NOTITIES
HOORCOLLEGES
HISTORISCHE KRITIEK
Mona Geerens
VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL Academiejaar 2024/2025 Professor: Anne Winter
,Historische kritiek
INFO:
Handboek: betrouwbare bronnen of fake news, Marc Boone en Jan Dumolyn
Vooraf hoorcollege: kijk naar artikels op canvas en check stuk in HB
Maandag 18/11/2024 16u-18u: verplicht aanwezig, voorbereid
volgende opdracht via canvas (deadline 18/11 9u)
Ze kiezen een traject? –> historiografie (podcast en handboek)/complottheorieën
(zelfstandig verwerken en doorgeven voor 20 nov)
Gastlezing: factchecking 09/12 16-18u
Schriftelijk examen in januari
Combinatie van open, toepassingsvraag (artikels), begrips en situerings stellingsvragen
Hoorcollege 1
Betrouwbaarheidsproblemen
Gradaties in het omgaan met de problematiek van onbetrouwbare info
Fictieve gebeurtenissen Complottheorieën vb; vaccins zijn een manier om microchip in te
brengen zodat Microsoft ons kan controleren. Vaak helemaal fake.
Foute berichtgeving vb: Moord Joe Van Holsbeek: Hoe komt het dat de daders niet gevonden
werden? Berichtgeving Noord-Afrikaanse maar eig Poolse. Leidde tot een reflectie bij
journalisten: Zo snel meegegaan in verhaal. Verkeerde informatie wordt overgenomen door
vooroordelen.
Emotioneel binnenkomend bericht: sneller overnemen van die info.
Verdraaide weergave vb: Foto familie komt terug uit Afghanistan, meisje huppelt. Door
Russia Today gefotoshopte met rakketen (Taliban vlucht mee naar Westen)
Selectieve berichtgeving vb: reportage Jim Ketsy VRT na aanslagen Parijs
Fake news heeft echte gevolgen vb: Trump over Haïtaanse migranten in US : ze eten huisdieren
Uitdaging: balans tussen systeem-kritische houding >< hyperkritiek
Waarom een centrale kwestie voor historici?
Heel lang zijn er geen sporen van vrouwen, mensen van kleur, … in de geschiedenis. komt door de
bril waarmee historici naar verleden kijken. Er is niet 1 geschiedenis.
Kernprobleem: verhouding feiten >< rapport verhaal
Bron vb: persoon neemt iets waar in geschiedenis, schrijft het op, maar steekt ook al eigen
kijk er in.
Historicus onderzoekt, stelt teksten op.
Elke stap kan een vertroebeling in het verhaal brengen.
, Stap 1: Feiten en interpretatie
Feiten zijn niet de waarnemingen of uitspraken erover!
Empirisme via zintuigelijke waarneming tot echte kennis komen (Westers gedachtegoed)
Waarneming van feiten
vb: Potlood van Niels Bohr:
je zal er nooit in slagen het potlood helemaal te beschrijven
het heeft ook geen zin
wanneer we beschrijven maken we gebruik van concepten waarvan we uitgaan dat de
andere die kent (aanvankelijk van wat we al kennen, gewoon zijn en op focussen)
Je kan geen waarneming hebben zonder interpretatie. Bij het observeren zijn we al aan
het interpreteren. We hebben geen rechtstreekse toegang tot de feiten
Uitspraak over feiten
Interpretatie, woordkeuze, bepaalde nadruk (selectief)
Zelfs “objectieve” waarneming heeft al een interpretatie
Vooral kijken: WIE heeft bron opgesteld, WAAROM opgesteld en WAT zit er dan in?
Hoorcollege 2
Historische bronnen
hebben altijd met sporen van MENSEN te maken
dateren uit de tijd zelf dat de onderzoeker het onderzoek verricht
2 opties:
Overblijfselen: enkel al bestaan geven ze info over verleden vb: voorwerpen, gebouwen,
landschappen archeoloog
Overleveringen: mondelinge of geschreven getuigenissen over het verleden, er wordt iets geschreven
over het verleden historici
Mengvorm: Soms is een tekst een voorwerp (hoe is een tekst gebundeld, welk papier?)
en soms vertelt een voorwerp ook een verhaal (de boodschap van bv overblijfselen)
BASISVRAAG: Hoe en waarom is de bron ontstaan? (Wat is de oorspronkelijke reden en door wie?)
Alle historische bronnen In eigen context ontstaan voor hun eigen redenen.
