Deel III. Rechtspleging
Titel I. Procesverloop
Hoofdstuk 1. RECHTSHULP EN RECHTSBIJSTAND
Kosteloosheid van de rechtspleging
Verbod van eigenrichting -> rechtzoekende moet in de regel een beroep doen op
de rechter, die recht ‘moet’ spreken (art. 5 Ger.W.).
-> Rechtzoekende hoeft hem niet te betalen.
Artikel 6.1 EVRM verzet zich niet tegen financiële beperkingen aan het recht op
toegang tot de rechter, voor zover die beperkingen geen afbreuk doen aan de
essentie zelf van het recht.
De beperkingen van het recht op toegang tot de rechter moeten redelijk
evenredig zijn met het wettige doel dat ze nastreven.
De overheid beschikt over een ruime beoordelingsbevoegdheid met betrekking
tot de wijze waarop de toegang tot de rechter ook voor minvermogenden wordt
gewaarborgd.
-> In bepaalde gevallen zal de overheid moeten voorzien in een systeem van
juridische bijstand.
Hoewel de rechtspleging kosteloos is, is er in het civiele geding sprake van gerechtskosten
(art. 1018 Ger.W).
Er zijn kosten voor bijstand en/of vertegenwoordiging van de procespartijen.
Ingevolge het grondrecht op juridische bijstand (art. 23 Gw.) kan ieder voor alle
kosten, zowel die van de rechtspleging als die van de procesvertegenwoordiging,
geheel of ten dele gratis juridische bijstand verkrijgen.
Rechtsbijstand (art. 664-699 Ger.W.) heeft betrekking op de rechtsplegingskosten.
Juridische bijstand -> verzekerbaar risico -> rechtsbijstandsverzekering kan
worden afgesloten.
Juridische bijstand
Wie vragen of problemen heeft in verband met de activiteiten van het gerecht,
kan terecht in het justitiehuis van zijn gerechtelijk arrondissement.
-> Opdracht ten aanzien van de burgers is specifiek -> onthaal, informatie- en
adviesverlening en eventuele doorverwijzing naar de bevoegde instanties.
Onderscheid in juridische bijstand -> juridische eerstelijnsbijstand en
tweedelijnsbijstand.
De juridische eerstelijnsbijstand is de juridische bijstand die verstrekt wordt door
advocaten in de vorm van praktische inlichtingen, juridische informatie, eerste
juridisch advies of verwijzing naar een relevante gespecialiseerde of meer
aangewezen instantie of organisatie, gerealiseerd door de commissies voor
juridische eerstelijnsbijstand.
De juridische tweedelijnsbijstand is de juridische bijstand die wordt verleend aan een
natuurlijke persoon in de vorm van een omstandig juridisch advies, bijstand al dan niet in
Pagina 1 van 203
,het kader van een procedure of bijstand bij een geding met inbegrip van de
vertegenwoordiging in de zin van artikel 728 Ger.W..
Juridische eerstelijnsbijstand geregeld door het decreet van 26 april 2019 en
uitvoeringsbesluit van 29 oktober 2021.
In elk gerechtelijk arrondissement is er minstens 1 commissie voor juridische
eerstelijnsbijstand
-> Samengesteld uit:
- vertegenwoordigers van de balie aangewezen door de Orde van advocaten
- vertegenwoordigers van het samenwerkingsverband geïntegreerd breed
onthaal
- vertegenwoordigers van de organisatie die werken met de meest kwetsbare
groep in het werkgebied van de commissie
De commissie heeft tot taak een laagdrempelig en kwaliteitsvol aanbod aan
juridische eerstelijnsbijstand te organiseren.
De juridische eerstelijnsbijstand is volledig gratis en voor iedereen zonder
discriminatie toegankelijk.
De commissie selecteert de advocaten uit een lijst van advocaten die prestaties
willen verrichten in het kader van de juridische eerstelijnsbijstand die de Orde
van advocaten samenstelt en aan de commissie bezorgt.
-> Voorwaarden in artikel 19 van het decreet van 26 april 2019.
De juridische tweedelijnsbijstand berust bij het bureau voor juridische bijstand
(BJB) dat bij elke balie door de Raad van de Orde van Advocaten wordt ingesteld
(art. 508/7 Ger.W.).
De kosten verbonden aan de organisatie van het BJB zijn ten laste van de
begroting van de FOD Justitie (art. 508/19bis Ger.W.).
De Orde van advocaten stelt jaarlijks een lijst op met de advocaten die in
hoofdzaak of in bijkomende orde prestaties wensen te verrichten in het kader van
de door het bureau georganiseerde juridische tweedelijnsbijstand.
