omdat een infectie vanuit de
mond veel verschillende wegen op kan gaan:
1
,2025 MKA
Zeer veel verschillende vormen van orale pathologie à als basisarts belangrijk om onderscheid te maken tussen
goedaardig en kwaadaardig à zeker doorsturen bij twijfel
Preprothetische heelkunde à nodige ingrepen doen om een tandprothese te bevestigen à vervangen van
tanden die verloren gegaan zijn
à Bij een tandeloze kaak gaat botweefsel kunnen atrofiëren à maakt het moeilijk om implantaten te plaatsen
à bepaalde technologie ontwikkelt die dit verhelpt
Congenitale craniofaciale chirurgie à behandeling van verschillende congenitale aandoeningen zoals
craniosynostosis, schisis en andere aangeboren faciale afwijkingen
Craniosynostosis à suturen in schedel zorgen voor mogelijkheid tot groei à als 1 of meerdere suturen
vroegtijdig sluiten gaan hersenen in een andere richting groeien à kan enkel esthetische implicaties hebben
maar kan ook zorgen voor verhoogde druk => problemen
à Kan geïsoleerd voorkomen of deel zijn van een syndroom (vb. Pfeiffer, Crouzon, Muenke, …)
Schisis à kan al prenataal gediagnosticeerd worden à kan unilateraal of bilateraal voorkomen à meest
voorkomende aangeboren afwijking (1/750 geboortes in Vlaanderen) à raciaal gebonden (in Afrika bv. minder
dan in Europa) en geografisch gebonden (in berglanden bv. minder dan in platte landen)
à Kan zorgen voor disbalans van mimische spieren (zijn normaal zeer symmetrisch)
à Ontstaat in de 8ste week van de zwangerschap à ontstaan gehemeltespleet van gehemelteplaten en
neustussenschot (LKG-spleet = Lip-Kaak-Gehemeltespleet of G-spleet = Gehemeltespleet) à verschillende
mogelijke oorzaken:
- Erfelijk à bij normale ouder met kind met schisis is kans op een 2de kind met schisis 4-5% à wordt 14%
bij ouder die ook schisis heeft
- Infectieziekten bij de moeder (bv. toxoplasmose, windpokken of rubella)
- Ontwikkelingsstoornissen à komt vaker voor bij oudere ouders
Schisisvormen:
à Geïsoleerde hard-verhemelte schisis bestaat niet à kan embryologisch nooit voorkomen want verhemelte
sluit van voor naar achter
Diagnose van schisis gebeurt prenataal (vanaf 20w) à mogelijk via:
- Echografie
- Vlokkentest
- Vruchtwaterpunctie
- Navelstrengpunctie
à Behandeling niet enkel esthetisch à ook van belang voor spraak, tanden, luisteren, en groei à behandeling is
samenspel van verschillende factoren
2
,2025 MKA
Primaire operaties schisis:
à Hoe meer je uit zichzelf laat sluiten, hoe mooier het resultaat (o.a. minimale littekens)
à Lip adhesie vaak door een bitje dat ervoor zorgt dat de kaakdelen naar elkaar toe groeien à zorgt voor
mooier resultaat bij sluiting lip doordat er minder weefsel verplaatst moet worden
à Reconstructie van het zachte verhemelte is belangrijk voor de spraak à wordt eerst gesloten want harde
verhemelte gaat voor een groot deel zelf sluiten
à Alveolaire reconstructie is het corrigeren van de tandspleet die ontstaat à sluiting van de kaakspleet
à Uiteindelijk orthodontie voor het beste eindresultaat
Naast primaire operaties kunnen er ook secundaire reconstructies plaatsvinden à o.a. corrigeren en verbeteren
van littekenweefsel (minder zichtbaar maken), rechtzetten van de neus, verbreden van de kaak, … à vnl. goed
voor psychologische toestand van de patiënt
Faciale harmonisatie (kaakcorrecties) à komt zowel voor in esthetische chirurgie als in orthognatische en
temporomandibulaire pathologie:
- Orthognatische patiënten (functioneel aspect) à optimaliseren van faciale proporties
- Oudere patiënten (esthetisch aspect) à verjongingschirurgie al dan niet met orthognatische correcties
à om er jonger uit te zien (cosmetische chirurgie) of om er knapper uit te zien (orthognatische +
cosmetische chirurgie) à bv. corrigeren van o.a. vetverzakking in het gezicht en de nek
à Esthetische chirurgie kan ook traumatologie zijn à bv. herstellen van kaak na ongeval
Doel orthognatische chirurgie:
- Correctie van dentale malocclusie (malpositie van tanden t.o.v. elkaar)
- Bevorderen van dento-faciale functie à bv. onderkaak die naar achter staat kan zorgen voor
slaapapneu
- Stabiliteit op lange termijn
à Komt vaak samen met esthetische vooruitgang maar prioriteit is functieverbetering
Voor tumoren kan er ablatieve en reconstructieve chirurgie plaatsvinden à tumoren kunnen voorkomen t.h.v.
