H1 Europa in 1914
Eind 18de eeuw: alle Europese grootmachten sociaal homogeen, agragrische samenlevingen geleid
door aristocratie en historische dynastieën gelegitemeerd door de Kerk. De komende 100 jaar zal dit
allemaal veranderen.
Pruisische generaal en militair strateeg Carl von Clausewitz meent dat oorlog een drie-eenheid is:
1. Beleid van regeringen → Bij de 1ste WO gaat het om het
2. Militaire activiteiten derde en vierde element.
3. Hartstochten der volkeren.
Groot-Brittannië
- GB kende nog steeds een landadel, zijn macht werd alleen steeds meer overgenomen door
het Lagerhuis. Stemmen voor het Lagerhuis kwamen uit de midden- en arbeidersklasse.
- Eind 20ste eeuw: volledig geürbaniseerd en geïndustrialiseerd.
- 1906: liberale, radicale coalitie → creëerde welvaartsstaat.
- GB hield zich het liefst afzijdig van de problemen op het continent, maar wanneer een
individueel land of een collectief de hegemonie op zee zou overnemen, was GB verloren. Dit
was een grote nationale zorg van de regeringen. Voor het voedsel was GB afhankelijk van de
handel over zee.
- De traditionele vijanden van GB zijn Rusland en Frankrijk.
- GB heeft alleen een formele alliantie met Japan gevormd.
- De koloniale bezitten van Spanje werden afgepakt door GB en zo kreeg Spanje een
derderangs status.
Frankrijk
- De Franse revolutie had Frankrijk verdeeld: burgers en klein landbezitters.
- Door de revolutie verdeeld:
1. Mensen die profiteren van de revolutie
2. Mensen die niet achter de revolutie stonden/ staan
3. Sociaaldemocraten: mensen die de revolutie door willen laten gaan
- Frankrijk was ver achter gevallen, het toonde weinig vooruitgang en er was amper sprake van
een bevolkingstoename. Frankrijk was te conservatief.
- Er was angst voor Duitsland en daarom raakte Frankrijk afhankelijk van Rusland.
- Door het verlies van Frankrijk in 1870 tegen Duitsland kreeg Frankrijk de status van
tweederangs en koesterden ze een wrok.
De revolutie van 1879 had de drie pijlers van het ancien regime vernietigd: monarchie, adel en kerk.
Na het verlies van 1870 vindt Frankrijk zijn uitlaatklep in Afrika. Dit zorgde voor wrijving met
Engeland. Frankrijk was nog welvarend en cultureel gezien dominant, maar de buitenlandse politiek
was instabiel.
Bismarck moedigde de koloniale ambities van Frankrijk toe, zodat ze wrijving zouden krijgen met
Engeland. Hierbij kan Duitsland de neutrale positie innemen.
Rusland
- Rusland was enorm, maar bleef achter door de samenleving:
1. Rusland had begin 20ste eeuw 164 inwoners waarvan het grootste deel pas één generatie
uit de slavernij was. Na de Krimoorlog en (revolutie van) 1905 was de slavernij afgeschaft.
2. Rusland had een inefficiënte overheid.
- De geleerde elite was verdeeld: Westers en Slavisch.
1
, - Door industrialisatie was de overheid bang om hervormingen te moeten doorvoeren. Dit
onderdrukte zij hevig. Hier werd dan ook weer hevig op gereageerd.
- Expansie: Azië (de grenzen van India als de route naar India) en Zuidoost Europa.
- Slavische missie: Slavische volkeren helpen als medechristenen en later als mede-Slavisten.
Oostenrijk-Hongarije
- In 1867 werd het Habsburgse Rijn veranderd in de Dubbelmonarchie.
- Dubbelmonarchie onder de Habsburgers:
1. Magyars (Hongaren): zagen zichzelf als meesterras van de Slavische volkeren.
2. Oostenrijkers: regeerde meer rationeel en bureaucratisch over Slavische volkeren.
- Ze hadden de monarchie, het leger, de staatskas en de buitenlandse politiek gemeen.
- OH accepteerde zijn rol als ondergeschikte bondgenoot van de Duitsers.
Duitsland
- Het Duitse rijk is ontstaan vanuit het Pruisische rijk na de oorlogen van 1866 tegen Oostenrijk
en 1870 tegen Frankrijk.
- In de Reichstag werden alle volkeren vertegenwoordigd. Ze stemden over de staatskas, maar
moest hiervoor verantwoording afleggen aan de keizer.
- Otto Von Bismarck was de eerste kanselier, hij was de persoon tussen de keizer en Reichstag.