De Orde van advocaten ziet toe op de kwaliteit van de geleverde prestaties.
-> Worden vergoed door de Staat.
Alle gegevens betreffende juridische tweedelijnsbijstand worden bijgehouden in
het centrale register van de gegevens van de juridische tweedelijnsbijstand
waarvan de bureaus van juridische bijstand gebruik kunnen maken.
Een rechtszoekende kan zich ook rechtstreeks tot een advocaat wenden.
De juridische tweedelijnsbijstand kan gedeeltelijk of volledig kosteloos zijn voor wie
over ontoereikende bestaansmiddelen beschikt en voor de met hen gelijkgestelde
personen (art. 508/13 Ger.W.) alsook voor de EU-burgers die kunnen aantonen dat de
kosten van levensonderhoud tussen hun staat van oorsprong en België verschillen (art.
508/25 Ger.W.).
Bewijsstukken moeten worden voorgelegd -> het bureau doet uitspraak op stukken,
tenzij de aanvrager wenst te worden gehoord of het bureau zelf dat nodig acht.
Pagina 2 van 203
,Tegen een beslissing tot weigering van het BJB, die met redenen omkleed moet
zijn, kan de aanvrager, binnen een maand na de kennisgeving ervan
overeenkomstig artikel 508/15 Ger.W., beroep instellen bij de arbeidsrechtbank.
Het beroep moet tegen de betrokken Orde van advocaten worden gericht.
De arbeidsrechtbank kan de Orde niet in de kosten verwijzen op grond van artikel
1017, 2de lid Ger.W..
Rechtsbijstand
Rechtsbijstand strekt ertoe diegene die niet over de nodige bestaansmiddelen
beschikt om de kosten van rechtspleging te dragen -> betaling van de
registratie-, griffie- en uitgifterechten en van de andere kosten die de
rechtspleging met zich meebrengt.
Rechtsbijstand verschaft aan de betrokkene kosteloos de tussenkomst van openbare en
ministeriële ambtenaren (art. 664 Ger.W.) en van een technisch adviseur bij
gerechtelijke deskundigenonderzoeken.
Rechtsbijstand kan enkel worden verleend voor de rechtsplegingen en
proceshandelingen die vermeld staan in artikel 665 Ger.W..
Artikel 671 Ger.W. beperkt de toegekende rechtsbijstand tot 1 aanleg.
-> De betekening van de eindbeslissing is steeds inbegrepen (art. 671, 1 ste lid
Ger.W.).
Rechtsbijstand wordt enkel verleend aan de personen van Belgische nationaliteit,
indien ze aantonen dat hun bestaansmiddelen ontoereikend zijn (art. 667 Ger.W.).
Rechtsbijstand kan worden toegekend aan een EU-burger die kan aantonen dat
de kosten van levensonderhoud tussen zijn staat van oorsprong en België
verschillen (art. 669 ter Ger.W.).
Een beslissing van het bureau voor juridische bijstand waarbij gedeeltelijk of volledig
kosteloze juridische tweedelijnsbijstand wordt verleend, geldt als bewijs van
ontoereikende bestaansmiddelen.
Vreemdelingen kunnen rechtsbijstand vragen (art. 668 Ger.W.).
Het verzoek om rechtsbijstand wordt gebracht voor het bureau van rechtsbijstand
van de rechtbank waarvoor het geschil aanhangig moet worden gemaakt of van
de plaats waar de handeling moet worden verricht (art. 670, 1 ste lid Ger.W.).
Wordt eveneens ingediend bij het bureau van het Hof van Cassatie, bureau van het
hof van beroep of arbeidshof, vrederechter of politierechtbank, op straffe van
ontoelaatbaarheid van het verzoek.
Spoedeisende gevallen en alle zaken kan de voorzitter van de rechtbank of van
het hof, gedurende het geding, de rechter voor wie de zaak aanhangig is
rechtsbijstand verlenen voor de handelingen die ze bepalen (art. 673 Ger.W.).
Wie om rechtsbijstand verzoekt, dient een vormvrij en kosteloos mondeling of
schriftelijk verzoek aan het bureau te richten -> nodige stukken neerleggen.
Pagina 3 van 203
, De rechtspleging verloopt zoals een rechtspleging op eenzijdig verzoekschrift
(art. 678 Ger.W.).
-> Bureau doet binnen 8 dagen na de indiening van het verzoek uitspraak op
basis van de overgelegde stukken.
-> De beschikking wordt binnen 3 dagen bij gerechtsbrief ter kennis gebracht
aan de verzoeker.
