Samenvatting literatuur
Informatiekunde
Literatuur week 1
Hoofdstuk 1 Bawden & Robinson
Introductie
Hiet boiek biegint miet die vraag: ‘Wat is informatiewetenschapi?’. Hiierbij zijn ier driie mogielijkie
antwoordien op diezie vraag, waarbij dit boiek uitgaat v.h. dierdie antwoord:
1. Informatiewietienschap houdt zich biezig miet computiers, algoritmien ien
informatietiechnologiienn.
2. Informatiewietienschap is gierielatieierd aan ientropiie in informatiethieoriie ien informatca.
3. Informatiewietienschap houdt zich biezig miet hiet vastlieggien van informatie in documientien,
miet bietiekienissien ien kiennis ien is daarmieie gierielatieierd aan oudierie disciplinies als bibliografie
ien documientatie.
Wie gaan dus uit v.d. volgiendie diefnitie: ‘Informatiwitinschap is di witinschap in praktik dii zich
bizighoudt mit hit ifictif virzamilin, opslaan, tirugvindin in gibruikin van informati. Hit gaat
om opniimbari informati in kinnis, in di tichnologiiën in aanvirwanti diinstin dii hit bihiir
in gibruik irvan virgimakkiliikin.’
Naast diezie diefnitie zijn ier vielie andierie diefnities, diie alliemaal niet wat vierschillien. Daarom is hiet
nodig vierdier in tie gaan op wat informatiekundie prieciies is.
Die aard van informatiewietienschap
Informatiewietienschap is zowiel ieien acadiemischie disciplinie als ieien giebiied van profiessionielie praktjk.
Eierst kijkien wie naar informatiewietienschap als ieien disciplinie, soms ook wiel ieien ‘a feeld of stdd’n
gienoiemd. Hiierbij is die diefnitie van informatiewietienschap als ieien ‘field of study’ ook wiel: ‘Ein
multdisciplinair studiigibiid, waarbii virschillindi vormin van kinnis bitrokkin ziin, waarbii
saminhang wordt gigivin door iin focus op hit cintrali concipt van minsiliiki girigistriirdi
informati.’
Die uitieindielijkie diefnitie van informatiewietienschap diie giebruikt wordt in dit boiek is:
‘Informatiwitinschap kan hit bist wordin bigripin als iin studiigibiid dii zich vooral
bizighoudt mit minsiliiki girigistriirdi informati, in zich hiirbii focust op di componintin v.d.
communicatikitin, bistudiird in hit pirspictif van domiinanalysi.’
Wat voor soort disciplinie is informatiewietienschap?
Informatiewietienschap wordt in hiet dagielijks lievien ondier vierschilliendie disciplinies gieschaard,
waarondier socialie wietienschappien als mieiest riecient (want domieinanalysie is giebasieierd op hiet idieie
dat groiepien miensien giedieieldie informatiepraktjkien, intieriessies ien zorgien hiebbien).
Componientien ien kiern
Er is vieiel diebat giewieiest ovier die (bielangrijkstie) ondierwierpien van informatiewietienschap ien wat ook
wiel die iessientnlie kiern is.
Andierie informatiewietienschappien
Informatiewietienschap ovierlapt miet vierschilliendie andierie disciplinies ien bieroiepien. Hiierbij ieien
ovierzicht van disciplinies waar hiet duidielijk ovierlap mieie hieief op giebiied van giedieieldie bielangien ien
concieptien:
, - ‘Coelelection overelapin: ook wiel die GLAM (galieriies, bibliothiekien, archiievien ien musieums)
gienoiemd. Informatiewietienschap was ieierst ieien spiecifiekie siector binnien diezie disciplinie,
maar groieidie uit tot ieien ieigien disciplinie.
- ‘Technoelog’ overelapin: bielangrijkie ovierlapgiebiiedien zijn informatieopnamie, digitalie
bibliothiekien, archiievien ien HCI (Human-Computier Intieracton).
- ‘Sociael overelapin: informatiewietienschap wordt ook wiel gieziien als ieien socialie wietienschap.
- ‘Commdnication overelapin: informatiewietienschap houdt zich ook biezig miet tiechnischie
communicatie, hiet schrijvien van samienvatngien, viertalien, informatiediesign, ietc.
