SSO1506
POTSO 1
(a) Qoqa ka ditaba tsa thothokiso ena. (10)
Thothokiso Ntwa le Lefatshe ya J. Mokoena e bua ka mathata le dikgwetlho tseo batho
ba tobanang le tsona bophelong. E hlalosa kamoo lefatshe le tletseng lintwa le
ditlokotseho, ho se tshepo le mamello. Mongodi o bontsha kamoo batho ba
ferekantsweng ke bophelo, ba qhathang tsela empa ba sitwa ho fumana tharollo. O
boetse o bontsha kamoo lefatshe le senyang dikamano tsa batho, le ho ba kenya
dikgwetlho. Leha ho le jwalo, mongodi o bontsha bohlokwa ba kgotso, mamello le
tshepo ho lwantsha mathata a lefatshe. O re hopotsa hore re se ke ra ba le pelo e mpe
kapa lehloyo, empa re sebedise lerato le kutlwelo-bohloko ho fedisa mahlomola.
(b) Bontsha makgetha/dibetsa tse hlano tse sebedisitsweng ke mongodi
thothokisong ena. (10)
1. Phetapheto – Mongodi o pheta-pheta mantsoe ho matlafatsa molaetsa, mohlala:
"O le tshwarele, o le tshwarele, o le tshwarele."
2. Setshwantsho (Metaphor) – Ho bapisa ntho e itseng le e nngwe ntle le ho
sebedisa "joalo ka", mohlala: "Lefatshe le ha le re hlohlorile."
3. Personification – Mongodi o fa dintho tse sa pheleng makgutshwane a batho,
mohlala: "Mamello le tshepo le re foforile."
4. Papatso ya maikutlo (Imagery) – Mongodi o hlalosa setshwantsho se matla sa
bophelo, mohlala: "Motho wa lefatshe lena, ke tseba ha o lebale."
5. Tshwantshiso (Simile) – Ho bapisa ntho tse pedi ka "joalo ka" kapa "fana ka",
leha e sa hlahe hangata thothokisong ena.
(c) Thothokiso ena e wele ho dithothokiso tsa kgale kapa tsa sejwalejwale?
Tshehetsa karabo ya hao. (5)
, Thothokiso ena e wele ho dithothokiso tsa sejwalejwale hobane e sebetsana le
mathata a batho ba mehleng ena, jwalo ka ditlokotseho, bohloki, ho se tshepane le
ditaba tsa kgotso. Dithothokiso tsa kgale di ne di atisa ho bua ka borapedi le dipale tsa
setso, athe ena e bua ka maemo a teng kajeno.
POTSO 2
(a) Palekgutshwe e ikgetha jwang ho dingolwa tse ding? (10)
Palekgutshwe e ikgetha ho dingolwa tse ding ka ditsela tse latelang:
1. E kgutshwane – ha e na dintlha tse ngata tse hlalosang dintho ka botebo.
2. E na le ketsahalo e le nngwe kapa tse mmalwa feela – ha e apare ka dipale
tse ngata.
3. Bapalami ba fokolang – ha e na batho ba bangata ho feta dipale tse telele.
4. Molaetsa o hlakileng – e fetisa molaetsa ka potlako.
5. Qetello e makatsang – hangata e na le pheletso e sa lebellwang.
(b) Na Mme wa Mantho ke motswadi ya lokileng ho ngwana hae? Tshehetsa
karabo ya hao. (10)
Mme wa Mantho ha a bonahale e le motswadi ya lokileng hobane:
Ha a bontshe kutlwelobohloko le ho tsotella ngwana wa hae.
Ha a mo thuse ho tobana le mathata a bophelo ka tsela e nepahetseng.
O mo hlokomolohile kapa a mo sotla (ho itekanya ho latela pale e ka
sehloohong).
Leha ho le jwalo, ho ka nna ha ba le mabaka a etsang hore a itshware ka tsela
eo.
