TRAUMATOLOGIE
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
DEFINITIES EN BASISBEGRIPPEN TRAUMATOLOGIE
MOGELIJKE LETSELS
- Weke delen:
o Contusie
- Gewricht:
o Distorsie
o Luxatie
o Fractuur-luxatie
- Bot:
o Fractuur
- Spier/pees:
o Spierscheur
o Peesscheur
BEGRIPPEN
- Wonde
= verstoring continuïteit van weefsel, door externe factoren veroorzaakt, waarbij
al of niet weefsel verloren is gegaan
- Contusie
= letsel van het (onderhuidse) weefsel door inwerking stomp geweld.
Bloeduitstorting en ontstekingsreactie die heling op gang brengt
- Distortie
= uitrekken van ligamenten en kapsel van gewricht door een beweging die groter
is dan de normale beweeglijkheid. Er ontstaan scheuren (microscheuren – volledig
scheuren)
- Luxatie
= ernstige distorsie, waarbij gewricht niet meer in normale anatomische
verhouding staat
- Spierscheur
= onderbreking in continuïteit spier
- Peesscheur
= onderbreking in continuïteit pees. Kan in de pees, maar ook aan de enthese.
- Fractuur
= onderbreking continuïteit bot
- Fractuurluxatie
= combinatie van luxatie en fractuur die uitloopt in het gewricht
INDELING FRACTUREN PIJPBEENDEREN
Obv mate van dislocatie
- Ad axim: hoekstand
o Antecurvatie: naar voor
o Recurvatie: naar achter
o Valgus: naar binnen
o Varus: naar buiten
- Ad latum: zijdelingse verplaatsing
- Ad longitudinem: verkorting
Blokwijzer traumatologie – Willem-Jan Metsemakers, Michiel Herteleer
, - Ad periferiam: exo- of endorotatie
- Cum distractione: diastase
- Cum implantatione: instuiking
HOOFDSTUK 2 – WONDHELING
INLEIDING
Wonde kan: primair genezen = chirurgisch gesloten
secundair genezen = door contractie en reëpithelialisatie uit zichzelf
(opengelaten)
uitgestelde primaire heling = na wondverzorging wordt wonde gesloten
FASES VAN WONDHELING
Complex en dynamisch!
ontbrekende celstructuren en weefsellagen vervangen
Volwassene: 3 of 4 fasen
1) Hemostasefase
o Seconden – minuten
o Coagulatie en vasoconstrictie
2) Inflammatoire fase
o 0-2 dagen
o Ontstekingscellen migreren vormen voorlopige matrix
3) Proliferatiefase
o 3-28 dagen
o Celdeling en differentiatie cellen
o Angiogenese
o Collageensynthese
o Epitheelvorming
o Vorming definitieve matrix
4) Remodelleringsfase
o 28 dagen – 1 jaar
o Oriëntatie en organisatie collageenfibrillen
o Rijping definitieve matrix en toename wondsterkte
VERTRAAGDE WONDHELING
Bij stoornis in een of meerdere fases
intrinsieke of extrinsieke oorzaken
lokale of systemische factoren
! vaak een combinatie van factoren
- Oorzaak: mate schade = overgedragen energie
ernstiger trauma = uitgebreidere beschadiging = meer kans op vertraagde
wondheling
- Contaminatie: mate contaminatie = infectierisico
vb. landbouwgrond = clostridium infectie
- Tijd: na tijd neemt aantal bacteriën toe = meer risico op infectie
bacteriën in eerste uren hebben geen negatief effect
Biologische (individu gebonden) factoren:
- Lokale negatieve factoren: infectie, ischemie, tumoren
- Systemische negatieve factoren: malnutritie, roken, ouderdom, diabetes, …
Blokwijzer traumatologie – Willem-Jan Metsemakers, Michiel Herteleer
,HOOFDSTUK 3 – FRACTUURHELING
INLEIDING
Herstel integriteit bot + functie lichaamsdeel
Remodellering kan genezen zonder littekenvorming
Voorwaarden:
- Goede vascularisatie botfragmenten
- Cellen die nieuw weefsel kunnen vormen
- Voldoende mechanische rust
! contact botfragmenten is geen absolute voorwaarde
Karakteristieken bot:
- Stijfheid: minimale vervorming onder belasting
- Sterkte: hoge belasting zonder falen
Fractuur: mogelijks ernstige schade omliggende weke weefsels (mate energieoverdracht)
helingsreactie
BIOLOGIE
2 vormen fractuurheling (afh van fractuurbehandeling: stabiliteit en bloedvoorziening)
- Directe of primaire fractuurheling
- Indirecte of secundaire fractuurheling
DIRECTE HELING
enkel bij absolute fixatie
- Perfecte anatomische reductie
- Geen ‘gap’
- Complessie geen enkele beweging mogelijk (absolute stabiliteit)
- Remodelleringsproces: osteoclasten ruimen op, osteoblasten maken nieuw bot
- Geen callus
INDIRECTE HELING
- Beperkte ‘gap’
- ~ wondheling: in fasen
- Callusvorming
Fasen:
1) Inflammatie
o Enkele dagen
o Vasodilatatie en hyperemie
o Migratie en proliferatie neutrofielen
2) Vorming zachte callus
o 2 – 3 weken
o Start callusvorming
3) Remodellering
o Maanden – jaren
o Geweven bot lamellair bot
Blokwijzer traumatologie – Willem-Jan Metsemakers, Michiel Herteleer
, INFLAMMATIE
Onmiddellijk na fractuur tot fibrose, kraakbeenvorming en/of botvorming begint
Ontstaan hematoom + inflammatoir exsudaat (vanuit gescheurde bloedvaten)
Botuiteinden sterven af!