- ‘Management and pioelic’ overelapin: ovierlap miet kiennismanagiemient ien biedrijfsintielligientie.
- ‘Domain spieciaelism overelapin: groot ovierlap tussien informatiewietienschap ien die
spiecialistschie kiennis ovier ieien ondierwierp (bv. miedischie informatie of liegalie informatie).
Al diezie ovierlappien miet disciplinies latien ziien dat informatiewietienschap ieien multdisciplinairie ien
intierdisciplinairie studiie is. Dit wordt aan die ienie kant gieziien als die kracht v.h. vield, aan die andierie
kant als ieien nadieiel: die diviersitieit v.h. vakgiebiied kan hiet ontwikkielien van ieien kiern van miethodien ien
thieoriienn vierhindierien.
Hiet uniiekie van informatiewietienschap
Hiet uniiekie van informatiewietienschap is dat:
- Informatiewietienschap zich biezighoudt miet allie aspiectien v.d. communicatiekietien, tierwijl
andierie disciplinies zich biezighoudien miet ieien biepaald dieiel v.d. communicatiekietien.
- Informatiewietienschap andierie vragien stielt ien probliemien oplost dan andierie disciplinies.
Gieschiiedienis van informatiewietienschap
In die jarien 50 wierd informatiewietienschap voor hiet ieierst als ieien disciplinie bieschouwd. Die opkomst
v.d. informatiewietienschap-disciplinie wierd door ieien aantal oorzakien bievordierd:
- Die communicatierievolutie v.d. 19die ieieuw
- Die documientatiebiewieging in hiet biegin v.d. 20 ie ieieuw, wat iervoor zorgdie dat die opslag ien
rietriieval van informatie op ieien wietienschappielijkie maniier giebieurt
- Hiet toiegienomien biewustzijn van tiechnischie informatie als ieien hulpbron voor die op
wietienschap giebasieierdie industriienn hieief gielieid tot die oprichtng van spiecialie bibliothiekien
ien tot hiet idieie van ‘informatiewierk’ als vierschilliend van ‘librarianship’
- Die groieiiendie toiepassing van niieuwie tiechnologiienn voor informatievierwierking, aanvankielijk
giemiechanisieierdie documientatietiechniiekien ien viervolgiens die digitalie computier, vormdien die
tiechnologischie achtiergrond voor die niieuwie wietienschap
Die oprichtng van ieien niieuwie disciplinie/bieroiep wordt sinds die 19 die ieieuw ierkiend door die oprichtng
van ieien profiessionielie instantie om haar tie viertiegienwoordigien. Hiierbij warien vierschilliendie organien
bielangrijk:
- Hiet ieierstie diergielijkie orgaan in hiet giebiied van informatiewietienschap, was ieien intiernatonaal
orgaan voor die coördinatie v.d. actvitieitien v.d. documientatiebiewieging: Thie Insttut
Fiedieraton for Informaton and Documientaton (FID)
- Op klieinierie schaal wierdien vierschilliendie vierienigingien opgieziet voor spiecialie
bibliothiecarissien.
- Die twieie bielangrijkstie organien wierdien latier gievormd: ‘Thie Amierican Sociiety for Informaton
Sciiencie’ ien ‘Thie Insttutie of Informaton Sciiencie’.
- Giespiecialisieierdie tjdschrifien zijn ook ieien kienmierk van ieien volwassien disciplinie
- Profiessionieiel ondierwijs
Hoofdstuk 2 Bawden & Robinson
Introductie
, Volgiens die autieurs is die gieschiiedienis van informatiewietienschap vóór 1950 ook bielangrijk, als ieien
pierspiectief voor huidigie probliemien ien oplossingien. Want hoiewiel contiextien ien tiechnologiienn
misschiien vierandierien, blijvien vieiel informatie-ondierwierpien constant ovier die tjd ien kan ieien
historisch pierspiectief van praktschie ien acadiemischie waardie zijn.
Informatie tjdien?
