Diversiteit
Les 1: Inleidende beschouwingen diversiteit (27
nov)
Het begrip diversiteit
Van doelgroepenbeleid naar diversiteit
Vroeger was er een beleid voor migranten, vrouwen… op een bepaald
moment zijn die groepen bij elkaar genomen en zijn die allemaal benoemd
als groepen die vallen onder de noemer ‘diversiteit’.
Als je deze groepen samen gooit dan krijg je een heel breed maar ondiep
beleid.
Heel veel onzekerheid: ‘Gaat er nog genoeg aandacht zijn voor
vrouwen?’
Diversiteit = controversieel thema
= mix van verschillen tussen mensen
Zichtbaar: huidskleur, leeftijd, geslacht
Onzichtbaar: waarden en normen, religie (door interactie worden deze
zichtbaar)
Containerbegrip = het omvat alle soorten mogelijke manieren van zijn
Normaliteit als norm => er is een idee van wat normaal is ~ homogeneïsme
(J. Blommaert)
Men heeft lang geprobeerd om die ‘diversen’ te normaliseren of men stak ze weg
in gestichten.
= ideologie => wat is normaal?
Sociaal werk en diversiteit
Eind 1800 – productie textiel/mijnbouw in stroomversnelling geraakt. Waarbij de
samenleving enorm verandert is. Het is hier in deze nieuwe industriële
samenleving dat SOW is ontstaan.
Waarom? Mensen gingen naar de steden gaan werken en daar zag je door die
urbanisatie en het verbreken van oude netwerken vanuit het platteland dat er
eenzaamheid optrad. Mensen vielen uit de boot, waren werkloos, leefden in
erbarmelijke omstandigheden…
In deze context is SOW ontstaan, in Engeland.
Het was ook lang de taak van SOW om mensen te veranderen. Nu vandaag de
dag wordt deze diversiteit omarmd. => kent ook veel controverse
Belangrijke punten binnen diversiteit
Heel veel aandacht naar emancipatie
= de diverse mensen hebben ook het definitierecht, zelf ook mogen
bepalen hoe zij hun eigen situatie beschouwen
MAAR deze diversen werden vanuit de ‘normalen’ omschreven of
anormaliteit benadrukt
1
,Diversiteit
Bv. vrouwen met borstkanker kiezen voor een reconstructie, vandaag de
dag zijn er bewegingen die tegen deze reconstructie ingaan, ze gaan tegen
dit ideaal in, hun norm is anders
Bv. atlete zonder benen heeft 12 paar benen tegenover een mens (2), zij
ziet hier eigenlijk geen nadeel in. Ze kan ‘spelen’ met haar lichaamsgrootte
tot wel 20cm.
User perspective
= in het verleden vaak een paternalistische houding “Wij weten wat goed
is voor de ander” en vanuit onze eigen normaliteit gingen we dingen
regelen voor de mensen.
Vandaag nemen we het perspectief van de doelgroep zelf mee in wat er
moet gebeuren, bv. diverse mensen betrekken in programma/visie van
organisatie.
De gebruikers zijn de mensen die hieraan iets moeten hebben, die er iets mee
moeten zijn. Het is dan ook handig om te weten wat zij als nuttig beschouwen.
Diversiteit gaat samen met uitdagingen
Bv. kinderen in buitengewoon onderwijs in België (6%) tegenover
wereldwijd (1,4%)
Men blijft nadenken over inclusie en men gaat op zoek naar andere manieren om
inclusie te hanteren in alle sectoren. (mislukking M-decreet)
JA, diversiteit wordt omarmd in onze samenleving MAAR we zien wel dat in het
denken over diversiteit er heel wat polarisatie hebben en dat we nog een aantal
uitdagingen hebben.
Superdiversiteit
Het ontstaan van het concept – Vertovec
- Onderzoek naar immigratie van en naar UK
- In 2007 nieuwe ontdekking in demografie van immigratie naar de UK, bv.
