Samenvatting politicologie ( KU Leuven)

Politicologie
Aangepaste versie: Senne Paepen

1. Politiek en politieke wetenschap

1.1 Politiek

Politiek = alles wat betrekking heeft op het besturen van een samenleving

 Brede definitie om
o Ons in staat te stellen variatie te zien
o Soorten en vormen van politiek van elkaar te onderscheiden
o Historische veranderingen te beschrijven

 Afspraken maken
 Afspraken ingewikkeld en teveel mensen?
o Regels opgeschreven
 Om te bewaren
 Om te verwijzen als er onenigheid bestaat
 Keuzes maken
 Omgaan met conflicten en verschillen



Aristoteles -> de mens is (zoön politikon) -> een sociaal wezen, een wezen dat van nature met
anderen samenleeft

 Ook Plato, zijn leermeester, dacht na over mens en maatschappij en schreef zijn visie op de
ideale samenleving neer
o Atheense praktijk om zomaar alle mensen bij het bestuur te betrekken, trok hij in
twijfel
 Zag het bestuur liever in handen van een beperkte en zorgvuldig gekozen
groep van wijze en opgeleide mannen



1.2 Variaties in politiek

Politiek is overal
- School: uurroosters, regels…
- Bedrijf: regels rond veiligheid…
- …
 Zonder deze politiek kan niet gefunctioneerd worden




1

,1.2.1 Politiek en territorium

Wij associëren politiek vaak met samenleving die verbonden is met een territorium: gemeenten,
provincies…
 Dit verschil van politiek tussen die van bedrijven en die van verenigingen is betekenisvol
o Als de regels van een vereniging je niet aanstaan, mag je vertrekken
o Als de regels binnen de grenzen je niet aanstaan, heb je pech. Je moet je er aan
houden. Je kan verhuizen, maar dan woon je in een ander grondgebied, ook met
regels.




Dit lidmaatschap van een samenleving dat aan een grondgebied verbonden is, is veel omvattender en
dwingender.

 Territorialisering van politiek is een cruciale historische evolutie geweest
o Wereld is verdeeld in staten
 Hebben grondgebied dat intern bestuurd wordt
 Beschermen tegen externe vijanden

 Andere politieke structuren kunnen ook van groot belang zijn
o Bv. Rooms-Katholieke Kerk
 Had vroeger cruciale rol, nu geen grondgebied
 Is een vereniging van gelovigen
 16e eeuw strijd tussen katholieken en protestanten
 Gereformeerde kerken verbinden zich met nationale staten
 Waar Rooms-Katholieke Kerk bleef domineren, ontstonden
botsingen tussen de vertegenwoordigers van de nieuwe staten




Wij bestuderen voornamelijk de territoriale politiek

 Concrete en hedendaagse invulling van politiek in beweging
o Decentralisering en federalisme (hoofdstuk 11)



Politiek speelt zich dus vooral af in samenlevingen met een grondgebied, in staten

 Het lidmaatschap van die samenleving gaat verder dan het functionele lidmaatschap van een
vereniging met een specifiek doel
o Politiek kan dus naast het variëren van de samenleving ook variëren naargelang de
inhoud en reikwijdte ervan
o Sommige landen zijn tegen een al te grote mate van overheidsinterventie, anderen
zijn hier voor



2

,1.2.2 De verschuivende culturele grenzen van de politiek

- Moderne staat in 19e eeuw vaste vorm
o Politiek beperkt
 Staat
 Basisregels en politie om hierover te waken (justitie en binnenlandse
zaken)
 Bescherming van grenzen (defensie en buitenlandse zaken)
 Belasting door enkele burgers (financiën)

- Steeds meer nieuwe aspecten door de staat
o 1 van de meest fundamentele veranderingen
 Door arbeidersbeweging
 Beschermende maatregelen om vrij economisch verkeer in te perken

- Sociale rechten zijn even belangrijk
o -> geen volwaardig burger als je geen huisvesting, onderwijs… hebt

- Uitbreiding niet alleen qua rechten, maar ook steeds meer aspecten
o Onderwijs, wetenschap, cultuur en kunst, welzijn…

- Constant nieuwe vragen voor een regulerend optreden van het politiek systeem
o Omdat er telkens nieuwe dingen zijn
 Vroeger was gordel, huisvuil buiten zetten niet verplicht
 Meer bescherming op sociale media?
 …

 Deze historische evolutie is gepaard gegaan met een evolutie in onze politiek cultuur
o Regels veranderen naarmate er behoefte is aan die regels in de samenleving
o In de westerse samenleving wordt veel belang gehecht aan het onderscheid tussen
privé en publiek
 Privé: politiek is of mag niet aanwezig zijn
 Veel discussie over die grens, die constant in beweging is
o Seksuele relatie = privé
 Maar! Dwang? Politieke sfeer
o Bv. Saoedi-Arabië: vrouw mocht niet autorijden
o Noorwegen: alcoholhoudende dranken mogen niet vrij
verkocht worden
o …
o Technische ontwikkeling
 Grens tussen privé en publiek steeds moeilijker te
definiëren




3

,1.2.3 De vormen en structuren van de politiek

3e soort variatie= politiek kan verschillende vormen aannemen

 Veel keuzes gemaakt worden
o Dus in verschillende landen ziet de politiek er anders uit



Classificaties van politieke vormen ordenen

 Wat zijn de grote principes die aan de grondslag liggen aan het functioneren van een bestel?
o Politiek regime
 Onderscheid maken?
 Vragen P. 24 bovenaan




 De antwoorden op deze vragen maken het onder meer mogelijk om een onderscheid te
maken tussen het democratische en autoritaire regime.