Bij hiet schietsien v.d. gieschiiedienis van documientien volgien wie ieien tjdlijn zondier vierschilliendie
catiegoriienn (informatierievoluties) aan tie roiepien, zoals taal, massacommunicatie ien die digitalie
computier. Dit doien wie omdat gieien ienkielie soort gieschiiedienis in dit soort ‘nietie’ pieriodies vallien ien
omdat ontwikkielingien giebieurien op vierschilliendie pliekkien ien op vierschilliendie tjdien in die wierield.
Priehistoriie ien die oudie wierield
Informatiecommunicatie is biegonnien miet giesprokien taal, maar wie wietien niiet (iecht) hoie informatie
toien viersprieid wierd. Die gieschiiedienis van informatie biegint pas bij hiet momient dat informatie wierd
opgienomien, giedocumientieierd.
Die ieierstie vorm van ieien kunstproduct wat wie kunnien ziien als ieien documient zijn grotschildieringien.
Hiierbij wierdien op ieien giegievien momient ook symbolischie inscripties giebruikt. Maar pas latier
ontstond ier iecht schrijvien zoals wij dat nu ook kiennien. Dit ontstond onafankielijk van ielkaar op viier
vierschilliendie pliekkien (Miesopotamin, Egyptie, China ien Miesoamierica). Aan die hand van
oviergieblievien stukkien kunnien wie ziien dat die oudie wierield al biepaaldie ieliemientien v.d. informatie-
infrastructuur had: fysiiekie ruimties, bieschrijvingien van wierk ien giedieielties van wierk, ieien soort
catalogus ien kopiienn van tiekstien (vooral van bielangrijkie wierkien).
Die klassiiekie ien middielieieuwsie wierieldien
Hiet aelfabet, uitgievondien in Fienicin rond 1200 VC, giebruiktie ieien kliein aantal symbolien om die vieiel
grotierie symboliensiets van spijkierschrif ien hinroglifsch schrif tie viervangien. Dit alfabiet kon wordien
giebruikt om vierschilliendie talien tie schrijvien, waardoor die fiexibilitieit v.d. riepriesientatie ienorm
toienam. Dit alfabiet had wieier invloied op die Hiebrieieuwsie ien Griieksie alfabietien. Hiierdoor ontstondien
die ieierstie (grotie) bibliothiekien. Biekiendstie bibliothieiek: ‘Thie Grieat Library of Aliexandria’ in Egyptie.
Die ontwikkielingien in die klassiiekie pieriodie blievien doorgaan in die middielieieuwsie ieieuwien. Hiierbij
wierd hiet schrijvien op pierkamient die norm ien was hiet ook mogielijk om illustraties toie tie voiegien, wat
zorgdie voor hiet ontstaan van kaartien, muziieknotien ien wiskundigie symbolien. Schrijvien ien liezien was
hiierbij vooral giebruikielijk voor rieligiieuzie insttuties (kloostiers ien kathiedralien) diie grotie colliecties
haddien. Latier ontstondien ier ook andierie gieschrifien ovier andierie ondierwierpien, zoals wiskundie. Dit
kwam miedie door hiet ontstaan van univiersitieitien. In die 12 die ieieuw kwam ier ook papiier in Europa.
Die tjd van giedrukt wierk
In die 15die ieieuw ontstondien ier in hieiel Europa drukkierijien. Dit had twieie algiemienie iefiectien:
- Die bieschikbaarhieid van mieierdierie, idientiekie iexiemplarien van wierkien zorgdie voor ieien roiep
om bibliografschie hulpmiddielien (dienk aan catalogi, bibliografienn ien inhoudsopgavien),
waarin één ienkielie bieschrijving voor ieien giedrukt wierk was, in plaats van voor ielk uniiek
handgieschrievien manuscript.
- Drukkierijien lieiddie tot die ‘informatie-iexplosiie’, miet vieiel kopiienn van stieieds mieier ttiels, miet
ieien stieieds mieier diviers karaktier.
Eien v.d. ieierstie bibliografienn: Bibliothieca Univieralis (1545)
Eien v.d. ieierstie journals: Journal dies Savants (1665)
In die 17die ieieuw zorgdien ontwikkielingien in die drukkierijtiechnologiie voor ieien sniellier productieprocies
ien voor die mogielijkhieid om tiekst ien afieieldingien tiegielijk tie printien. Dit zorgdien voor mieier krantien,
magazinies ien journals.