Filipijnse vrouwen in de zorg => enorme mobilisatie
- Geeft ‘taal’ aan de diversificatie van immigranten in de UK en grootsteden
overal in de wereld
- Sociale wetenschappers maakte gretig gebruik van zijn nieuwe ontdekking
o Eindelijk ‘woorden voor’ de complexiteit dat meer is dan etniciteit
o Wildgroei aan theorieontwikkeling over superdiversiteit overal in de
wereld
Oorzaken voor deze sociale verandering? Wat maakt dat er meer
mensen zich gaan verplaatsen zijn naar meer plaatsen op de wereld?
Oorzaken voor de demografische transitie
Blommaert: effect van 2 grote vernieuwingen (vanaf het begin van de jaren
’90) – link naar zelfstudie
2
,Diversiteit
1. Nieuwe migratiestromen: diversificatie bevolking: veel meer mensen
verplaatsen zich naar veel meer plaatsen in de wereld (Oost-Europa => West-
Europa)
= politieke veranderingen die het mogelijk maakten dat mensen
mobiel zijn, economische veranderingen (superbelangrijk!) die ook
gemaakt hebben dat arbeiders nodig waren in West-Europa
o Einde koude oorlog, nieuwe conflicten vanaf ‘90
o Geldof: dekolonisatie, actief aantrekken van gastarbeiders vanaf de
jaren ’50, vervolgmigratie en gezinshereniging, uitbreiding van de EU
2. Internet wordt ‘gemeengoed’ en een element van ons alledaagse bestaan
We leven meer mondiaal, bv. haar situatie met familie in Turkije
o Gevolg: nieuwe online wereld, leven/actief in nieuwe gemeenschappen
en nieuwe identiteiten waardoor we ons leven helemaal anders leven
dan voorheen/ globalisering
Superdiversiteit kent 3 deelaspecten
1) Kwantitatieve verschillen: minority-majority cities
2) Kwalitatieve verschillen: diversiteit in diversiteit
3) Normalisering van diversiteit
Kwantitatieve verschillen (1)
- 55% van de wereldbevolking woont in steden, tegen 2050 68% (grote invloed
van China, India)
- Stijgende groep minderheden in Europa, ook in landen zoals Oostenrijk en
Denemarken ondanks restrictief migratiebeleid
“Iedereen in de grote Europese steden behoort straks net zoals in New York tot
een etnische minderheid” – Maurice Crul (Nederlands socioloog)
Majority steden: De meerderheid van de bewoners maakt deel uit van een
minderheidsgroep. Bv. NY, Brussel, Amsterdam, Berlijn..
Historisch overzicht migratie in Europa vanaf de 20ste eeuw
Na WO II – vanaf 1945
- Aanvankelijk krijgsgevangenen (Duitsers) en oorlogsvluchtelingen (Polen)
- Migratie in functie van de heropbouw van de Europese economie
Migranten uit de kolonies die onafhankelijk werden
- Frankrijk uit Algerije en Marokko
- Nederland uit Suriname en de Antillen, Indonesië, …
- Het Verenigd koninkrijk uit landen van de Commonwealth: Pakistan, Indië,
Jamaica, …
- België uit Congo (beperkt)
Arbeidsmigratie vanaf 1960 in België
- Turkije en Marokko als focus wegens stopzetting Italiaanse arbeiders
(mijnramp ’56)
- Bilaterale overeenkomsten met deze landen om gastarbeiders te zenden
- Idee: tijdelijke arbeidskrachten
- Resultaat: kettingmigratie / getranspanteerde samenlevingen
3
, Diversiteit
o = een persoon die naar een ander land emigreert, wordt vaak
gevolgd door een aantal familieleden, vrienden of streekgenoten.