Bismarck had in tegenstelling tot zijn opvolgers de Reichstag onder controle.
- Militarisme, ambitie en onveiligheid stonden in Duitsland centraal.
- Het Duitse Rijk was de meest complexe en problematische mogendheid. De eenwording van
Duitsland in 1871 had een natie gecreëerd die de meest dynamische economie van Europa
combineerde met een regime dat het feodalisme in veel opzichten nauwelijks was ontgroeid.
- De Hohenzollern-dynastie had Pruisen geregeerd door middel van een ambtenarij en leger
die beide werden gerekruteerd uit de landadel (Junkers), voornamelijk uit oosterse
provincies. Het had een algemene dienstplicht van 3 jaar.
Italië werd een tweederangs mogendheid na de eenwording tussen 1860 en 1871.
Balkan:
Het doel van de Balkan Liga (Montenegro, Servië, Bulgarije en Griekenland) was om Turkije voorgoed
van het schiereiland te verdrijven.
Bismarck wist goed dat wanneer Duitsland te sterk zou worden, de omliggende landen samen tegen
Duitsland zouden werken daarom sloot hij een alliantie met Oostenrijk-Hongarije. Daarnaast hielp hij
Italië tegen de strijd met Frankrijk. In 1881 sloot hij een verdrag met Rusland en hernieuwde deze zes
jaar later: Reinsurance Treaty. Tot slot maakte hij afspraken met Rusland en Oostenrijk-Hongarije over
de invloedsferen op de Balkan en bood protectoraat aan Bosnië-Hercegovina.
GB vond een sterke macht als Duitsland prima om Frankrijk en Rusland in toom te houden.
De opvolgers van Bismarck vernieuwden niet de afspraken met Rusland. Rusland begon Duitsland als
een dreiging te zien. Dit zou gevaarlijk worden wanneer Rusland en Frankrijk samen zouden werken.
Het zou logisch zijn dat Engeland de kant van Duitsland koos om de balans te handhaven, maar ze
hielden zich afzijdig van het continent. GB loste zijn koloniale conflicten met Frankrijk en Rusland op
en koos hun kant. GB en Duitsland gingen elkaar meer als vijand zien. Dit werd duidelijk toen
Frankrijk in 1911 de kans van Frankrijk koos toen Duitsland zijn superioriteit wilden laten zien tegen
Frankrijk in Marokko.
2
Eind 18de eeuw: alle Europese grootmachten sociaal homogeen, agragrische samenlevingen geleid
door aristocratie en historische dynastieën gelegitemeerd door de Kerk. De komende 100 jaar zal dit
allemaal veranderen.
Pruisische generaal en militair strateeg Carl von Clausewitz meent dat oorlog een drie-eenheid is:
1. Beleid van regeringen → Bij de 1ste WO gaat het om het
2. Militaire activiteiten derde en vierde element.
3. Hartstochten der volkeren.
Groot-Brittannië
- GB kende nog steeds een landadel, zijn macht werd alleen steeds meer overgenomen door
het Lagerhuis. Stemmen voor het Lagerhuis kwamen uit de midden- en arbeidersklasse.
- Eind 20ste eeuw: volledig geürbaniseerd en geïndustrialiseerd.
- 1906: liberale, radicale coalitie → creëerde welvaartsstaat.
- GB hield zich het liefst afzijdig van de problemen op het continent, maar wanneer een
individueel land of een collectief de hegemonie op zee zou overnemen, was GB verloren. Dit
was een grote nationale zorg van de regeringen. Voor het voedsel was GB afhankelijk van de
handel over zee.
- De traditionele vijanden van GB zijn Rusland en Frankrijk.
- GB heeft alleen een formele alliantie met Japan gevormd.
- De koloniale bezitten van Spanje werden afgepakt door GB en zo kreeg Spanje een
derderangs status.
Frankrijk
- De Franse revolutie had Frankrijk verdeeld: burgers en klein landbezitters.
- Door de revolutie verdeeld:
1. Mensen die profiteren van de revolutie
2. Mensen die niet achter de revolutie stonden/ staan
3. Sociaaldemocraten: mensen die de revolutie door willen laten gaan
- Frankrijk was ver achter gevallen, het toonde weinig vooruitgang en er was amper sprake van
een bevolkingstoename. Frankrijk was te conservatief.
- Er was angst voor Duitsland en daarom raakte Frankrijk afhankelijk van Rusland.
- Door het verlies van Frankrijk in 1870 tegen Duitsland kreeg Frankrijk de status van
tweederangs en koesterden ze een wrok.
De revolutie van 1879 had de drie pijlers van het ancien regime vernietigd: monarchie, adel en kerk.
