Samenvatting KPI I
Inhoud
Hoofdstuk 1 handboek + ppt transdiagnostsshe fastoren.....................................................................3
Ontwikkelingen in de psyshiatrisshe slassifsate...............................................................................3
Transdiagnostsshe fastoren in diagnostek en behandeling..............................................................3
Het dimensioneel slassifsatemodel van Brown en Barlow (2009)....................................................4
Researsh Domain Criteria (RDoC).......................................................................................................4
Hersensirsuits.....................................................................................................................................5
Eerstelijnspsyshologie (ppt ELP).............................................................................................................5
Leefstjll: handboek hoofdstuk 14...........................................................................................................8
Leefstjlgeneeskunde als transdiagnostsshe intervente....................................................................8
Behandelen door het induseren van TLV............................................................................................9
Methodiek van het Centrum Integrale Psyshiatrie.............................................................................9
Gastles gezond leven............................................................................................................................10
Het Vlaams Insttuut Gezond Leven..................................................................................................10
Werken aan gezondheidl: wie en hoe?..............................................................................................10
Gezond leven, is dat wel nodig?.......................................................................................................11
Leefstjl verklaren en veranderenl: determinanten en teshniek........................................................12
Leefstjl en mentale gezondheidl: veerkrasht en meer......................................................................14
Fit in Je Hoofdl: een voorbeeld..........................................................................................................14
Perfestonismel: handboek hoofdstuk 8 + ppt......................................................................................15
Defnite perfestonisme...................................................................................................................15
Transdiagnostssh karakter...............................................................................................................16
Samenhang.......................................................................................................................................17
Behandeling......................................................................................................................................17
Zelfeeldl: handboek hoofdstuk 9 + ppt................................................................................................17
Zelfeeld, zelfsompassie en operatonalisates van zelfeeld..........................................................17
Klinisshe relevante...........................................................................................................................18
Behandeling......................................................................................................................................18
Zelfsompassiel: handboek hoofdstuk 13...............................................................................................19
Sshaamte en zelfritek.....................................................................................................................19
Wat is zelfsompassie?.......................................................................................................................19
Onderzoek naar het belang van zelfsompassie................................................................................19
Klinisshe toepassing van zelfsompassietraining...............................................................................20
1
,KOP-modell: ppt’s..................................................................................................................................20
Theorie KOP......................................................................................................................................20
Prastsum KOP-sshema.....................................................................................................................23
Slaapstoornissenl: handboek hoofdstuk 4.............................................................................................24
De funste en noodzaak van slaap....................................................................................................24
Epidemiologie van slaapproblematek..............................................................................................24
Slaapstoornissenl: meer dan insomnia alleen...................................................................................24
Sesundair of somorbide?..................................................................................................................25
Klinisshe implisates..........................................................................................................................25
Positeve psyshologiel: ppt....................................................................................................................25
Wat is positeve psyshologie?...........................................................................................................25
Therapieën aansluitend bij positeve psyshologie............................................................................26
Interventes uit de positeve psyshologie.........................................................................................27
Positeve psyshologie-interventes in het dagelijkse leven...............................................................28
Welbevindenl: handboek hoofdstuk 15.................................................................................................28
Wat is welbevinden?........................................................................................................................28
Psyshologissh welbevinden en zingeving.........................................................................................29
Interventes......................................................................................................................................30
Werkhervatngl: ppt.............................................................................................................................30
Emoteregulatel: handboek hoofdstuk 6 + ppt’s...................................................................................32
Emoteregulatetraining....................................................................................................................36
Traumaverwerkingl: ppt’s......................................................................................................................37
Theorie.............................................................................................................................................37
Prastsuml: stabilisateteshnieken.....................................................................................................41
EMDR................................................................................................................................................42
2
,Hoofdstuk 1 handboek + ppt transdiagnostische
factoren
Ontwikkelingen in de psychiatrische classifcatie
Met de komst van DSM-III in 1980l:
Betrouwbaarheid diagnoses verbeterd
Clinisi en wetensshappers spreken dezelfde taal hogere interraterbetrouwbaarheid
Maarl: behandelingen weinig efestef + vaak somorbide stoornissen (ongeveer de helf van de
psyshiatrisshe patënten een parallelle comorbiditeit = meerdere stoornissen tegelijk).
