Domein Wereld
Globalisering
Hoofdstuk 1 Het meten van ontwikkeling
Paragraaf §1.1: Economische indicatoren / kenmerken
Als je wilt weten of een land arm of rijk is kijk je naar het BNP (optelsom van wat een land
verdiend per jaar)
BBP = BNP - veerdiensten buitenland
BRP = verschillen op regionaal gebied
Nadelen BNP:
- Er wordt niet rekening gehouden met zelfvoorzienende landbouw.
- Het zegt niks over de koopkracht, in sommige landen kan je meer kopen van €10.
- Het zegt niks over de sociale ongelijkheid en dus hoe het geld is verdeeld in een land.
Hierdoor is er het HDI-index. Die houdt rekening met:
- Volksgezondheid (levensverwachting)
- Kennis (analfabetisme)
- Levensstandaard (BNP per hoofd)
Om te kijken hoe goed het land het economisch doet, kan je naar de opbouw van de
beroepsbevolking kijken.
- Primaire sector (landbouwsector)
- Secundaire sector (industriesector)
- Tertiaire sector (dienstensector)
Hoe armer een land —> hoe meer mensen in de primaire sector werken. En als er in arme
landen in de diensten sector gewerkt wordt zijn de omstandigheden vaak slecht en vaak
niet geregistreerd (informele sector).
Andere meetinstrumenten voor economische ontwikkelingen:
- Koopkrachtontwikkeling
- Toegang tot technologie
Paragraaf §1.2: Demografische kenmerken
Bij demografie wordt gekeken naar:
- Bevolkingsomvang
- Bevolkingsdichtheid
- Bevolkingssamenstelling
- Bevolkingsontwikkeling
,De bevolkingsopbouw wordt weergegeven in een bevolkingsdiagram waarbij gekeken
wordt naar geslacht/leeftijd.
Arm land: Veel jongeren (arbeidskrachten + geen anticonceptie) —> groene druk
Weinig ouderen (slechte omstandigheden + slechte zorg)
Rijk land : Veel ouderen (goede zorg)
Weinig jongeren (emancipatie vrouw + minder invloed kerk + anticonceptie)
Veel grijze/ groene druk = demografische druk
In een rijk land is vaak sprake van family planning. En het vruchtbaarheidscijfer (aantal
kinderen per vrouw) daalt.
Demografische transitiemodel: toont de
overgang van hoog sterfte- en geboortecijfer
naar laag sterfte- en geboortecijfer.
Om van fase 1 naar fase 4 te gaan moet je
door 2 en 3.
Hoe armer een land hoe hoger het
geboortecijfer. Hoe rijker een land hoe lager
het geboortecijfer.
Dit geldt niet voor het sterftecijfer, omdat in
rijke landen ook veel mensen sterven door
ouderdom.
Goede indicator van ontwikkeling is zuigelingensterfte en kindersterfte.
Paragraaf §1.3: Sociaal-culturele indicatoren / kenmerken
Culturele kenmerken zijn:
- Taal
- Godsdienst
- Gewoonten en gebruiken
- Normen en waarden
Lingua Franca: land met verschillende moedertalen gebruikt 1 taal.
Het verspreiden van vernieuwingen en ideeën wordt diffusie genoemd.
Een hegemoniale staat is een staat zoals Amerika die belangrijk is op zowel Politiek,
cultureel als economisch gebied. Omdat Amerika zo’n grote invloed heeft in cultuur
spreken we van amerikanisering.
Een te sterke regionale indentiteit zoals bijvoorbeeld Fries kan leiden tot spanningen
tussen groepen en gebieden —> polarisatie
Regionalisme: regio blijft onderdeel van land maar krijgt meer zelfbeschikking
Separatisme: een regio scheidt zich en wordt zelfstandig. Dit is vaak niet zo gunstig en er
zal dan sprake zijn van:
- Verlies grondstoffen
- Angst voor onderdrukking van de eigen bevolking
- Domino-effect. Andere regio’s volgen.
Om een land meer cultureel als eenheid te maken zijn veel landen bezig met nation
building. Denk hierbij aan een volkslied en een eigen vlag.
,Sociale kenmerken zijn:
- Analfabetisme
- Urbanisatiegraad/ verstedelijking
- Urbanisatietempo
Doordat veel jongeren van het platteland naar de stad verhuizen (ruraal-urbane migratie)
groeit de stad enorm, omdat jongeren een hoge vruchtbaarheid hebben. Nadelen hiervan
zijn:
- Meer krottenwijken
- Meer files
- Milieuvervuiling
Paragraaf §1.4: Politieke indicatoren / kenmerken
Bij politieke kenmerken kijk je naar:
- Goed bestuur (good governance)
- Worden mensenrechten nageleefd?