Het bureau voor rechtsbijstand kan het verzoek onderzoeken en daarvoor een
beroep doen op het Openbaar Ministerie om een verslag op te maken ->
verzoeker opgeroepen bij gerechtsbrief.
De beslissingen inzake rechtsbijstand zijn uitvoerbaar bij voorraad en op de
minuut -> niet vatbaar voor verzet; binnen een maand na kennisgeving hoger
beroep.
Het toekennen van rechtsbijstand heeft niet tot gevolg dat de rechtspleging als
zodanig kosteloos wordt.
-> Gerechtskosten worden aan de persoon die rechtsbijstand geniet, enkel
voorgeschoten op de wijze bepaald in het algemeen reglement op de
gerechtskosten in strafzaken (art. 692 Ger.W.).
Wordt de persoon die de rechtsbijstand verkreeg, veroordeeld tot de kosten, dan
kunnen die via een dwangbevel op hem verhaald worden indien uitgemaakt
wordt dat zich in zijn vermogen, bestaansmiddelen of lasten een wijziging heeft
voorgedaan sinds de beslissing waarbij hem rechtsbijstand is verleend en in staat
is te betalen (art. 693 Ger.W.).
Hoofdstuk 2. RECHTSINGANG
Rechtsingang door ‘dagvaarding’
Een hoofdeis kan worden ingeleid (art. 700 Ger.W.)
- Bij dagvaarding
- Door een vrijwillige verschijning van de partijen
- Bij verzoekschrift
Het woord ‘dagvaarding’ heeft een dubbele betekenis.
-> Proceshandeling waarmee de wederpartij wordt opgeroepen om voor de rechter
te verschijnen.
-> Processtuk dat door een gerechtsdeurwaarder wordt opgesteld.
De rechter wordt bij gerechtsdeurwaardersexploot geadieerd.
Artikel 700 Ger.W. voorziet in de nietigheid als sanctie wanneer een
verzoekschrift op tegenspraak wordt gehanteerd zonder dat de wet daarin
voorziet, zodat artikel 860 Ger.W. vervuld is en de nietigheidsleer van artikelen
860 e.v. moet worden toegepast.
In overeenstemming met artikel 861 Ger.W. dienen geschade belangen
aangetoond te worden.
De rechter kan de nietigheid niet ambtshalve opwerpen en de partij die de
exceptie van nietigheid wil opwerpen, moet dat in limine litis doen.
Pagina 4 van 203
Titel I. Procesverloop
Hoofdstuk 1. RECHTSHULP EN RECHTSBIJSTAND
Kosteloosheid van de rechtspleging
Verbod van eigenrichting -> rechtzoekende moet in de regel een beroep doen op
de rechter, die recht ‘moet’ spreken (art. 5 Ger.W.).
-> Rechtzoekende hoeft hem niet te betalen.
Artikel 6.1 EVRM verzet zich niet tegen financiële beperkingen aan het recht op
toegang tot de rechter, voor zover die beperkingen geen afbreuk doen aan de
essentie zelf van het recht.
De beperkingen van het recht op toegang tot de rechter moeten redelijk
evenredig zijn met het wettige doel dat ze nastreven.
De overheid beschikt over een ruime beoordelingsbevoegdheid met betrekking
tot de wijze waarop de toegang tot de rechter ook voor minvermogenden wordt
gewaarborgd.
-> In bepaalde gevallen zal de overheid moeten voorzien in een systeem van
juridische bijstand.
Hoewel de rechtspleging kosteloos is, is er in het civiele geding sprake van gerechtskosten
(art. 1018 Ger.W).
Er zijn kosten voor bijstand en/of vertegenwoordiging van de procespartijen.
Ingevolge het grondrecht op juridische bijstand (art. 23 Gw.) kan ieder voor alle
kosten, zowel die van de rechtspleging als die van de procesvertegenwoordiging,
geheel of ten dele gratis juridische bijstand verkrijgen.
Rechtsbijstand (art. 664-699 Ger.W.) heeft betrekking op de rechtsplegingskosten.
Juridische bijstand -> verzekerbaar risico -> rechtsbijstandsverzekering kan
worden afgesloten.
Juridische bijstand
Wie vragen of problemen heeft in verband met de activiteiten van het gerecht,
kan terecht in het justitiehuis van zijn gerechtelijk arrondissement.
-> Opdracht ten aanzien van de burgers is specifiek -> onthaal, informatie- en
adviesverlening en eventuele doorverwijzing naar de bevoegde instanties.
Onderscheid in juridische bijstand -> juridische eerstelijnsbijstand en
tweedelijnsbijstand.