Bovendien is er ook sequentiële comorbiditeit = doorheen je leven heb je meerdere stoornissen
(maar ze komen niet tegelijk voor).
Heterogeniteit van patënten met eenzelfde stoornis
DSM en ICD onder druk
Stoornissen worden onderverdeeldl:
Categoriaall: De stoornis is er wel of niet; er is geen tussenweg
Symptoomgerichtl: stoornissen zijn op symptoomniveau besshreven
Een stoornis wordt gedefnieerd door slusters van symptomen die waarneembaar zijn in
gedrag, de uitngen van de patënt en het beloop hiervan
Transdiagnostische factoren in diagnostiek en behandeling
Stagering en proflering = indelen van patënten met een bepaalde stoornis op grond van het klinissh
beloop dit vergroot het behandelefest. Ook het betrekken van transdiagnostische factoren
(= gemeensshappelijke fastoren ashter versshillende DSM-stoornissen) vergroot het behandelefest.
Stoornissen bekijken vanuit hun gelijkenissen i.p.v. hun versshillen
Transdiagnostische factoren kunnen verwijzen naarl:
Gelijke symptomen (vbl: slaapproblemen)
Gelijke gedragingen (vbl: verslavingsgedrag)
Gelijke copingstrategieën (vbl: piekeren)
Gelijke cognitieve, emotionele en motivationele factoren (vbl: negatef zelfeeld)
Onderliggende overeenkomstge neurobiologische factoren (vbl: verminderd funstoneren
prefrontale sortex)
Gelijke behandelinterventies (vbl: CGT)
Universele beschermende fastoren (vbl: welbevinden of mentale veerkrasht = resiliense)
Het zoeken naar gemeensshappelijke fastoren bij stoornissen en behandelingen kan het
inzicht in het ontstaan en voortduren van psyshisshe stoornissen verhelderen. Bovendien
kan het de effectiviteit van de bestaande behandelingen vergroten
We bespreken 2 algemene modellen van transdiagnostsshe fastorenl: Brown & Barlow en model van
NIMH.
3
, Het dimensioneel classifcatiemodel van Brown en Barlow (2009)
Doel = betere slassifsate angst- en stemmingsstoornissen
Zij willen naast sategoriale benadering ook dimensionale benadering in DSM
2 kerntemperamentsfactoren met een sterke genetsshe basis die ten grondslag liggen aan
emotonele stoornissen (= angst- en stemmingsstoornissen)l:
Angst/neuroticisme/gedragsinhibitie = negatieve affectiviteit (AN/BI)l: mensen die hier hoog
op ssoren zijn introvert, verhoogde arousal op stress, ervaren onsontroleerbaarheid/
onvoorspelbaarheid, vermijdend en teruggetrokken. Als de patënt buiten de astuele
emotonele stoornis gelijkmatg is in zijn reastes op stress, is het aandeel van de genetsshe
aanleg gering (vooral ervaringen met stress zorgen dan voor de stoornis)
Hoge AN/BI bij alle emotionele stoornissen. Onderwerp van de stoornis (vb depressie/fobie)
wordt mede gestuurd door leerervaringen
Extraversie/gedragsactivatie/positief affect (BA/P)l: extravert, energiek, impulsief,
enthousiast. BA/P = kwetsbaarheid voor manisshe fasen van een bipolaire stoornis
Depressie en sociale fobie = hoge AN/BI en lage BA/P
Er wordt ook een kwalitateve en een kwanttateve insshatng van vermijdingsgedragingen
gemaakt, omdat bijna elke patënt met een emotonele stoornis vermijdingsgedrag laat zien.