Actieve cytokines vanuit:
- Gekwetste omgevende weke delen
- Degranulatie trombocyten in hematoom
Zetten inflammatiereactie op gang:
- Vasodilatatie en hyperemie
- Migratie en proliferatie neutrofielen en macrofagen
- Vervangen ongeordend fibrine, reticuline, collageenvezels door granulatieweefsel
(geordende matrix)
- Osteoclasten ruimen necrotisch bot aan uiteinden op
VORMING ZACHTE CALLUS
Fragmenten bewegen niet meer vrij tov elkaar
pijn en zwelling nemen af
Groei callus:
- Progenitorcellen in periostum en endosteum differentiëren tot osteoblasten
- Intramembraneuze groei thv periostale en endosteale oppervlaktes cuff van
geweven bot
- Capillairen groeien in callus
- Mesenchymale progenitorcellen prolifereren migreren doorheen callus +
differentiëren tot fibroblasten of chondrocyten die matrix vormen vervangen
hematoom
VORMING HARDE CALLUS
Eens fragmenten door zachte callus verbonden zijn
Intramembraneuze botvorming gaat verder
enchondrale ossificatie zachte callus in fractuurgap = rigied verkalkt weefsel
1) Start aan buitenzijde (strain laagst)
2) Door vorming stevig bot strain centraal neemt af
3) Ook centraal beenderige callus gevormd
Fractuur groeit van buiten naar binnen toe!
REMODELLERING
Stevig verbonden door geweven bot: start remodellering
Geweven bot lamellair bot (oppervlakte erosie, osteonale remodellering)
Maanden – jaren
BELANG BLOEDVOORZIENING
Optreden fractuur = mechanisch
Heling = biologisch reacties afh van intacte/voldoende grote bloedvoorziening
Blokwijzer traumatologie – Willem-Jan Metsemakers, Michiel Herteleer
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
DEFINITIES EN BASISBEGRIPPEN TRAUMATOLOGIE
MOGELIJKE LETSELS
- Weke delen:
o Contusie
- Gewricht:
o Distorsie
o Luxatie
o Fractuur-luxatie
- Bot:
o Fractuur
- Spier/pees:
o Spierscheur
o Peesscheur
BEGRIPPEN
- Wonde
= verstoring continuïteit van weefsel, door externe factoren veroorzaakt, waarbij
al of niet weefsel verloren is gegaan
- Contusie
= letsel van het (onderhuidse) weefsel door inwerking stomp geweld.
Bloeduitstorting en ontstekingsreactie die heling op gang brengt
- Distortie
= uitrekken van ligamenten en kapsel van gewricht door een beweging die groter
is dan de normale beweeglijkheid. Er ontstaan scheuren (microscheuren – volledig
scheuren)
- Luxatie
= ernstige distorsie, waarbij gewricht niet meer in normale anatomische
verhouding staat
- Spierscheur
= onderbreking in continuïteit spier
- Peesscheur
= onderbreking in continuïteit pees. Kan in de pees, maar ook aan de enthese.
- Fractuur
= onderbreking continuïteit bot
- Fractuurluxatie
= combinatie van luxatie en fractuur die uitloopt in het gewricht
INDELING FRACTUREN PIJPBEENDEREN
Obv mate van dislocatie
- Ad axim: hoekstand
o Antecurvatie: naar voor
o Recurvatie: naar achter
o Valgus: naar binnen
o Varus: naar buiten
- Ad latum: zijdelingse verplaatsing
- Ad longitudinem: verkorting
Blokwijzer traumatologie – Willem-Jan Metsemakers, Michiel Herteleer
, - Ad periferiam: exo- of endorotatie
- Cum distractione: diastase
- Cum implantatione: instuiking
HOOFDSTUK 2 – WONDHELING
INLEIDING
Wonde kan: primair genezen = chirurgisch gesloten
secundair genezen = door contractie en reëpithelialisatie uit zichzelf
(opengelaten)
uitgestelde primaire heling = na wondverzorging wordt wonde gesloten
FASES VAN WONDHELING
Complex en dynamisch!