- In hoeverre is er vrijheid om rechten en plichten in de vullen? —> dit noem je
democratische gehalte en burgerschap
- Regeringsvorm: vaak geldt hoe hoger het democratisch gehalte van een land, hoe beter
ontwikkeld
- Politieke onrust
- Samenwerking tussen landen
Blokvorming: proces waarbij landen steun en aansluiting zoeken om de positie te
versterken. De Europese unie is hier een voorbeeld van.
Hoofdstuk 2 Het ontstaan van een wereldsysteem
Paragraaf §2.1: Centrum en periferie
Periferie: laag ontwikkelde landen.
Centrum: goed ontwikkelde landen.
Semi-periferie: landen in opkomst.
Door grote mate van globalisering (proces van integratie tussen gebieden op politiek,
economisch en cultureel niveau spreken we tegenwoordig van een global village: een
wereldsysteem waarin veel landen samenwerken.
Grote delen van de wereld stonden onder invloed van het proces van europeanisering:
de verspreiding van Europese culturele kenmerken.
Kenmerken centrum landen:
- Kennis
- Geld
- Macht op politiek en militair gebied
- Hoogwaardige industrie en dienstverlening
Kenmerken periferie landen:
- Leverancier van grondstoffen
- Afnemer eindproducten
Na de 2e wereldoorlog werden veel koloniën onafhankelijk —> dekolonisatie.
, Na de onafhankelijkheid ontstonden vaak burgeroorlogen door grote culturele verschillen:
- Verschillende talen
- Veel godsdiensten
- Veel etnische groepen
Ruilvoet is de verhouding tussen enerzijds de waarde van exportproducten en anderzijds
de waarde va importproducten. In veel landen is ruilvoetverslechtering: steeds meer
grondstoffen moeten exporteren om even veel te kunnen importeren.
Voordel van importsubstitutie (zelf eindproducten maken) zijn:
- Goed voor werkgelegenheid
- Goed voor economie
- Minder afhankelijk van andere landen
Importheffing; invoerbelasting om te exporteren.
Exportsubsidies: Als het maken van producten duurder is dan wat je krijgt in geld, legt de
overheid dat geld bij.
Dit samen noem je protectionisme.
Het neokolonialisme is het opnieuw afhankelijk worden van het westen door schulden.
Globalisering
Hoofdstuk 1 Het meten van ontwikkeling
Paragraaf §1.1: Economische indicatoren / kenmerken
Als je wilt weten of een land arm of rijk is kijk je naar het BNP (optelsom van wat een land
verdiend per jaar)
BBP = BNP - veerdiensten buitenland
BRP = verschillen op regionaal gebied
Nadelen BNP:
- Er wordt niet rekening gehouden met zelfvoorzienende landbouw.
- Het zegt niks over de koopkracht, in sommige landen kan je meer kopen van €10.
- Het zegt niks over de sociale ongelijkheid en dus hoe het geld is verdeeld in een land.
Hierdoor is er het HDI-index. Die houdt rekening met:
- Volksgezondheid (levensverwachting)
- Kennis (analfabetisme)
- Levensstandaard (BNP per hoofd)
Om te kijken hoe goed het land het economisch doet, kan je naar de opbouw van de
beroepsbevolking kijken.
- Primaire sector (landbouwsector)
- Secundaire sector (industriesector)
- Tertiaire sector (dienstensector)
Hoe armer een land —> hoe meer mensen in de primaire sector werken. En als er in arme
landen in de diensten sector gewerkt wordt zijn de omstandigheden vaak slecht en vaak
niet geregistreerd (informele sector).
Andere meetinstrumenten voor economische ontwikkelingen:
- Koopkrachtontwikkeling
- Toegang tot technologie
Paragraaf §1.2: Demografische kenmerken
Bij demografie wordt gekeken naar:
- Bevolkingsomvang
- Bevolkingsdichtheid
- Bevolkingssamenstelling
- Bevolkingsontwikkeling
,De bevolkingsopbouw wordt weergegeven in een bevolkingsdiagram waarbij gekeken
wordt naar geslacht/leeftijd.
Arm land: Veel jongeren (arbeidskrachten + geen anticonceptie) —> groene druk
Weinig ouderen (slechte omstandigheden + slechte zorg)
Rijk land : Veel ouderen (goede zorg)
Weinig jongeren (emancipatie vrouw + minder invloed kerk + anticonceptie)
Veel grijze/ groene druk = demografische druk
In een rijk land is vaak sprake van family planning. En het vruchtbaarheidscijfer (aantal
kinderen per vrouw) daalt.