Ze zijn niet tot stand gekomen om latere historicus van dienst te zijn. Ze hadden een doel op zich in
hun tijd. Ze worden pas bron door blik historici. Vb: etensresten
HOORCOLLEGES
HISTORISCHE KRITIEK
Mona Geerens
VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL Academiejaar 2024/2025 Professor: Anne Winter
,Historische kritiek
INFO:
Handboek: betrouwbare bronnen of fake news, Marc Boone en Jan Dumolyn
Vooraf hoorcollege: kijk naar artikels op canvas en check stuk in HB
Maandag 18/11/2024 16u-18u: verplicht aanwezig, voorbereid
volgende opdracht via canvas (deadline 18/11 9u)
Ze kiezen een traject? –> historiografie (podcast en handboek)/complottheorieën
(zelfstandig verwerken en doorgeven voor 20 nov)
Gastlezing: factchecking 09/12 16-18u
Schriftelijk examen in januari
Combinatie van open, toepassingsvraag (artikels), begrips en situerings stellingsvragen
Hoorcollege 1
Betrouwbaarheidsproblemen
Gradaties in het omgaan met de problematiek van onbetrouwbare info
Fictieve gebeurtenissen Complottheorieën vb; vaccins zijn een manier om microchip in te
brengen zodat Microsoft ons kan controleren. Vaak helemaal fake.
Foute berichtgeving vb: Moord Joe Van Holsbeek: Hoe komt het dat de daders niet gevonden
werden? Berichtgeving Noord-Afrikaanse maar eig Poolse. Leidde tot een reflectie bij
journalisten: Zo snel meegegaan in verhaal. Verkeerde informatie wordt overgenomen door
vooroordelen.
Emotioneel binnenkomend bericht: sneller overnemen van die info.
Verdraaide weergave vb: Foto familie komt terug uit Afghanistan, meisje huppelt. Door
Russia Today gefotoshopte met rakketen (Taliban vlucht mee naar Westen)
Selectieve berichtgeving vb: reportage Jim Ketsy VRT na aanslagen Parijs
Fake news heeft echte gevolgen vb: Trump over Haïtaanse migranten in US : ze eten huisdieren
Uitdaging: balans tussen systeem-kritische houding >< hyperkritiek
Waarom een centrale kwestie voor historici?
Heel lang zijn er geen sporen van vrouwen, mensen van kleur, … in de geschiedenis. komt door de
bril waarmee historici naar verleden kijken. Er is niet 1 geschiedenis.
Kernprobleem: verhouding feiten >< rapport verhaal
Bron vb: persoon neemt iets waar in geschiedenis, schrijft het op, maar steekt ook al eigen
kijk er in.
Historicus onderzoekt, stelt teksten op.
Elke stap kan een vertroebeling in het verhaal brengen.
, Stap 1: Feiten en interpretatie
Feiten zijn niet de waarnemingen of uitspraken erover!
Empirisme via zintuigelijke waarneming tot echte kennis komen (Westers gedachtegoed)
Waarneming van feiten
vb: Potlood van Niels Bohr:
je zal er nooit in slagen het potlood helemaal te beschrijven
het heeft ook geen zin
wanneer we beschrijven maken we gebruik van concepten waarvan we uitgaan dat de
andere die kent (aanvankelijk van wat we al kennen, gewoon zijn en op focussen)
Je kan geen waarneming hebben zonder interpretatie. Bij het observeren zijn we al aan
het interpreteren. We hebben geen rechtstreekse toegang tot de feiten
Uitspraak over feiten
Interpretatie, woordkeuze, bepaalde nadruk (selectief)
Zelfs “objectieve” waarneming heeft al een interpretatie
Vooral kijken: WIE heeft bron opgesteld, WAAROM opgesteld en WAT zit er dan in?
Hoorcollege 2
Historische bronnen
hebben altijd met sporen van MENSEN te maken
dateren uit de tijd zelf dat de onderzoeker het onderzoek verricht
2 opties:
Overblijfselen: enkel al bestaan geven ze info over verleden vb: voorwerpen, gebouwen,
landschappen archeoloog
Overleveringen: mondelinge of geschreven getuigenissen over het verleden, er wordt iets geschreven
over het verleden historici
Mengvorm: Soms is een tekst een voorwerp (hoe is een tekst gebundeld, welk papier?)
en soms vertelt een voorwerp ook een verhaal (de boodschap van bv overblijfselen)
BASISVRAAG: Hoe en waarom is de bron ontstaan? (Wat is de oorspronkelijke reden en door wie?)
Alle historische bronnen In eigen context ontstaan voor hun eigen redenen.
Ze zijn niet tot stand gekomen om latere historicus van dienst te zijn. Ze hadden een doel op zich in
hun tijd. Ze worden pas bron door blik historici. Vb: etensresten