De juridische eerstelijnsbijstand is de juridische bijstand die verstrekt wordt door
advocaten in de vorm van praktische inlichtingen, juridische informatie, eerste
juridisch advies of verwijzing naar een relevante gespecialiseerde of meer
aangewezen instantie of organisatie, gerealiseerd door de commissies voor
juridische eerstelijnsbijstand.
De juridische tweedelijnsbijstand is de juridische bijstand die wordt verleend aan een
natuurlijke persoon in de vorm van een omstandig juridisch advies, bijstand al dan niet in
Pagina 1 van 203
,het kader van een procedure of bijstand bij een geding met inbegrip van de
vertegenwoordiging in de zin van artikel 728 Ger.W..
Juridische eerstelijnsbijstand geregeld door het decreet van 26 april 2019 en
uitvoeringsbesluit van 29 oktober 2021.
In elk gerechtelijk arrondissement is er minstens 1 commissie voor juridische
eerstelijnsbijstand
-> Samengesteld uit:
- vertegenwoordigers van de balie aangewezen door de Orde van advocaten
- vertegenwoordigers van het samenwerkingsverband geïntegreerd breed
onthaal
- vertegenwoordigers van de organisatie die werken met de meest kwetsbare
groep in het werkgebied van de commissie
De commissie heeft tot taak een laagdrempelig en kwaliteitsvol aanbod aan
juridische eerstelijnsbijstand te organiseren.
De juridische eerstelijnsbijstand is volledig gratis en voor iedereen zonder
discriminatie toegankelijk.
De commissie selecteert de advocaten uit een lijst van advocaten die prestaties
willen verrichten in het kader van de juridische eerstelijnsbijstand die de Orde
van advocaten samenstelt en aan de commissie bezorgt.
-> Voorwaarden in artikel 19 van het decreet van 26 april 2019.
De juridische tweedelijnsbijstand berust bij het bureau voor juridische bijstand
(BJB) dat bij elke balie door de Raad van de Orde van Advocaten wordt ingesteld
(art. 508/7 Ger.W.).
De kosten verbonden aan de organisatie van het BJB zijn ten laste van de
begroting van de FOD Justitie (art. 508/19bis Ger.W.).
De Orde van advocaten stelt jaarlijks een lijst op met de advocaten die in
hoofdzaak of in bijkomende orde prestaties wensen te verrichten in het kader van
de door het bureau georganiseerde juridische tweedelijnsbijstand.
De Orde van advocaten ziet toe op de kwaliteit van de geleverde prestaties.
-> Worden vergoed door de Staat.
Alle gegevens betreffende juridische tweedelijnsbijstand worden bijgehouden in
het centrale register van de gegevens van de juridische tweedelijnsbijstand
waarvan de bureaus van juridische bijstand gebruik kunnen maken.
Een rechtszoekende kan zich ook rechtstreeks tot een advocaat wenden.
De juridische tweedelijnsbijstand kan gedeeltelijk of volledig kosteloos zijn voor wie
over ontoereikende bestaansmiddelen beschikt en voor de met hen gelijkgestelde
personen (art. 508/13 Ger.W.) alsook voor de EU-burgers die kunnen aantonen dat de
kosten van levensonderhoud tussen hun staat van oorsprong en België verschillen (art.
508/25 Ger.W.).
Bewijsstukken moeten worden voorgelegd -> het bureau doet uitspraak op stukken,
tenzij de aanvrager wenst te worden gehoord of het bureau zelf dat nodig acht.
Pagina 2 van 203
,Tegen een beslissing tot weigering van het BJB, die met redenen omkleed moet
zijn, kan de aanvrager, binnen een maand na de kennisgeving ervan
overeenkomstig artikel 508/15 Ger.W., beroep instellen bij de arbeidsrechtbank.
Het beroep moet tegen de betrokken Orde van advocaten worden gericht.
De arbeidsrechtbank kan de Orde niet in de kosten verwijzen op grond van artikel
1017, 2de lid Ger.W..
Rechtsbijstand
Rechtsbijstand strekt ertoe diegene die niet over de nodige bestaansmiddelen
beschikt om de kosten van rechtspleging te dragen -> betaling van de
registratie-, griffie- en uitgifterechten en van de andere kosten die de
rechtspleging met zich meebrengt.
Rechtsbijstand verschaft aan de betrokkene kosteloos de tussenkomst van openbare en
ministeriële ambtenaren (art. 664 Ger.W.) en van een technisch adviseur bij
gerechtelijke deskundigenonderzoeken.
Rechtsbijstand kan enkel worden verleend voor de rechtsplegingen en
proceshandelingen die vermeld staan in artikel 665 Ger.W..
Artikel 671 Ger.W. beperkt de toegekende rechtsbijstand tot 1 aanleg.
