Samenvatting Inleiding tot het recht (Slides+lessen+boek)

Inleiding tot het recht
2023-2024

Module 1: Het begrip recht

Deel 1: Module 2: Indeling van het recht
Het recht en zijn bronnen
Module 3: Bronnen van het recht

Module 4: Staatsrecht

Module 5: Gerechtelijk recht
Deel 2: Module 6: Straf en strafprocesrecht
De rechtstakken
Module 7: Burgerlijk recht

Module 8: Internationaal en Europees recht

Module 9: Principes overige rechtstakken




Deel 1 – het recht en zijn bronnen

1

, Module 1: het begrip ‘recht’

Geen eenvormige definitie:
 Context, tijds en plaatsgebonden
 Kauwgom verboden in Singapore
 Legaliteit homohuwelijk

Recht onderscheidt zich van moraal – godsdienst – beleefdheid
Voorbeelden:
 Handheld bellen = norm en beleefdheid
 Niet verwittigen deelnemen aan examen = beleefdheid
 Roken in auto = norm en beleefdheid
 Liegen = morele norm/rechtsnorm/beleefdheid
à Liegen in recht mag, behalve onder eed

Soms in wet maar geen morele norm en soms morele norm maar geen wet!

“Het recht” BESTAAT NIET
- Geen universele definitie
- Verschilt van maatschappij tot maatschappij
- Onderscheid normensysteem als moraal, godsdienst en beleefdheid
- Bevat in het algemeen 3 elementen:


De kern van het recht

Wat? Waarom? Hoe?

Bindende regels Samenleving ordenen/ in stand houden Uitoefenen van gezag




WAT: Bindende regels: 4 categorieën:
1. Gebods-, verbods-, en verlofbepalingen

2

, à Algemeen toepasselijke rechtsregels van toepassing op ieder rechtssubject

Gebods à legt verplicht gedrag op aan rechtssubject (positief of negatief)
 Positief = huwelijksplichten
 Negatief = schuldig verzuim van bijstand aan iemand in gevaar

Verbods à verbieden een bepaald gedrag of handeling
 Verbod diefstal, bigamie, vervalsing

Verlof à laten toe bepaalde handeling te stellen maar is niet verplicht
 Recht op bijstand van advocaat

Gedrag = vaker voorkomend / Handeling = eenmalig feit (diefstal)

2. Rechtsregels toepasbaar na keuze en wilsaanvullende regels

Rechtsregels toepasselijk na keuze:
à Als rs in een bepaalde toestand keuze heeft gemaakt voor bepaald gedrag
 Recht laat keuze vrij maar eens gekozen is die keuze bindend
 Electa una via non datur recursus ad alteram
 Bv: huwelijk

Wilsaanvullende rechtsregels
à Hebben pas uitwerking als rechtssubject geen eigen regeling heeft voorzien
 Verkoop is compleet bij overeenkomst prijs en voorwerp maar kan
contractueel anders bepaald worden (bv bij de levering)
 Zonder contract huwen = de algemene regel van wetboek worden toegepast

3. Ondersteunende regels
à Geen eigenlijke gedragsregels, ondersteunen het recht door het oprichten van
instellingen, werking in tijd en ruimte regelen, handhaving conflictenrecht
 Bv organisatie en sanctionering GAS- boetes

4. Technische regels en formalisme
à Rechtshandelingen worden soms aan bepaalde vorm en procedurevoorschriften
onderworpen opdat ze rechtsgeldig zouden zijn
 Omwille van rechtszekerheid en bescherming
 Vaak verregaande gevolgen (nietigheid)
 Formalisme in het recht, wilsuiting en bescherming van personen


Nietigheid = een handeling wordt geacht nooit te hebben bestaan



WAAROM: Samenleving ordenen en instandhouden:


3

, Orde scheppen en instandhouden door:
1. Bestaande toestanden/handelingen tot juridische norm te verheffen
 = gesanctioneerde feitelijkheid
 Bv: meerderjarig in BE vanaf 18

2. Onwenselijk gedrag vermijden: gedrag dat schadelijk wordt geacht in samenleving
 Overeenkomst onder dwang
 bv: schijnhuwelijk en samenleven

Recht als beleidsinstrument = instrumentele visie van het recht
1. recht om bepaalde levensvisie/politiek systeem te bekrachtigen en vernieuwen
 bv: green deal, betonstop, verhogen pensioenleeftijd, migratie

2. belangrijke trends
 juridisering vd samenleving
 evolutie van nachtwakerstaat naar welvaartsstaat = meer rechtsregels
 probleem van overregulering

HOE: Uitoefenen van gezag

Gezag bij het uitvaardigen van recht
1. Regelgevende organen: betrokkenheid van de Staat bij ontstaan regelgeving
 Rechtstreeks – via verkozen organen van de staat (parlement, gemeenteraad)
 Onrechtstreeks – gedragingen (gewoontes), algemene principes die worden
erkend door staatsorganen (via rechtspraak)

2. “Rechtsgeldig”: respecteren bevoegdheden
 3 aspecten: respect voor…
- Hiërarchie van de normen (wet moet grondwet respecteren)
- Bevoegdheidsverdelende regels (gewest niet fed. regering regelen)
- Procedureregels (bij koninklijk besluit advies vn Raad van State vragen)

Gezag bij het doen naleven van recht
1. Opleggen van sanctie als middel tot afdwingbaarheid van het recht
 Soorten sancties:
- Penale = geldboete, vrijheidsberoving
- Administratieve = GAS-boete, stillegging
- Civiele = dwanguitvoering, schadevergoeding
- Morele sancties = niet relevant voor recht

2. Handhaving van het recht door
 Rechtscolleges = hoven, rechtbanken & administratieve rechtscolleges
 Arbitrages & bemiddeling = bv economisch recht
 Bestuur = GAS-boete, snelheidsovertredingen à toezicht rechter
 NIET eigenrichting door burger
Conclusie
Recht =

4