het palatum, de tong, de mondvloer, de alveolaire kam, het lippenrood, … en kunnen ook uitzaaien naar de
periferie (lymfogeen, hematogeen of neurogeen) à komen vnl. voor na de leeftijd van 50j (toenemende
frequentie met leeftijd)
à Reconstructie kan op veel verschillende manieren gebeuren (o.a. primair, lokale lappen, (bot)greffen, …)
Deel 2: Mucosaletsels
Witte afwijkingen:
- Hyperkeratose à zwelling t.h.v. afbakening prothese met witte verkleuring à ontstaat door te lange
protheserand waardoor chronische frictie optreedt (irritatie en littekenvorming) à aanpassen van
prothese noodzakelijk
- Leukoedeem à vies uitziende melkachtige grijswitte verkleuring van wangslijmvlies à vaak door
chronische aandoening en vermoedelijk beïnvloed door zwaar roken en excessief alcoholgebruik à
3
, 2025 MKA
geen therapie maar wel voorlichting (is nog niet kwaadaardig maar patiënten hebben wel een risico op
het ontwikkelen van een kwaadaardig letsel
Reactieve witte afwijkingen:
- Linea alba à witte lijn op wangslijmvlies t.h.v. occlusievlak bij sluiten gebit zonder klachten à door
bijten of zuigen op de wang (gewoonte) à niet premaligne => hoort niet bij leukoplakieën maar biopsie
bij twijfel of bij verdenking van leukoplakie of lichen planus
- Stomatitis nicotina à overmatig tabaksgebruik kan zorgen voor hyperkeratotische veranderingen op de
bovenkant van de tong (door rook langdurig in de mond houden) à kan uiteindelijk ook zorgen voor
stomatitis nicotina waarbij focale keratotische papulae optreden op het voorste deel van het palatum
molle à soort leukoplakie
- Solar cheilitis à bleke atrofische mucosa van de onderlip met korstvorming dat ontstaat door
langdurige blootstelling aan zon à premaligne => altijd biopsie à behandelen met vet houden van de
lippen, zonlicht mijden, lipshave bij atypie en follow-up
- Lingua villosa à focaal of diffuus tongbeslag met “harig” aspect à ontstaat door antibiotica,
corticosteroïden, mondspoelingen met bv. waterstofperoxide, veel roken en/of eerdere (ioniserende)
bestraling à behandelen door afschrapen van verlengde papillen
- Lingua geographica = landkaarttong = glossitis migrans à gladde, erythemateuze gebieden met aan de
rand witte afgeschilferde zones met ongekende etiologie en verergerend bij stress à in rode gebieden
ontbreken papillae filiformes à kan op enkele dagen veranderen (beeld lijkt zich te verplaatsen) à
geen therapie enkel geruststelling
- Leukoplakie à niet-afschraapbare premaligne letsels op mucosa, tong, wang, … à etiologie:
• Exogene factoren à overmatig gebruik van tabak en/of alcohol, chronisch lokaal trauma of
een lokaal inwerkende candidiasis
• Endogene factoren à ijzergebreksanemie of syndroom van Plummer-Vinson (triade
slikproblemen, oesofageale webs en ferriprieve anemie)
• Idiopathisch
à Verdwijnt niet na wegnemen oorzakelijke prikkels en komt vaker voor bij mannen dan vrouwen
à Altijd biopsie!