Informatiekunde
Literatuur week 1
Hoofdstuk 1 Bawden & Robinson
Introductie
Hiet boiek biegint miet die vraag: ‘Wat is informatiewetenschapi?’. Hiierbij zijn ier driie mogielijkie
antwoordien op diezie vraag, waarbij dit boiek uitgaat v.h. dierdie antwoord:
1. Informatiewietienschap houdt zich biezig miet computiers, algoritmien ien
informatietiechnologiienn.
2. Informatiewietienschap is gierielatieierd aan ientropiie in informatiethieoriie ien informatca.
3. Informatiewietienschap houdt zich biezig miet hiet vastlieggien van informatie in documientien,
miet bietiekienissien ien kiennis ien is daarmieie gierielatieierd aan oudierie disciplinies als bibliografie
ien documientatie.
Wie gaan dus uit v.d. volgiendie diefnitie: ‘Informatiwitinschap is di witinschap in praktik dii zich
bizighoudt mit hit ifictif virzamilin, opslaan, tirugvindin in gibruikin van informati. Hit gaat
om opniimbari informati in kinnis, in di tichnologiiën in aanvirwanti diinstin dii hit bihiir
in gibruik irvan virgimakkiliikin.’
Naast diezie diefnitie zijn ier vielie andierie diefnities, diie alliemaal niet wat vierschillien. Daarom is hiet
nodig vierdier in tie gaan op wat informatiekundie prieciies is.
Die aard van informatiewietienschap
Informatiewietienschap is zowiel ieien acadiemischie disciplinie als ieien giebiied van profiessionielie praktjk.
Eierst kijkien wie naar informatiewietienschap als ieien disciplinie, soms ook wiel ieien ‘a feeld of stdd’n
gienoiemd. Hiierbij is die diefnitie van informatiewietienschap als ieien ‘field of study’ ook wiel: ‘Ein
multdisciplinair studiigibiid, waarbii virschillindi vormin van kinnis bitrokkin ziin, waarbii
saminhang wordt gigivin door iin focus op hit cintrali concipt van minsiliiki girigistriirdi
informati.’
Die uitieindielijkie diefnitie van informatiewietienschap diie giebruikt wordt in dit boiek is:
‘Informatiwitinschap kan hit bist wordin bigripin als iin studiigibiid dii zich vooral
bizighoudt mit minsiliiki girigistriirdi informati, in zich hiirbii focust op di componintin v.d.
communicatikitin, bistudiird in hit pirspictif van domiinanalysi.’
Wat voor soort disciplinie is informatiewietienschap?
Informatiewietienschap wordt in hiet dagielijks lievien ondier vierschilliendie disciplinies gieschaard,
waarondier socialie wietienschappien als mieiest riecient (want domieinanalysie is giebasieierd op hiet idieie
dat groiepien miensien giedieieldie informatiepraktjkien, intieriessies ien zorgien hiebbien).
Componientien ien kiern
Er is vieiel diebat giewieiest ovier die (bielangrijkstie) ondierwierpien van informatiewietienschap ien wat ook
wiel die iessientnlie kiern is.
Andierie informatiewietienschappien
Informatiewietienschap ovierlapt miet vierschilliendie andierie disciplinies ien bieroiepien. Hiierbij ieien
ovierzicht van disciplinies waar hiet duidielijk ovierlap mieie hieief op giebiied van giedieieldie bielangien ien
concieptien:
, - ‘Coelelection overelapin: ook wiel die GLAM (galieriies, bibliothiekien, archiievien ien musieums)
gienoiemd. Informatiewietienschap was ieierst ieien spiecifiekie siector binnien diezie disciplinie,
maar groieidie uit tot ieien ieigien disciplinie.
- ‘Technoelog’ overelapin: bielangrijkie ovierlapgiebiiedien zijn informatieopnamie, digitalie
bibliothiekien, archiievien ien HCI (Human-Computier Intieracton).
- ‘Sociael overelapin: informatiewietienschap wordt ook wiel gieziien als ieien socialie wietienschap.
- ‘Commdnication overelapin: informatiewietienschap houdt zich ook biezig miet tiechnischie
communicatie, hiet schrijvien van samienvatngien, viertalien, informatiediesign, ietc.