Na het verlies van 1870 vindt Frankrijk zijn uitlaatklep in Afrika. Dit zorgde voor wrijving met
Engeland. Frankrijk was nog welvarend en cultureel gezien dominant, maar de buitenlandse politiek
was instabiel.
Bismarck moedigde de koloniale ambities van Frankrijk toe, zodat ze wrijving zouden krijgen met
Engeland. Hierbij kan Duitsland de neutrale positie innemen.
Rusland
- Rusland was enorm, maar bleef achter door de samenleving:
1. Rusland had begin 20ste eeuw 164 inwoners waarvan het grootste deel pas één generatie
uit de slavernij was. Na de Krimoorlog en (revolutie van) 1905 was de slavernij afgeschaft.
2. Rusland had een inefficiënte overheid.
- De geleerde elite was verdeeld: Westers en Slavisch.
1
, - Door industrialisatie was de overheid bang om hervormingen te moeten doorvoeren. Dit
onderdrukte zij hevig. Hier werd dan ook weer hevig op gereageerd.
- Expansie: Azië (de grenzen van India als de route naar India) en Zuidoost Europa.
- Slavische missie: Slavische volkeren helpen als medechristenen en later als mede-Slavisten.
Oostenrijk-Hongarije
- In 1867 werd het Habsburgse Rijn veranderd in de Dubbelmonarchie.
- Dubbelmonarchie onder de Habsburgers:
1. Magyars (Hongaren): zagen zichzelf als meesterras van de Slavische volkeren.
2. Oostenrijkers: regeerde meer rationeel en bureaucratisch over Slavische volkeren.
- Ze hadden de monarchie, het leger, de staatskas en de buitenlandse politiek gemeen.
- OH accepteerde zijn rol als ondergeschikte bondgenoot van de Duitsers.
Duitsland
- Het Duitse rijk is ontstaan vanuit het Pruisische rijk na de oorlogen van 1866 tegen Oostenrijk
en 1870 tegen Frankrijk.
- In de Reichstag werden alle volkeren vertegenwoordigd. Ze stemden over de staatskas, maar
moest hiervoor verantwoording afleggen aan de keizer.
- Otto Von Bismarck was de eerste kanselier, hij was de persoon tussen de keizer en Reichstag.
Bismarck had in tegenstelling tot zijn opvolgers de Reichstag onder controle.
- Militarisme, ambitie en onveiligheid stonden in Duitsland centraal.
- Het Duitse Rijk was de meest complexe en problematische mogendheid. De eenwording van
Duitsland in 1871 had een natie gecreëerd die de meest dynamische economie van Europa
combineerde met een regime dat het feodalisme in veel opzichten nauwelijks was ontgroeid.
- De Hohenzollern-dynastie had Pruisen geregeerd door middel van een ambtenarij en leger
die beide werden gerekruteerd uit de landadel (Junkers), voornamelijk uit oosterse
provincies. Het had een algemene dienstplicht van 3 jaar.
Italië werd een tweederangs mogendheid na de eenwording tussen 1860 en 1871.
Balkan:
Het doel van de Balkan Liga (Montenegro, Servië, Bulgarije en Griekenland) was om Turkije voorgoed
van het schiereiland te verdrijven.
Bismarck wist goed dat wanneer Duitsland te sterk zou worden, de omliggende landen samen tegen
Duitsland zouden werken daarom sloot hij een alliantie met Oostenrijk-Hongarije. Daarnaast hielp hij
Italië tegen de strijd met Frankrijk. In 1881 sloot hij een verdrag met Rusland en hernieuwde deze zes
jaar later: Reinsurance Treaty. Tot slot maakte hij afspraken met Rusland en Oostenrijk-Hongarije over
de invloedsferen op de Balkan en bood protectoraat aan Bosnië-Hercegovina.
GB vond een sterke macht als Duitsland prima om Frankrijk en Rusland in toom te houden.
De opvolgers van Bismarck vernieuwden niet de afspraken met Rusland. Rusland begon Duitsland als
een dreiging te zien. Dit zou gevaarlijk worden wanneer Rusland en Frankrijk samen zouden werken.
Het zou logisch zijn dat Engeland de kant van Duitsland koos om de balans te handhaven, maar ze
hielden zich afzijdig van het continent. GB loste zijn koloniale conflicten met Frankrijk en Rusland op
en koos hun kant. GB en Duitsland gingen elkaar meer als vijand zien. Dit werd duidelijk toen
Frankrijk in 1911 de kans van Frankrijk koos toen Duitsland zijn superioriteit wilden laten zien tegen
Frankrijk in Marokko.
2