AN/BI, BA/P en vermijdingsgedrag zien als aanvulling bij DSM
Unifed Transdiagnostic Treatment for Emotional Disorders = transdiagnostssh behandelprotosol
(met daarin de overeenkomsten uit bestaande protosollen verwerkt) dat net zo efestef is als een
stoornisspesifek protosol (voor overzisht protosol, zie handboek pagina 22-23).
Research Domain Criteria (RDoC)
Initatef van het Natonal Insttute of Mental Health (NIMH)
Onderzoekt hoe genetsshe, fysiologisshe, beeldvormende en sogniteve gegevens slusteren
en hoe deze slusters sorreleren met behandelrespons
Afstand van symptoombenadering en DSM
Vanuit neurobiologisshe gegevens worden klinisshe fenomenen verklaard (= bottom-up)
Bestaat uit 5 hoofddomeinenl: negatef afest, positef afest, sognite, sosiale
(verwerkings)prosessen en systemen voor het regelen van de arousal (sonstrusten per hoofddomein,
zie handboek pagina 24-25). Per sonstrust kan op het niveau van genen, molesulen, sellen,
hersensirsuits, fysiologisshe maten, sogniteve funstes en gedragingen en zelfrespons verder
onderzoek worden gedaan.
RDoC is gebaseerd op 3 aannamesl:
Psyshisshe stoornissen zijn stoornissen van het brein
Deze stoornissen zijn te detesteren met teshnieken uit de neurowetensshappen (vbl: fMRI)
Gegevens en neurowetensshappelijk onderzoek leiden tot bepaalde biologisshe signaturen
die in een individueel geval voorspellingen kunnen doen over de aard van de aandoening en
de prognose van de behandeling
Men verwasht dat door dit soort onderzoek nieuwe syndromen geformuleerd kunnen
worden, gebaseerd op dimensies van observeerbaar gedrag en neurobiologisshe maten
4
Inhoud
Hoofdstuk 1 handboek + ppt transdiagnostsshe fastoren.....................................................................3
Ontwikkelingen in de psyshiatrisshe slassifsate...............................................................................3
Transdiagnostsshe fastoren in diagnostek en behandeling..............................................................3
Het dimensioneel slassifsatemodel van Brown en Barlow (2009)....................................................4
Researsh Domain Criteria (RDoC).......................................................................................................4
Hersensirsuits.....................................................................................................................................5
Eerstelijnspsyshologie (ppt ELP).............................................................................................................5
Leefstjll: handboek hoofdstuk 14...........................................................................................................8
Leefstjlgeneeskunde als transdiagnostsshe intervente....................................................................8
Behandelen door het induseren van TLV............................................................................................9
Methodiek van het Centrum Integrale Psyshiatrie.............................................................................9
Gastles gezond leven............................................................................................................................10
Het Vlaams Insttuut Gezond Leven..................................................................................................10
Werken aan gezondheidl: wie en hoe?..............................................................................................10
Gezond leven, is dat wel nodig?.......................................................................................................11
Leefstjl verklaren en veranderenl: determinanten en teshniek........................................................12
Leefstjl en mentale gezondheidl: veerkrasht en meer......................................................................14
Fit in Je Hoofdl: een voorbeeld..........................................................................................................14
Perfestonismel: handboek hoofdstuk 8 + ppt......................................................................................15
Defnite perfestonisme...................................................................................................................15
Transdiagnostssh karakter...............................................................................................................16
Samenhang.......................................................................................................................................17
Behandeling......................................................................................................................................17
Zelfeeldl: handboek hoofdstuk 9 + ppt................................................................................................17
Zelfeeld, zelfsompassie en operatonalisates van zelfeeld..........................................................17
Klinisshe relevante...........................................................................................................................18
Behandeling......................................................................................................................................18
Zelfsompassiel: handboek hoofdstuk 13...............................................................................................19
Sshaamte en zelfritek.....................................................................................................................19
Wat is zelfsompassie?.......................................................................................................................19
Onderzoek naar het belang van zelfsompassie................................................................................19