Het fenomeen van een migratie die nieuwe migraties tot gevolg
heeft.
o = paar mannen die naar hier gekomen waren om te werken
brachten hele dorpen over naar België, bijna iedereen
‘one way ticket’ arbeidmigratie
Profiel van de migrant: mannelijk, turkse mannen getrouwd met kinderen in
thuisland, marokkanen: jonge ongehuwde mannen op zoek naar avontuur, lage
SES, ongeschoolden
Reden: financiële redenen, sparen & uiteindelijk terugkeren naar thuisland
(uiterlijk na 5j)
- Familiereünie sinds ongeveer 1974
- Omschrijving nieuwe migranten: vrouwen en kinderen
- Reden voor het gastland: meer kans op langer arbeidsverblijf van de
mannen
- Reden voor de migranten: twijfelachtig over hun verblijf in Europa, maar
(1) willen hun kinderen een betere toekomst bieden en (2) willen hun
familie in het thuisland financieel onderhouden
Maar ook…
Vanaf 1990
- Politiek asiel, economische vluchtelingen, globalisering
- Golf oorlog (1990/91), Joegoslavië en de Bosnische oorlog (1992-95)
- Het wegvallen van de Berlijnse muur 1989, uitbreiding van de Europese
Unie (migratie van centraal- en Oost-Europa)
2004 - 2007: uitbreiding van de EU migranten uit Oost- Europa (Polen en
Bulgarije)
2001- nu: Verdere uitbreiding EU
Vluchtelingen (Afghanistan, Irak, Eritrea, Nigeria, Iran, Syrië, Oekraïne,
etc.)
Expats uit de hele wereld
Kwalitatieve verschillen (2)
De mens achter de demografische cijfers
Vroegere “gastarbeiders” - jaren ’60
- Gezinshereniging ( sedert 1970 …)
- Huwelijk met partner uit land van oorsprong
- Kinderen met Belgische nationaliteit doch spreken vaak de thuistaal land
van oorsprong ouders / grootouders
EU-migratie – gevolg van vrij personenverkeer EU
- Bemiddelde nieuwkomers : expats van bedrijven, ambtenaren Europese
Unie, grensarbeiders, …
- Niet bemiddelde nieuwkomers : bijv. Roma uit Bulgarije en Roemenië.
4
Les 1: Inleidende beschouwingen diversiteit (27
nov)
Het begrip diversiteit
Van doelgroepenbeleid naar diversiteit
Vroeger was er een beleid voor migranten, vrouwen… op een bepaald
moment zijn die groepen bij elkaar genomen en zijn die allemaal benoemd
als groepen die vallen onder de noemer ‘diversiteit’.
Als je deze groepen samen gooit dan krijg je een heel breed maar ondiep
beleid.
Heel veel onzekerheid: ‘Gaat er nog genoeg aandacht zijn voor
vrouwen?’
Diversiteit = controversieel thema
= mix van verschillen tussen mensen
Zichtbaar: huidskleur, leeftijd, geslacht
Onzichtbaar: waarden en normen, religie (door interactie worden deze
zichtbaar)
Containerbegrip = het omvat alle soorten mogelijke manieren van zijn
Normaliteit als norm => er is een idee van wat normaal is ~ homogeneïsme
(J. Blommaert)
Men heeft lang geprobeerd om die ‘diversen’ te normaliseren of men stak ze weg
in gestichten.
= ideologie => wat is normaal?
Sociaal werk en diversiteit
Eind 1800 – productie textiel/mijnbouw in stroomversnelling geraakt. Waarbij de
samenleving enorm verandert is. Het is hier in deze nieuwe industriële
samenleving dat SOW is ontstaan.
Waarom? Mensen gingen naar de steden gaan werken en daar zag je door die
urbanisatie en het verbreken van oude netwerken vanuit het platteland dat er
eenzaamheid optrad. Mensen vielen uit de boot, waren werkloos, leefden in
erbarmelijke omstandigheden…
In deze context is SOW ontstaan, in Engeland.