4
MKA
Deel 1: Inleiding
MKA omvat verschillende werkgebieden:
- Dentoalveolaire en preprothetische chirurgie
- Esthetische chirurgie
- Orthognatische en temporomandibulaire pathologie
- Oncologie en reconstructieve heelkunde (vnl. orale caviteit)
- Congenitale craniofaciale chirurgie (vb. schisis)
Overzicht dentoalveolaire en preprothetische chirurgie:
- Implantologie
- Vrijleggen van ingesloten tanden
- Mucosale ingrepen
- Ingrepen op het bot (vb. botcysten t.h.v. kaken)
- Vrije weefselenten
- Orale pathologie
Extractie van wijsheidstanden à kan nodig zijn o.w.v. plaatsgebrek, ontsteking en/of malpositie à vaak te
weinig plaats voor het doorkomen van de tanden wat zorgt voor problemen (bv. aantasting van andere tanden,
levensbedreigende ontsteking, …)
Abcessen t.h.v. mondregio kunnen levensbedreigend zijn à kardinale symptomen:
- Tumor à door oedeem en etteropstapeling
- Dolor à door druk in weefsels en op zenuwuiteinden
- Calor à door verhoogd lokaal metabolisme
- Rubor à door verhoogde doorbloeding
- Functio laesae à door pijnreflex
- Fluctuatie à door vochtopstapeling (etter)
à Belang van dit snel te herkennen wegens nood aan snelle behandeling
à Functio laesae is hier trismus (verminderd kunnen openen van de mond)
Behandeling abces d.m.v. drainage à behandelen van infectie is enorm belangrijk omdat een infectie vanuit de
mond veel verschillende wegen op kan gaan:
1
,2025 MKA
Zeer veel verschillende vormen van orale pathologie à als basisarts belangrijk om onderscheid te maken tussen
goedaardig en kwaadaardig à zeker doorsturen bij twijfel
Preprothetische heelkunde à nodige ingrepen doen om een tandprothese te bevestigen à vervangen van
tanden die verloren gegaan zijn
à Bij een tandeloze kaak gaat botweefsel kunnen atrofiëren à maakt het moeilijk om implantaten te plaatsen
à bepaalde technologie ontwikkelt die dit verhelpt
Congenitale craniofaciale chirurgie à behandeling van verschillende congenitale aandoeningen zoals
craniosynostosis, schisis en andere aangeboren faciale afwijkingen
Craniosynostosis à suturen in schedel zorgen voor mogelijkheid tot groei à als 1 of meerdere suturen
vroegtijdig sluiten gaan hersenen in een andere richting groeien à kan enkel esthetische implicaties hebben
maar kan ook zorgen voor verhoogde druk => problemen
à Kan geïsoleerd voorkomen of deel zijn van een syndroom (vb. Pfeiffer, Crouzon, Muenke, …)
Schisis à kan al prenataal gediagnosticeerd worden à kan unilateraal of bilateraal voorkomen à meest
voorkomende aangeboren afwijking (1/750 geboortes in Vlaanderen) à raciaal gebonden (in Afrika bv. minder
dan in Europa) en geografisch gebonden (in berglanden bv. minder dan in platte landen)
à Kan zorgen voor disbalans van mimische spieren (zijn normaal zeer symmetrisch)
à Ontstaat in de 8ste week van de zwangerschap à ontstaan gehemeltespleet van gehemelteplaten en
neustussenschot (LKG-spleet = Lip-Kaak-Gehemeltespleet of G-spleet = Gehemeltespleet) à verschillende
mogelijke oorzaken:
- Erfelijk à bij normale ouder met kind met schisis is kans op een 2de kind met schisis 4-5% à wordt 14%
bij ouder die ook schisis heeft
- Infectieziekten bij de moeder (bv. toxoplasmose, windpokken of rubella)
- Ontwikkelingsstoornissen à komt vaker voor bij oudere ouders
Schisisvormen:
à Geïsoleerde hard-verhemelte schisis bestaat niet à kan embryologisch nooit voorkomen want verhemelte
sluit van voor naar achter
Diagnose van schisis gebeurt prenataal (vanaf 20w) à mogelijk via:
- Echografie
- Vlokkentest
- Vruchtwaterpunctie
- Navelstrengpunctie
à Behandeling niet enkel esthetisch à ook van belang voor spraak, tanden, luisteren, en groei à behandeling is
samenspel van verschillende factoren
2
,2025 MKA
Primaire operaties schisis:
à Hoe meer je uit zichzelf laat sluiten, hoe mooier het resultaat (o.a. minimale littekens)
à Lip adhesie vaak door een bitje dat ervoor zorgt dat de kaakdelen naar elkaar toe groeien à zorgt voor
mooier resultaat bij sluiting lip doordat er minder weefsel verplaatst moet worden
à Reconstructie van het zachte verhemelte is belangrijk voor de spraak à wordt eerst gesloten want harde
verhemelte gaat voor een groot deel zelf sluiten
à Alveolaire reconstructie is het corrigeren van de tandspleet die ontstaat à sluiting van de kaakspleet
à Uiteindelijk orthodontie voor het beste eindresultaat
Naast primaire operaties kunnen er ook secundaire reconstructies plaatsvinden à o.a. corrigeren en verbeteren
van littekenweefsel (minder zichtbaar maken), rechtzetten van de neus, verbreden van de kaak, … à vnl. goed
voor psychologische toestand van de patiënt
Faciale harmonisatie (kaakcorrecties) à komt zowel voor in esthetische chirurgie als in orthognatische en
temporomandibulaire pathologie:
- Orthognatische patiënten (functioneel aspect) à optimaliseren van faciale proporties
- Oudere patiënten (esthetisch aspect) à verjongingschirurgie al dan niet met orthognatische correcties
à om er jonger uit te zien (cosmetische chirurgie) of om er knapper uit te zien (orthognatische +
cosmetische chirurgie) à bv. corrigeren van o.a. vetverzakking in het gezicht en de nek
à Esthetische chirurgie kan ook traumatologie zijn à bv. herstellen van kaak na ongeval
Doel orthognatische chirurgie:
- Correctie van dentale malocclusie (malpositie van tanden t.o.v. elkaar)
- Bevorderen van dento-faciale functie à bv. onderkaak die naar achter staat kan zorgen voor
slaapapneu
- Stabiliteit op lange termijn
à Komt vaak samen met esthetische vooruitgang maar prioriteit is functieverbetering
Voor tumoren kan er ablatieve en reconstructieve chirurgie plaatsvinden à tumoren kunnen voorkomen t.h.v.