ontbrekende celstructuren en weefsellagen vervangen
Volwassene: 3 of 4 fasen
1) Hemostasefase
o Seconden – minuten
o Coagulatie en vasoconstrictie
2) Inflammatoire fase
o 0-2 dagen
o Ontstekingscellen migreren vormen voorlopige matrix
3) Proliferatiefase
o 3-28 dagen
o Celdeling en differentiatie cellen
o Angiogenese
o Collageensynthese
o Epitheelvorming
o Vorming definitieve matrix
4) Remodelleringsfase
o 28 dagen – 1 jaar
o Oriëntatie en organisatie collageenfibrillen
o Rijping definitieve matrix en toename wondsterkte
VERTRAAGDE WONDHELING
Bij stoornis in een of meerdere fases
intrinsieke of extrinsieke oorzaken
lokale of systemische factoren
! vaak een combinatie van factoren
- Oorzaak: mate schade = overgedragen energie
ernstiger trauma = uitgebreidere beschadiging = meer kans op vertraagde
wondheling
- Contaminatie: mate contaminatie = infectierisico
vb. landbouwgrond = clostridium infectie
- Tijd: na tijd neemt aantal bacteriën toe = meer risico op infectie
bacteriën in eerste uren hebben geen negatief effect
Biologische (individu gebonden) factoren:
- Lokale negatieve factoren: infectie, ischemie, tumoren
- Systemische negatieve factoren: malnutritie, roken, ouderdom, diabetes, …
Blokwijzer traumatologie – Willem-Jan Metsemakers, Michiel Herteleer
,HOOFDSTUK 3 – FRACTUURHELING
INLEIDING
Herstel integriteit bot + functie lichaamsdeel
Remodellering kan genezen zonder littekenvorming
Voorwaarden:
- Goede vascularisatie botfragmenten
- Cellen die nieuw weefsel kunnen vormen
- Voldoende mechanische rust
! contact botfragmenten is geen absolute voorwaarde
Karakteristieken bot:
- Stijfheid: minimale vervorming onder belasting
- Sterkte: hoge belasting zonder falen
Fractuur: mogelijks ernstige schade omliggende weke weefsels (mate energieoverdracht)
helingsreactie
BIOLOGIE
2 vormen fractuurheling (afh van fractuurbehandeling: stabiliteit en bloedvoorziening)
- Directe of primaire fractuurheling
- Indirecte of secundaire fractuurheling
DIRECTE HELING
enkel bij absolute fixatie
- Perfecte anatomische reductie
- Geen ‘gap’
- Complessie geen enkele beweging mogelijk (absolute stabiliteit)
- Remodelleringsproces: osteoclasten ruimen op, osteoblasten maken nieuw bot
- Geen callus
INDIRECTE HELING
- Beperkte ‘gap’
- ~ wondheling: in fasen
- Callusvorming
Fasen:
1) Inflammatie
o Enkele dagen
o Vasodilatatie en hyperemie
o Migratie en proliferatie neutrofielen
2) Vorming zachte callus
o 2 – 3 weken
o Start callusvorming
3) Remodellering
o Maanden – jaren
o Geweven bot lamellair bot
Blokwijzer traumatologie – Willem-Jan Metsemakers, Michiel Herteleer
, INFLAMMATIE
Onmiddellijk na fractuur tot fibrose, kraakbeenvorming en/of botvorming begint
Ontstaan hematoom + inflammatoir exsudaat (vanuit gescheurde bloedvaten)
Botuiteinden sterven af!
Actieve cytokines vanuit:
- Gekwetste omgevende weke delen
- Degranulatie trombocyten in hematoom
Zetten inflammatiereactie op gang:
- Vasodilatatie en hyperemie
- Migratie en proliferatie neutrofielen en macrofagen
- Vervangen ongeordend fibrine, reticuline, collageenvezels door granulatieweefsel
(geordende matrix)
- Osteoclasten ruimen necrotisch bot aan uiteinden op
VORMING ZACHTE CALLUS
Fragmenten bewegen niet meer vrij tov elkaar
pijn en zwelling nemen af
Groei callus:
- Progenitorcellen in periostum en endosteum differentiëren tot osteoblasten
- Intramembraneuze groei thv periostale en endosteale oppervlaktes cuff van
geweven bot
- Capillairen groeien in callus
- Mesenchymale progenitorcellen prolifereren migreren doorheen callus +
differentiëren tot fibroblasten of chondrocyten die matrix vormen vervangen
hematoom
VORMING HARDE CALLUS
Eens fragmenten door zachte callus verbonden zijn
Intramembraneuze botvorming gaat verder
enchondrale ossificatie zachte callus in fractuurgap = rigied verkalkt weefsel
1) Start aan buitenzijde (strain laagst)
2) Door vorming stevig bot strain centraal neemt af
3) Ook centraal beenderige callus gevormd
Fractuur groeit van buiten naar binnen toe!
REMODELLERING
Stevig verbonden door geweven bot: start remodellering
Geweven bot lamellair bot (oppervlakte erosie, osteonale remodellering)
Maanden – jaren
BELANG BLOEDVOORZIENING
Optreden fractuur = mechanisch
Heling = biologisch reacties afh van intacte/voldoende grote bloedvoorziening
Blokwijzer traumatologie – Willem-Jan Metsemakers, Michiel Herteleer