Het was ook lang de taak van SOW om mensen te veranderen. Nu vandaag de
dag wordt deze diversiteit omarmd. => kent ook veel controverse
Belangrijke punten binnen diversiteit
Heel veel aandacht naar emancipatie
= de diverse mensen hebben ook het definitierecht, zelf ook mogen
bepalen hoe zij hun eigen situatie beschouwen
MAAR deze diversen werden vanuit de ‘normalen’ omschreven of
anormaliteit benadrukt
1
,Diversiteit
Bv. vrouwen met borstkanker kiezen voor een reconstructie, vandaag de
dag zijn er bewegingen die tegen deze reconstructie ingaan, ze gaan tegen
dit ideaal in, hun norm is anders
Bv. atlete zonder benen heeft 12 paar benen tegenover een mens (2), zij
ziet hier eigenlijk geen nadeel in. Ze kan ‘spelen’ met haar lichaamsgrootte
tot wel 20cm.
User perspective
= in het verleden vaak een paternalistische houding “Wij weten wat goed
is voor de ander” en vanuit onze eigen normaliteit gingen we dingen
regelen voor de mensen.
Vandaag nemen we het perspectief van de doelgroep zelf mee in wat er
moet gebeuren, bv. diverse mensen betrekken in programma/visie van
organisatie.
De gebruikers zijn de mensen die hieraan iets moeten hebben, die er iets mee
moeten zijn. Het is dan ook handig om te weten wat zij als nuttig beschouwen.
Diversiteit gaat samen met uitdagingen
Bv. kinderen in buitengewoon onderwijs in België (6%) tegenover
wereldwijd (1,4%)
Men blijft nadenken over inclusie en men gaat op zoek naar andere manieren om
inclusie te hanteren in alle sectoren. (mislukking M-decreet)
JA, diversiteit wordt omarmd in onze samenleving MAAR we zien wel dat in het
denken over diversiteit er heel wat polarisatie hebben en dat we nog een aantal
uitdagingen hebben.
Superdiversiteit
Het ontstaan van het concept – Vertovec
- Onderzoek naar immigratie van en naar UK
- In 2007 nieuwe ontdekking in demografie van immigratie naar de UK, bv.
Filipijnse vrouwen in de zorg => enorme mobilisatie
- Geeft ‘taal’ aan de diversificatie van immigranten in de UK en grootsteden
overal in de wereld
- Sociale wetenschappers maakte gretig gebruik van zijn nieuwe ontdekking
o Eindelijk ‘woorden voor’ de complexiteit dat meer is dan etniciteit
o Wildgroei aan theorieontwikkeling over superdiversiteit overal in de
wereld
Oorzaken voor deze sociale verandering? Wat maakt dat er meer
mensen zich gaan verplaatsen zijn naar meer plaatsen op de wereld?
Oorzaken voor de demografische transitie
Blommaert: effect van 2 grote vernieuwingen (vanaf het begin van de jaren
’90) – link naar zelfstudie
2
,Diversiteit
1. Nieuwe migratiestromen: diversificatie bevolking: veel meer mensen
verplaatsen zich naar veel meer plaatsen in de wereld (Oost-Europa => West-
Europa)
= politieke veranderingen die het mogelijk maakten dat mensen
mobiel zijn, economische veranderingen (superbelangrijk!) die ook
gemaakt hebben dat arbeiders nodig waren in West-Europa
o Einde koude oorlog, nieuwe conflicten vanaf ‘90
o Geldof: dekolonisatie, actief aantrekken van gastarbeiders vanaf de
jaren ’50, vervolgmigratie en gezinshereniging, uitbreiding van de EU
2. Internet wordt ‘gemeengoed’ en een element van ons alledaagse bestaan
We leven meer mondiaal, bv. haar situatie met familie in Turkije
o Gevolg: nieuwe online wereld, leven/actief in nieuwe gemeenschappen
en nieuwe identiteiten waardoor we ons leven helemaal anders leven
dan voorheen/ globalisering
Superdiversiteit kent 3 deelaspecten
1) Kwantitatieve verschillen: minority-majority cities
2) Kwalitatieve verschillen: diversiteit in diversiteit
3) Normalisering van diversiteit
Kwantitatieve verschillen (1)
- 55% van de wereldbevolking woont in steden, tegen 2050 68% (grote invloed
van China, India)
- Stijgende groep minderheden in Europa, ook in landen zoals Oostenrijk en
Denemarken ondanks restrictief migratiebeleid
“Iedereen in de grote Europese steden behoort straks net zoals in New York tot
een etnische minderheid” – Maurice Crul (Nederlands socioloog)
Majority steden: De meerderheid van de bewoners maakt deel uit van een
minderheidsgroep. Bv. NY, Brussel, Amsterdam, Berlijn..
