NSO1505 ASSIGNMENT 3PORTFOLIO SEMESTER 1 2025

Asaenemente 03

Potšišo1

1.1 Tema ye e kgathwago ke maswafo, mogolo le legano kwagatšong ya
medumopolelo ya Sesotho sa Leboa.

Maswafo
Maswafo a bohlokwa ka ge a neela mebele ya rena oksitšene. Ke ona a re thušago
go bopa medumopolelo yeo e re kgontšhago go bolela. Medumopolelo ye mentši ya
Sesotho sa Leboa e bopša ka go šomiša moya wa go tšwa maswafong. Maswafo a
šireleditšwe ke dikgopo (phago ya dikgopo). Digobagare tša dikgopo le tšona di
bohlokwa ka gobane ge di hunyela di thuša go godiša phago ya sehuba ka ge
maswafo a se na digoba tša go a thuša go nolofatša khemo. ke gore ge re
kwagatša medumo ye re šomiša moelamoya wa maswafo. ke gore ge re kwagatša
medumo ye re šomiša moelamoya wa maswafo. Mehlala ya medumo mo
Sesothong sa Leboa ye e kwagatšwago ka moelamoya wa go tšwa maswafong:
- m, n, f, s.

Mogolo le legano
Farinkisi/ mogolo e hwetšwa ka godimo ga pokisintšu. Gore modumo ke wa legano
goba wa dinko go laolwa ke boemo bja magalagapana le tengwana. Ge
magalagapana le tengwana di kgotlile leboto la morago la farinkisi gona moelamoya
o tsena ka ganong ka gore tsela ya go ya nkong e thibilwe; gomme medumo ye e
kwagatšwago bjalo re re ke ya legano. Medumo ye mentši ya Sesotho sa Leboa ke
ya legano.
Mehlala: t, s, b, š

1.2 Phapano gare ga mongwalowa tlwaelo le mongwalo wa sefonetiki.

- Mongwalo wa sefonetiki wona o itšweletša modumo ka mokgwa wo o
kwagatšong ka gona.
- Mongwalo wa tlwaelo go no šomišwa ditlhaka tša alfabete go emela medumo
yeo.
- Ge re ngwala sefonetiki, ke gore re tšweletša ka mokgwa wo go bolelwago ka
gona, re šomiša mašakana a sekwere.
- Ge re ngwala ka mongwalo wa tlwaelo tema yeo e ka ba e ngwaletšwe mopedi,
mopulane, molobedu bjalobjalo mantšu/ lentšu le tlo no tšwelela le ngwadilwe ka
go swana, gwa fapana ge re bolela go ya ka meboto ye re dulago go yona.

, 2 Ke ka lebaka la eng re na le mehuta ye mebedi ya mongwalo.
Ke kalebaka la gore ge re šomiša tlhaka ye e itšego go ngwala ga se ba boledi ka
moka go tswa dileteng tšeo di fapanego ba e bitšago ka modumo wa go swana go
realo mehuta ye ya mongwalo e tlo re thuša gore ge re hlaloša medumopolelo re
gone go kwešiša gabotse gore e fapana bjang le dintlha tšeo re di šomišago go
ngwala.


Potšišo 2
Tlhalošo ya ditumanoši – ke ye nngwe ya diphetogomedumo tšeo di amago mafapantši
a fonime e tee. Mehlala ya dikutudiri – reka –lema –lora, e bontšha ka mo ditumanoši di
hlatlošwago ka gona. Mehlala ya mo e diregago khuetšo ya tumanoši ya godimo
senokong se se latelago.
 Madiring: ge senoko se se latelago se na le tumanoši ya godimo. E ka ba
kalebaka la tlhomesetšo ya katološo ya lediriši -iš-, moselana wa lephethi -ile
goga go bopša mainamatšo a batho ka madiri ( mainamatšo ao a tšea moselana
wa -i).
 Maineng: ge senoko se se latelago se na le moselana wa lefelo -ng (tumanoši ya
go swana e tšwelela dinokong tša go latelana, ga go hlatlošwe e tee fela eupša
ka moka di a hlatlošwa.
Mohlala: kereke > kerekeng [k’ɛrɛk’ɛ] > [k’ɛ̦rɛ̦k’ɛ̦ŋ]


Poufatšo – ke ge tumammogo ye e sego tumapoung e latelwa ke w, e thoma go
kwagatšwa ka dipou-nama tša go kura. Mehlala yam o e diregago:
 Tirwa: ge katološo ya tirwa –w- e hlomesetšwa kutudiring , tumammogo ye e
latelago ke katološo yeo twii e a poufatšwa.
Mohlala: -dira: dirwa [ɻ ira]: [ɻirwa].

 Diphetogomedumong tše bjalo ka thinifatšo le tengwafatšo e ka ba ka lebaka la
tirwa goba nyenyefatšo, ditumammogo tše e sego ditumapoung di na le go
latelwa ke w ke gona tša poufatšwa.
Mehlala: selepe: seletswana
Molomo: molongwana