het palatum, de tong, de mondvloer, de alveolaire kam, het lippenrood, … en kunnen ook uitzaaien naar de
periferie (lymfogeen, hematogeen of neurogeen) à komen vnl. voor na de leeftijd van 50j (toenemende
frequentie met leeftijd)
à Reconstructie kan op veel verschillende manieren gebeuren (o.a. primair, lokale lappen, (bot)greffen, …)
Deel 2: Mucosaletsels
Witte afwijkingen:
- Hyperkeratose à zwelling t.h.v. afbakening prothese met witte verkleuring à ontstaat door te lange
protheserand waardoor chronische frictie optreedt (irritatie en littekenvorming) à aanpassen van
prothese noodzakelijk
- Leukoedeem à vies uitziende melkachtige grijswitte verkleuring van wangslijmvlies à vaak door
chronische aandoening en vermoedelijk beïnvloed door zwaar roken en excessief alcoholgebruik à
3
, 2025 MKA
geen therapie maar wel voorlichting (is nog niet kwaadaardig maar patiënten hebben wel een risico op
het ontwikkelen van een kwaadaardig letsel
Reactieve witte afwijkingen:
- Linea alba à witte lijn op wangslijmvlies t.h.v. occlusievlak bij sluiten gebit zonder klachten à door
bijten of zuigen op de wang (gewoonte) à niet premaligne => hoort niet bij leukoplakieën maar biopsie
bij twijfel of bij verdenking van leukoplakie of lichen planus
- Stomatitis nicotina à overmatig tabaksgebruik kan zorgen voor hyperkeratotische veranderingen op de
bovenkant van de tong (door rook langdurig in de mond houden) à kan uiteindelijk ook zorgen voor
stomatitis nicotina waarbij focale keratotische papulae optreden op het voorste deel van het palatum
molle à soort leukoplakie
- Solar cheilitis à bleke atrofische mucosa van de onderlip met korstvorming dat ontstaat door
langdurige blootstelling aan zon à premaligne => altijd biopsie à behandelen met vet houden van de
lippen, zonlicht mijden, lipshave bij atypie en follow-up
- Lingua villosa à focaal of diffuus tongbeslag met “harig” aspect à ontstaat door antibiotica,
corticosteroïden, mondspoelingen met bv. waterstofperoxide, veel roken en/of eerdere (ioniserende)
bestraling à behandelen door afschrapen van verlengde papillen
- Lingua geographica = landkaarttong = glossitis migrans à gladde, erythemateuze gebieden met aan de
rand witte afgeschilferde zones met ongekende etiologie en verergerend bij stress à in rode gebieden
ontbreken papillae filiformes à kan op enkele dagen veranderen (beeld lijkt zich te verplaatsen) à
geen therapie enkel geruststelling
- Leukoplakie à niet-afschraapbare premaligne letsels op mucosa, tong, wang, … à etiologie:
• Exogene factoren à overmatig gebruik van tabak en/of alcohol, chronisch lokaal trauma of
een lokaal inwerkende candidiasis
• Endogene factoren à ijzergebreksanemie of syndroom van Plummer-Vinson (triade
slikproblemen, oesofageale webs en ferriprieve anemie)
• Idiopathisch
à Verdwijnt niet na wegnemen oorzakelijke prikkels en komt vaker voor bij mannen dan vrouwen
à Altijd biopsie!
4