Historisch overzicht migratie in Europa vanaf de 20ste eeuw
Na WO II – vanaf 1945
- Aanvankelijk krijgsgevangenen (Duitsers) en oorlogsvluchtelingen (Polen)
- Migratie in functie van de heropbouw van de Europese economie
Migranten uit de kolonies die onafhankelijk werden
- Frankrijk uit Algerije en Marokko
- Nederland uit Suriname en de Antillen, Indonesië, …
- Het Verenigd koninkrijk uit landen van de Commonwealth: Pakistan, Indië,
Jamaica, …
- België uit Congo (beperkt)
Arbeidsmigratie vanaf 1960 in België
- Turkije en Marokko als focus wegens stopzetting Italiaanse arbeiders
(mijnramp ’56)
- Bilaterale overeenkomsten met deze landen om gastarbeiders te zenden
- Idee: tijdelijke arbeidskrachten
- Resultaat: kettingmigratie / getranspanteerde samenlevingen
3
, Diversiteit
o = een persoon die naar een ander land emigreert, wordt vaak
gevolgd door een aantal familieleden, vrienden of streekgenoten.
Het fenomeen van een migratie die nieuwe migraties tot gevolg
heeft.
o = paar mannen die naar hier gekomen waren om te werken
brachten hele dorpen over naar België, bijna iedereen
‘one way ticket’ arbeidmigratie
Profiel van de migrant: mannelijk, turkse mannen getrouwd met kinderen in
thuisland, marokkanen: jonge ongehuwde mannen op zoek naar avontuur, lage
SES, ongeschoolden
Reden: financiële redenen, sparen & uiteindelijk terugkeren naar thuisland
(uiterlijk na 5j)
- Familiereünie sinds ongeveer 1974
- Omschrijving nieuwe migranten: vrouwen en kinderen
- Reden voor het gastland: meer kans op langer arbeidsverblijf van de
mannen
- Reden voor de migranten: twijfelachtig over hun verblijf in Europa, maar
(1) willen hun kinderen een betere toekomst bieden en (2) willen hun
familie in het thuisland financieel onderhouden
Maar ook…
Vanaf 1990
- Politiek asiel, economische vluchtelingen, globalisering
- Golf oorlog (1990/91), Joegoslavië en de Bosnische oorlog (1992-95)
- Het wegvallen van de Berlijnse muur 1989, uitbreiding van de Europese
Unie (migratie van centraal- en Oost-Europa)
2004 - 2007: uitbreiding van de EU migranten uit Oost- Europa (Polen en
Bulgarije)
2001- nu: Verdere uitbreiding EU
Vluchtelingen (Afghanistan, Irak, Eritrea, Nigeria, Iran, Syrië, Oekraïne,
etc.)
Expats uit de hele wereld
Kwalitatieve verschillen (2)
De mens achter de demografische cijfers
Vroegere “gastarbeiders” - jaren ’60
- Gezinshereniging ( sedert 1970 …)
- Huwelijk met partner uit land van oorsprong
- Kinderen met Belgische nationaliteit doch spreken vaak de thuistaal land
van oorsprong ouders / grootouders
EU-migratie – gevolg van vrij personenverkeer EU
- Bemiddelde nieuwkomers : expats van bedrijven, ambtenaren Europese
Unie, grensarbeiders, …
- Niet bemiddelde nieuwkomers : bijv. Roma uit Bulgarije en Roemenië.
4