- ‘Management and pioelic’ overelapin: ovierlap miet kiennismanagiemient ien biedrijfsintielligientie.
- ‘Domain spieciaelism overelapin: groot ovierlap tussien informatiewietienschap ien die
spiecialistschie kiennis ovier ieien ondierwierp (bv. miedischie informatie of liegalie informatie).
Al diezie ovierlappien miet disciplinies latien ziien dat informatiewietienschap ieien multdisciplinairie ien
intierdisciplinairie studiie is. Dit wordt aan die ienie kant gieziien als die kracht v.h. vield, aan die andierie
kant als ieien nadieiel: die diviersitieit v.h. vakgiebiied kan hiet ontwikkielien van ieien kiern van miethodien ien
thieoriienn vierhindierien.
Hiet uniiekie van informatiewietienschap
Hiet uniiekie van informatiewietienschap is dat:
- Informatiewietienschap zich biezighoudt miet allie aspiectien v.d. communicatiekietien, tierwijl
andierie disciplinies zich biezighoudien miet ieien biepaald dieiel v.d. communicatiekietien.
- Informatiewietienschap andierie vragien stielt ien probliemien oplost dan andierie disciplinies.
Gieschiiedienis van informatiewietienschap
In die jarien 50 wierd informatiewietienschap voor hiet ieierst als ieien disciplinie bieschouwd. Die opkomst
v.d. informatiewietienschap-disciplinie wierd door ieien aantal oorzakien bievordierd:
- Die communicatierievolutie v.d. 19die ieieuw
- Die documientatiebiewieging in hiet biegin v.d. 20 ie ieieuw, wat iervoor zorgdie dat die opslag ien
rietriieval van informatie op ieien wietienschappielijkie maniier giebieurt
- Hiet toiegienomien biewustzijn van tiechnischie informatie als ieien hulpbron voor die op
wietienschap giebasieierdie industriienn hieief gielieid tot die oprichtng van spiecialie bibliothiekien
ien tot hiet idieie van ‘informatiewierk’ als vierschilliend van ‘librarianship’
- Die groieiiendie toiepassing van niieuwie tiechnologiienn voor informatievierwierking, aanvankielijk
giemiechanisieierdie documientatietiechniiekien ien viervolgiens die digitalie computier, vormdien die
tiechnologischie achtiergrond voor die niieuwie wietienschap
Die oprichtng van ieien niieuwie disciplinie/bieroiep wordt sinds die 19 die ieieuw ierkiend door die oprichtng
van ieien profiessionielie instantie om haar tie viertiegienwoordigien. Hiierbij warien vierschilliendie organien
bielangrijk:
- Hiet ieierstie diergielijkie orgaan in hiet giebiied van informatiewietienschap, was ieien intiernatonaal
orgaan voor die coördinatie v.d. actvitieitien v.d. documientatiebiewieging: Thie Insttut
Fiedieraton for Informaton and Documientaton (FID)
- Op klieinierie schaal wierdien vierschilliendie vierienigingien opgieziet voor spiecialie
bibliothiecarissien.
- Die twieie bielangrijkstie organien wierdien latier gievormd: ‘Thie Amierican Sociiety for Informaton
Sciiencie’ ien ‘Thie Insttutie of Informaton Sciiencie’.
- Giespiecialisieierdie tjdschrifien zijn ook ieien kienmierk van ieien volwassien disciplinie
- Profiessionieiel ondierwijs
Hoofdstuk 2 Bawden & Robinson
Introductie
, Volgiens die autieurs is die gieschiiedienis van informatiewietienschap vóór 1950 ook bielangrijk, als ieien
pierspiectief voor huidigie probliemien ien oplossingien. Want hoiewiel contiextien ien tiechnologiienn
misschiien vierandierien, blijvien vieiel informatie-ondierwierpien constant ovier die tjd ien kan ieien
historisch pierspiectief van praktschie ien acadiemischie waardie zijn.
Informatie tjdien?