Klinisshe toepassing van zelfsompassietraining...............................................................................20
1
,KOP-modell: ppt’s..................................................................................................................................20
Theorie KOP......................................................................................................................................20
Prastsum KOP-sshema.....................................................................................................................23
Slaapstoornissenl: handboek hoofdstuk 4.............................................................................................24
De funste en noodzaak van slaap....................................................................................................24
Epidemiologie van slaapproblematek..............................................................................................24
Slaapstoornissenl: meer dan insomnia alleen...................................................................................24
Sesundair of somorbide?..................................................................................................................25
Klinisshe implisates..........................................................................................................................25
Positeve psyshologiel: ppt....................................................................................................................25
Wat is positeve psyshologie?...........................................................................................................25
Therapieën aansluitend bij positeve psyshologie............................................................................26
Interventes uit de positeve psyshologie.........................................................................................27
Positeve psyshologie-interventes in het dagelijkse leven...............................................................28
Welbevindenl: handboek hoofdstuk 15.................................................................................................28
Wat is welbevinden?........................................................................................................................28
Psyshologissh welbevinden en zingeving.........................................................................................29
Interventes......................................................................................................................................30
Werkhervatngl: ppt.............................................................................................................................30
Emoteregulatel: handboek hoofdstuk 6 + ppt’s...................................................................................32
Emoteregulatetraining....................................................................................................................36
Traumaverwerkingl: ppt’s......................................................................................................................37
Theorie.............................................................................................................................................37
Prastsuml: stabilisateteshnieken.....................................................................................................41
EMDR................................................................................................................................................42
2
,Hoofdstuk 1 handboek + ppt transdiagnostische
factoren
Ontwikkelingen in de psychiatrische classifcatie
Met de komst van DSM-III in 1980l:
Betrouwbaarheid diagnoses verbeterd
Clinisi en wetensshappers spreken dezelfde taal hogere interraterbetrouwbaarheid
Maarl: behandelingen weinig efestef + vaak somorbide stoornissen (ongeveer de helf van de
psyshiatrisshe patënten een parallelle comorbiditeit = meerdere stoornissen tegelijk).
Bovendien is er ook sequentiële comorbiditeit = doorheen je leven heb je meerdere stoornissen
(maar ze komen niet tegelijk voor).
Heterogeniteit van patënten met eenzelfde stoornis
DSM en ICD onder druk
Stoornissen worden onderverdeeldl:
Categoriaall: De stoornis is er wel of niet; er is geen tussenweg
Symptoomgerichtl: stoornissen zijn op symptoomniveau besshreven
Een stoornis wordt gedefnieerd door slusters van symptomen die waarneembaar zijn in
gedrag, de uitngen van de patënt en het beloop hiervan
Transdiagnostische factoren in diagnostiek en behandeling
Stagering en proflering = indelen van patënten met een bepaalde stoornis op grond van het klinissh
beloop dit vergroot het behandelefest. Ook het betrekken van transdiagnostische factoren
(= gemeensshappelijke fastoren ashter versshillende DSM-stoornissen) vergroot het behandelefest.
Stoornissen bekijken vanuit hun gelijkenissen i.p.v. hun versshillen
Transdiagnostische factoren kunnen verwijzen naarl:
Gelijke symptomen (vbl: slaapproblemen)
Gelijke gedragingen (vbl: verslavingsgedrag)
Gelijke copingstrategieën (vbl: piekeren)
Gelijke cognitieve, emotionele en motivationele factoren (vbl: negatef zelfeeld)
Onderliggende overeenkomstge neurobiologische factoren (vbl: verminderd funstoneren
prefrontale sortex)
Gelijke behandelinterventies (vbl: CGT)
Universele beschermende fastoren (vbl: welbevinden of mentale veerkrasht = resiliense)
Het zoeken naar gemeensshappelijke fastoren bij stoornissen en behandelingen kan het
inzicht in het ontstaan en voortduren van psyshisshe stoornissen verhelderen. Bovendien
kan het de effectiviteit van de bestaande behandelingen vergroten
We bespreken 2 algemene modellen van transdiagnostsshe fastorenl: Brown & Barlow en model van
NIMH.