POTSO 1
(a) Qoqa ka ditaba tsa thothokiso ena. (10)
Thothokiso Ntwa le Lefatshe ya J. Mokoena e bua ka mathata le dikgwetlho tseo batho
ba tobanang le tsona bophelong. E hlalosa kamoo lefatshe le tletseng lintwa le
ditlokotseho, ho se tshepo le mamello. Mongodi o bontsha kamoo batho ba
ferekantsweng ke bophelo, ba qhathang tsela empa ba sitwa ho fumana tharollo. O
boetse o bontsha kamoo lefatshe le senyang dikamano tsa batho, le ho ba kenya
dikgwetlho. Leha ho le jwalo, mongodi o bontsha bohlokwa ba kgotso, mamello le
tshepo ho lwantsha mathata a lefatshe. O re hopotsa hore re se ke ra ba le pelo e mpe
kapa lehloyo, empa re sebedise lerato le kutlwelo-bohloko ho fedisa mahlomola.
(b) Bontsha makgetha/dibetsa tse hlano tse sebedisitsweng ke mongodi
thothokisong ena. (10)
1. Phetapheto – Mongodi o pheta-pheta mantsoe ho matlafatsa molaetsa, mohlala:
"O le tshwarele, o le tshwarele, o le tshwarele."
2. Setshwantsho (Metaphor) – Ho bapisa ntho e itseng le e nngwe ntle le ho
sebedisa "joalo ka", mohlala: "Lefatshe le ha le re hlohlorile."
3. Personification – Mongodi o fa dintho tse sa pheleng makgutshwane a batho,
mohlala: "Mamello le tshepo le re foforile."
4. Papatso ya maikutlo (Imagery) – Mongodi o hlalosa setshwantsho se matla sa
bophelo, mohlala: "Motho wa lefatshe lena, ke tseba ha o lebale."
5. Tshwantshiso (Simile) – Ho bapisa ntho tse pedi ka "joalo ka" kapa "fana ka",
leha e sa hlahe hangata thothokisong ena.
(c) Thothokiso ena e wele ho dithothokiso tsa kgale kapa tsa sejwalejwale?
Tshehetsa karabo ya hao. (5)
, Thothokiso ena e wele ho dithothokiso tsa sejwalejwale hobane e sebetsana le
mathata a batho ba mehleng ena, jwalo ka ditlokotseho, bohloki, ho se tshepane le
ditaba tsa kgotso. Dithothokiso tsa kgale di ne di atisa ho bua ka borapedi le dipale tsa
setso, athe ena e bua ka maemo a teng kajeno.
POTSO 2
(a) Palekgutshwe e ikgetha jwang ho dingolwa tse ding? (10)
Palekgutshwe e ikgetha ho dingolwa tse ding ka ditsela tse latelang:
1. E kgutshwane – ha e na dintlha tse ngata tse hlalosang dintho ka botebo.
2. E na le ketsahalo e le nngwe kapa tse mmalwa feela – ha e apare ka dipale
tse ngata.
3. Bapalami ba fokolang – ha e na batho ba bangata ho feta dipale tse telele.
4. Molaetsa o hlakileng – e fetisa molaetsa ka potlako.
5. Qetello e makatsang – hangata e na le pheletso e sa lebellwang.
(b) Na Mme wa Mantho ke motswadi ya lokileng ho ngwana hae? Tshehetsa
karabo ya hao. (10)
Mme wa Mantho ha a bonahale e le motswadi ya lokileng hobane:
Ha a bontshe kutlwelobohloko le ho tsotella ngwana wa hae.
Ha a mo thuse ho tobana le mathata a bophelo ka tsela e nepahetseng.
O mo hlokomolohile kapa a mo sotla (ho itekanya ho latela pale e ka
sehloohong).
Leha ho le jwalo, ho ka nna ha ba le mabaka a etsang hore a itshware ka tsela
eo.