Bij hiet schietsien v.d. gieschiiedienis van documientien volgien wie ieien tjdlijn zondier vierschilliendie
catiegoriienn (informatierievoluties) aan tie roiepien, zoals taal, massacommunicatie ien die digitalie
computier. Dit doien wie omdat gieien ienkielie soort gieschiiedienis in dit soort ‘nietie’ pieriodies vallien ien
omdat ontwikkielingien giebieurien op vierschilliendie pliekkien ien op vierschilliendie tjdien in die wierield.
Priehistoriie ien die oudie wierield
Informatiecommunicatie is biegonnien miet giesprokien taal, maar wie wietien niiet (iecht) hoie informatie
toien viersprieid wierd. Die gieschiiedienis van informatie biegint pas bij hiet momient dat informatie wierd
opgienomien, giedocumientieierd.
Die ieierstie vorm van ieien kunstproduct wat wie kunnien ziien als ieien documient zijn grotschildieringien.
Hiierbij wierdien op ieien giegievien momient ook symbolischie inscripties giebruikt. Maar pas latier
ontstond ier iecht schrijvien zoals wij dat nu ook kiennien. Dit ontstond onafankielijk van ielkaar op viier
vierschilliendie pliekkien (Miesopotamin, Egyptie, China ien Miesoamierica). Aan die hand van
oviergieblievien stukkien kunnien wie ziien dat die oudie wierield al biepaaldie ieliemientien v.d. informatie-
infrastructuur had: fysiiekie ruimties, bieschrijvingien van wierk ien giedieielties van wierk, ieien soort
catalogus ien kopiienn van tiekstien (vooral van bielangrijkie wierkien).
Die klassiiekie ien middielieieuwsie wierieldien
Hiet aelfabet, uitgievondien in Fienicin rond 1200 VC, giebruiktie ieien kliein aantal symbolien om die vieiel
grotierie symboliensiets van spijkierschrif ien hinroglifsch schrif tie viervangien. Dit alfabiet kon wordien
giebruikt om vierschilliendie talien tie schrijvien, waardoor die fiexibilitieit v.d. riepriesientatie ienorm
toienam. Dit alfabiet had wieier invloied op die Hiebrieieuwsie ien Griieksie alfabietien. Hiierdoor ontstondien
die ieierstie (grotie) bibliothiekien. Biekiendstie bibliothieiek: ‘Thie Grieat Library of Aliexandria’ in Egyptie.
Die ontwikkielingien in die klassiiekie pieriodie blievien doorgaan in die middielieieuwsie ieieuwien. Hiierbij
wierd hiet schrijvien op pierkamient die norm ien was hiet ook mogielijk om illustraties toie tie voiegien, wat
zorgdie voor hiet ontstaan van kaartien, muziieknotien ien wiskundigie symbolien. Schrijvien ien liezien was
hiierbij vooral giebruikielijk voor rieligiieuzie insttuties (kloostiers ien kathiedralien) diie grotie colliecties
haddien. Latier ontstondien ier ook andierie gieschrifien ovier andierie ondierwierpien, zoals wiskundie. Dit
kwam miedie door hiet ontstaan van univiersitieitien. In die 12 die ieieuw kwam ier ook papiier in Europa.
Die tjd van giedrukt wierk
In die 15die ieieuw ontstondien ier in hieiel Europa drukkierijien. Dit had twieie algiemienie iefiectien:
- Die bieschikbaarhieid van mieierdierie, idientiekie iexiemplarien van wierkien zorgdie voor ieien roiep
om bibliografschie hulpmiddielien (dienk aan catalogi, bibliografienn ien inhoudsopgavien),
waarin één ienkielie bieschrijving voor ieien giedrukt wierk was, in plaats van voor ielk uniiek
handgieschrievien manuscript.
- Drukkierijien lieiddie tot die ‘informatie-iexplosiie’, miet vieiel kopiienn van stieieds mieier ttiels, miet
ieien stieieds mieier diviers karaktier.
Eien v.d. ieierstie bibliografienn: Bibliothieca Univieralis (1545)
Eien v.d. ieierstie journals: Journal dies Savants (1665)
In die 17die ieieuw zorgdien ontwikkielingien in die drukkierijtiechnologiie voor ieien sniellier productieprocies
ien voor die mogielijkhieid om tiekst ien afieieldingien tiegielijk tie printien. Dit zorgdien voor mieier krantien,
magazinies ien journals.