3
, Het dimensioneel classifcatiemodel van Brown en Barlow (2009)
Doel = betere slassifsate angst- en stemmingsstoornissen
Zij willen naast sategoriale benadering ook dimensionale benadering in DSM
2 kerntemperamentsfactoren met een sterke genetsshe basis die ten grondslag liggen aan
emotonele stoornissen (= angst- en stemmingsstoornissen)l:
Angst/neuroticisme/gedragsinhibitie = negatieve affectiviteit (AN/BI)l: mensen die hier hoog
op ssoren zijn introvert, verhoogde arousal op stress, ervaren onsontroleerbaarheid/
onvoorspelbaarheid, vermijdend en teruggetrokken. Als de patënt buiten de astuele
emotonele stoornis gelijkmatg is in zijn reastes op stress, is het aandeel van de genetsshe
aanleg gering (vooral ervaringen met stress zorgen dan voor de stoornis)
Hoge AN/BI bij alle emotionele stoornissen. Onderwerp van de stoornis (vb depressie/fobie)
wordt mede gestuurd door leerervaringen
Extraversie/gedragsactivatie/positief affect (BA/P)l: extravert, energiek, impulsief,
enthousiast. BA/P = kwetsbaarheid voor manisshe fasen van een bipolaire stoornis
Depressie en sociale fobie = hoge AN/BI en lage BA/P
Er wordt ook een kwalitateve en een kwanttateve insshatng van vermijdingsgedragingen
gemaakt, omdat bijna elke patënt met een emotonele stoornis vermijdingsgedrag laat zien.
AN/BI, BA/P en vermijdingsgedrag zien als aanvulling bij DSM
Unifed Transdiagnostic Treatment for Emotional Disorders = transdiagnostssh behandelprotosol
(met daarin de overeenkomsten uit bestaande protosollen verwerkt) dat net zo efestef is als een
stoornisspesifek protosol (voor overzisht protosol, zie handboek pagina 22-23).
Research Domain Criteria (RDoC)
Initatef van het Natonal Insttute of Mental Health (NIMH)
Onderzoekt hoe genetsshe, fysiologisshe, beeldvormende en sogniteve gegevens slusteren
en hoe deze slusters sorreleren met behandelrespons
Afstand van symptoombenadering en DSM
Vanuit neurobiologisshe gegevens worden klinisshe fenomenen verklaard (= bottom-up)
Bestaat uit 5 hoofddomeinenl: negatef afest, positef afest, sognite, sosiale
(verwerkings)prosessen en systemen voor het regelen van de arousal (sonstrusten per hoofddomein,
zie handboek pagina 24-25). Per sonstrust kan op het niveau van genen, molesulen, sellen,
hersensirsuits, fysiologisshe maten, sogniteve funstes en gedragingen en zelfrespons verder
onderzoek worden gedaan.
RDoC is gebaseerd op 3 aannamesl:
Psyshisshe stoornissen zijn stoornissen van het brein
Deze stoornissen zijn te detesteren met teshnieken uit de neurowetensshappen (vbl: fMRI)
Gegevens en neurowetensshappelijk onderzoek leiden tot bepaalde biologisshe signaturen
die in een individueel geval voorspellingen kunnen doen over de aard van de aandoening en
de prognose van de behandeling
Men verwasht dat door dit soort onderzoek nieuwe syndromen geformuleerd kunnen
worden, gebaseerd op dimensies van observeerbaar gedrag en neurobiologisshe maten
4