-> De betekening van de eindbeslissing is steeds inbegrepen (art. 671, 1 ste lid
Ger.W.).
Rechtsbijstand wordt enkel verleend aan de personen van Belgische nationaliteit,
indien ze aantonen dat hun bestaansmiddelen ontoereikend zijn (art. 667 Ger.W.).
Rechtsbijstand kan worden toegekend aan een EU-burger die kan aantonen dat
de kosten van levensonderhoud tussen zijn staat van oorsprong en België
verschillen (art. 669 ter Ger.W.).
Een beslissing van het bureau voor juridische bijstand waarbij gedeeltelijk of volledig
kosteloze juridische tweedelijnsbijstand wordt verleend, geldt als bewijs van
ontoereikende bestaansmiddelen.
Vreemdelingen kunnen rechtsbijstand vragen (art. 668 Ger.W.).
Het verzoek om rechtsbijstand wordt gebracht voor het bureau van rechtsbijstand
van de rechtbank waarvoor het geschil aanhangig moet worden gemaakt of van
de plaats waar de handeling moet worden verricht (art. 670, 1 ste lid Ger.W.).
Wordt eveneens ingediend bij het bureau van het Hof van Cassatie, bureau van het
hof van beroep of arbeidshof, vrederechter of politierechtbank, op straffe van
ontoelaatbaarheid van het verzoek.
Spoedeisende gevallen en alle zaken kan de voorzitter van de rechtbank of van
het hof, gedurende het geding, de rechter voor wie de zaak aanhangig is
rechtsbijstand verlenen voor de handelingen die ze bepalen (art. 673 Ger.W.).
Wie om rechtsbijstand verzoekt, dient een vormvrij en kosteloos mondeling of
schriftelijk verzoek aan het bureau te richten -> nodige stukken neerleggen.
Pagina 3 van 203
, De rechtspleging verloopt zoals een rechtspleging op eenzijdig verzoekschrift
(art. 678 Ger.W.).
-> Bureau doet binnen 8 dagen na de indiening van het verzoek uitspraak op
basis van de overgelegde stukken.
-> De beschikking wordt binnen 3 dagen bij gerechtsbrief ter kennis gebracht
aan de verzoeker.
Het bureau voor rechtsbijstand kan het verzoek onderzoeken en daarvoor een
beroep doen op het Openbaar Ministerie om een verslag op te maken ->
verzoeker opgeroepen bij gerechtsbrief.
De beslissingen inzake rechtsbijstand zijn uitvoerbaar bij voorraad en op de
minuut -> niet vatbaar voor verzet; binnen een maand na kennisgeving hoger
beroep.
Het toekennen van rechtsbijstand heeft niet tot gevolg dat de rechtspleging als
zodanig kosteloos wordt.
-> Gerechtskosten worden aan de persoon die rechtsbijstand geniet, enkel
voorgeschoten op de wijze bepaald in het algemeen reglement op de
gerechtskosten in strafzaken (art. 692 Ger.W.).
Wordt de persoon die de rechtsbijstand verkreeg, veroordeeld tot de kosten, dan
kunnen die via een dwangbevel op hem verhaald worden indien uitgemaakt
wordt dat zich in zijn vermogen, bestaansmiddelen of lasten een wijziging heeft
voorgedaan sinds de beslissing waarbij hem rechtsbijstand is verleend en in staat
is te betalen (art. 693 Ger.W.).
Hoofdstuk 2. RECHTSINGANG
Rechtsingang door ‘dagvaarding’
Een hoofdeis kan worden ingeleid (art. 700 Ger.W.)
- Bij dagvaarding
- Door een vrijwillige verschijning van de partijen
- Bij verzoekschrift
Het woord ‘dagvaarding’ heeft een dubbele betekenis.
-> Proceshandeling waarmee de wederpartij wordt opgeroepen om voor de rechter
te verschijnen.
-> Processtuk dat door een gerechtsdeurwaarder wordt opgesteld.
De rechter wordt bij gerechtsdeurwaardersexploot geadieerd.
Artikel 700 Ger.W. voorziet in de nietigheid als sanctie wanneer een
verzoekschrift op tegenspraak wordt gehanteerd zonder dat de wet daarin
voorziet, zodat artikel 860 Ger.W. vervuld is en de nietigheidsleer van artikelen
860 e.v. moet worden toegepast.
In overeenstemming met artikel 861 Ger.W. dienen geschade belangen
aangetoond te worden.
De rechter kan de nietigheid niet ambtshalve opwerpen en de partij die de
exceptie van nietigheid wil opwerpen, moet dat in limine litis doen.
Pagina 4 van 203