 Democratische

o Macht is tijdelijk en verspreid over verschillende groepen
o Toestemming om regels op te leggen bepaald door het volk
o Fundamentele rechten (bv. Vrijheid van spreken) formeel erkend en beschermd
o -> veel variaties en gradaties, niet altijd mogelijk om duidelijk te zeggen welke van de
2 het is

 Autoritaire regimes:
o Geen democratie



Wordt het territorium vanuit 1 punt bestuurd, dan wel of deelgebieden ook hun eigen bestuur
hebben?

 Classificatie tussen unitaire staten en federale staten (hoofdstuk 11)
o Ook hier bestaan veel tussenvormen




Iets concreter dan de grote classificatie in regimes

 De beschrijving van de variatie in politieke instellingen en procedures
o Vragen P. 25




4

,1.3 Politieke wetenschap


Vele mensen praten over politiek

 Politieke wetenschappers, journalisten, kunstenaars (Bv. Auteurs of Charlie Chaplin over
alleenheersers in ‘The great dictator’)
 Allemaal andere regels en doelstellingen
o Charlie Chaplin: ook humor
o Pablo Picasso met Guernica: overweldigend visueel effect
o Politieke wetenschapper
 Wil analyseren
 Politieke gebeurtenissen en instellingen proberen te begrijpen en verklaren
 Volgens de regels van het vak




Regel 1.

- Intellectuele distantie
o Politicologen leven in de samenleving waarover gedebatteerd wordt, het is dus
onmogelijk om niet ‘biased’ te zijn
 Dit zie je bijvoorbeeld al in de onderwerpen die ze uitkiezen
 Bv. Na de aanslagen op de Twin Towers kozen opvallend veel
politicologen voor het onderwerp: ‘de gevolgen en oorzaken van
terrorisme’.
 Tegenwoordig veel aandacht voor het klimaat/pandemiecrisis

o Wie niet beseft dat ze een voorkeur hebben, is geen goede politieke wetenschapper
o Toch bestaat politieke wetenschappen uit het nauwkeurig analyseren van feiten en
processen, niet uit het ventileren van politieke meningen
 Dus uitspraken zijn gebaseerd op politiek-wetenschappelijke inzichten

o Effect resultaten politicologen
 Kunnen houdingen/meningen van leden van de samenleving versterken of
veranderen
 Beleidsmakers kunnen beleid bijsturen
 Actiegroepen kunnen strategie wijzigen

o Deze kan ook bereikt worden door de regels van de wetenschappelijke methode te
respecteren
 Veel en bewust verzamelde waarnemingen
 Een zorgvuldige en bewuste keuze van onderzoekstechnieken

o Politiek wetenschap kan duiding geven bij Bv. Een bomaanslag
 Door het systematisch verzamelen van data, weten we waar sommige
groepen zich op baseren, krijgen we inzicht in deze groepen

5

,  Geweld/terreur zaaien/culturele verschillen…
 De politicoloog kan de bomaanslag proberen duiden of het een verschijnsel
is dat uitmaakt van een brede categorie
 Dan is het niet zomaar een bomaanslag zoals iedereen die ziet, maar
een specifiek geval van een algemeen verschijnsel
 -> veel vergelijken
 Ook Plato en Aristoteles probeerden zo tot inzichten te komen
 Om te kunnen vergelijken moet je zoeken naar cases die tot
eenzelfde categorie behoren
o Bv. Montesqieu en de verschillen tussen staatsvormen en
regimes
o Ook niccolo Machiavelli is een voorloper van de moderne
politieke wetenschap



Niccolo Machiavelli (P. 30-31)



o Naast het bewust en systematisch verzamelen van data, moet de politieke
wetenschapper ook een keuze maken over de methoden en technieken die gebruikt
zullen worden om die data te analyseren
 Gebruikte methode hangt af van
 De vraag die beantwoord moet worden
 De aard van de verzamelde data

o Je moet dus teksten analyseren en daarin op zoek gaan naar inhoud en betekenis
 Door kwantitatieve benadering
 Tellen, in cijfers
 Door kwalitatieve benadering
 Op zoek gaan naar structuur van interventies, manier van praten…
 Diepere studie dus
o Minder (interventies) bestuderen
o Maar! Meer aspecten van elke (interventie)
 -> de benadering hangt af van de onderzoeksvraag en is anders voor elk
onderzoek, er is geen superieure onderzoeksmethode

- Principe van de openheid
o Altijd zeggen wat je doet en waarom je het doet
o Anderen moeten je werk kunnen overdoen, controleren, verfijnen… (peer review)
 Kan alleen als alles openbaar is
 Meestal in tijdschriften
 Belangrijkste
o American Political Science Review
o European Journal of Political Research
 Veel kritiek hierop
o Wetenschappers proberen bv. Zelf een tijdschrift te
publiceren


6