Demografische transitiemodel: toont de
overgang van hoog sterfte- en geboortecijfer
naar laag sterfte- en geboortecijfer.
Om van fase 1 naar fase 4 te gaan moet je
door 2 en 3.
Hoe armer een land hoe hoger het
geboortecijfer. Hoe rijker een land hoe lager
het geboortecijfer.
Dit geldt niet voor het sterftecijfer, omdat in
rijke landen ook veel mensen sterven door
ouderdom.
Goede indicator van ontwikkeling is zuigelingensterfte en kindersterfte.
Paragraaf §1.3: Sociaal-culturele indicatoren / kenmerken
Culturele kenmerken zijn:
- Taal
- Godsdienst
- Gewoonten en gebruiken
- Normen en waarden
Lingua Franca: land met verschillende moedertalen gebruikt 1 taal.
Het verspreiden van vernieuwingen en ideeën wordt diffusie genoemd.
Een hegemoniale staat is een staat zoals Amerika die belangrijk is op zowel Politiek,
cultureel als economisch gebied. Omdat Amerika zo’n grote invloed heeft in cultuur
spreken we van amerikanisering.
Een te sterke regionale indentiteit zoals bijvoorbeeld Fries kan leiden tot spanningen
tussen groepen en gebieden —> polarisatie
Regionalisme: regio blijft onderdeel van land maar krijgt meer zelfbeschikking
Separatisme: een regio scheidt zich en wordt zelfstandig. Dit is vaak niet zo gunstig en er
zal dan sprake zijn van:
- Verlies grondstoffen
- Angst voor onderdrukking van de eigen bevolking
- Domino-effect. Andere regio’s volgen.
Om een land meer cultureel als eenheid te maken zijn veel landen bezig met nation
building. Denk hierbij aan een volkslied en een eigen vlag.
,Sociale kenmerken zijn:
- Analfabetisme
- Urbanisatiegraad/ verstedelijking
- Urbanisatietempo
Doordat veel jongeren van het platteland naar de stad verhuizen (ruraal-urbane migratie)
groeit de stad enorm, omdat jongeren een hoge vruchtbaarheid hebben. Nadelen hiervan
zijn:
- Meer krottenwijken
- Meer files
- Milieuvervuiling
Paragraaf §1.4: Politieke indicatoren / kenmerken
Bij politieke kenmerken kijk je naar:
- Goed bestuur (good governance)
- Worden mensenrechten nageleefd?
- In hoeverre is er vrijheid om rechten en plichten in de vullen? —> dit noem je
democratische gehalte en burgerschap
- Regeringsvorm: vaak geldt hoe hoger het democratisch gehalte van een land, hoe beter
ontwikkeld
- Politieke onrust
- Samenwerking tussen landen
Blokvorming: proces waarbij landen steun en aansluiting zoeken om de positie te
versterken. De Europese unie is hier een voorbeeld van.
Hoofdstuk 2 Het ontstaan van een wereldsysteem
Paragraaf §2.1: Centrum en periferie
Periferie: laag ontwikkelde landen.
Centrum: goed ontwikkelde landen.
Semi-periferie: landen in opkomst.
Door grote mate van globalisering (proces van integratie tussen gebieden op politiek,
economisch en cultureel niveau spreken we tegenwoordig van een global village: een
wereldsysteem waarin veel landen samenwerken.
Grote delen van de wereld stonden onder invloed van het proces van europeanisering:
de verspreiding van Europese culturele kenmerken.
Kenmerken centrum landen:
- Kennis
- Geld
- Macht op politiek en militair gebied
- Hoogwaardige industrie en dienstverlening
Kenmerken periferie landen:
- Leverancier van grondstoffen
- Afnemer eindproducten
Na de 2e wereldoorlog werden veel koloniën onafhankelijk —> dekolonisatie.
, Na de onafhankelijkheid ontstonden vaak burgeroorlogen door grote culturele verschillen:
- Verschillende talen
- Veel godsdiensten
- Veel etnische groepen
Ruilvoet is de verhouding tussen enerzijds de waarde van exportproducten en anderzijds
de waarde va importproducten. In veel landen is ruilvoetverslechtering: steeds meer
grondstoffen moeten exporteren om even veel te kunnen importeren.
Voordel van importsubstitutie (zelf eindproducten maken) zijn:
- Goed voor werkgelegenheid
- Goed voor economie
- Minder afhankelijk van andere landen
Importheffing; invoerbelasting om te exporteren.
Exportsubsidies: Als het maken van producten duurder is dan wat je krijgt in geld, legt de
overheid dat geld bij.
Dit samen noem je protectionisme.
Het neokolonialisme is het opnieuw afhankelijk worden van het westen door schulden.
