Kinderen en jongeren in ontwikkeling
1. kinderen en jongeren in ontwikkeling
In ’t kort
Wat is ontwikkeling eigenlijk?
= we ontwikkelen allemaal, maar toch allemaal zo op onze eigen unieke manier. Toch maken
we allemaal, in grote lijnen en ongeveer tijdens dezelfde periode in ons leven, dezelfde
ontwikkeling door. Het is deze ontwikkeling die we per domein bespreken in deze cursus.
Waarom dit vak?
Als pedagogisch werker heb je belangrijke taken in het omgaan met kinderen, ouders, een
team en de samenleving of buurt.
Bv: het spelen van kinderen en jongeren verrijken door speelimpulsen of begeleide
activiteiten aan te bieden.
Maar wat betekent dat nu voor de ontwikkeling van dat kind of die jongere? Hoe evolueert
die ontwikkeling?
Een inzicht in die ontwikkeling is niet alleen essentieel in het werken met kinderen en
jongeren, maar ook in het ondersteunen van ouders en werken met een team.
2. Visie op ontwikkeling
2.2 Visie op ontwikkeling
We lijken vaak op onze ouders, zowel ons uiterlijk als onze karaktertrekjes. Maar toch zijn er
geen twee druppels water die op elkaar lijken maar verschillen we van elkaar.
Met uitzondering van enkele mijlpalen in ieders ontwikkeling is het dan ook moeilijk om
vooraf vast te leggen wat een kind op een bepaalde leeftijd ‘moet’ kunnen.
Elk kind en elke jongere is anders en ontwikkelt dus anders.
Leeftijd zorgt voor verschillen tussen kinderen maar is niet de enige oorzaak van
verschillen.
Kinderen ontwikkelen ook binnen dezelfde leeftijdscategorie op hun eigen manier en
tempo.
Toch vinden we binnen elke leeftijdscategorie specifieke kenmerken terug. De
meerderheid van de mensen zet op ongeveer dezelfde leeftijd dezelfde stappen in
hun ontwikkeling.
Het is belangrijk om gedrag beter te begrijpen en ons eigen gedrag beter af te
stemmen op het kind of de jongere. Zo kunnen we ten volle sensitief-responsief
reageren.
,Binnen elke fase wordt als het ware de ontwikkeling van ‘het gemiddelde kind’ beschreven.
Maar in realiteit bestaat dit kind niet!
Ieder kind is verschillend en ontwikkelt op een andere manier in een ander tempo.
Deze beschrijving van het ‘gemiddelde kind’ mag nooit als norm gehanteerd worden.
Er moet steeds oog zijn voor de aanwezige diversiteit binnen een groep van kinderen.
En diversiteit is een breed begrip:
- Uiterlijk
- Afkomst
- Opvoeding
- Gezinsvorm
- Ontwikkelingstempo
- …
In de toekomst is het meer en meer noodzakelijk om zich in het onderwijs en in
voorzieningen voor kinderen en jongeren te richten op de rijkdom aan diversiteit in
ontwikkeling.
Het is belangrijk dat elk kind het gevoel heeft erbij te horen, dat ze er mogen zijn met
hun tempo van ontwikkelen en achtergrond heeft een positieve invloed op hun
zelfbeeld. Elk kind heeft het recht zich te ontwikkelen in een context van
gelijkwaardigheid en respect voor diversiteit.
2.3 Wat is ontwikkeling?
Ontwikkeling betekent voortgang, verandering.
Geleidelijke verandering in gunstige richting achteruitgang of verlies van
Vaardigheden.
2.4 Hoe ontstaat ontwikkeling?
Ontwikkeling wordt verklaard door
De natuur (nature): vanuit de (erfelijke of genetische) aanleg- datgene waarmee het
kind geboren wordt.
- Eigenschappen
- Capaciteiten van hun ouders geërfd
- Vermogens
Eigenschappen die manifest aanwezig zijn (direct waarneembaar) bij geboorte
Eigenschappen die latent aanwezig zijn (nog onzichtbaar) en zullen via rijping en maturiteit
op een bepaald in de ontwikkeling optreden.
,Voorbeelden:
- Uiterlijke kenmerken
Lichaamslengte
De kleur van je ogen
- Verstandelijke aanleg
- Temperament
- Mogelijkheid die elk kind heeft om te spreken
- Geslacht
- Bepaalde talenten
De omgeving (nurture): de invloeden kunnen
- Materieel zijn: bv woont het kind in een grote villa of klein appartement
- Biologisch zijn: bv welk soort voedsel krijgt het kind, is het kind vaak ziek
- Sociaal zijn: bv de manier waarop ouders hun kinderen opvoeden, de gezinsstructuur
- Emotioneel zijn: bv is het kind gewenst of niet, groeit het kind op in warm nest of is er
sprake van emotionele verwaarlozing,…
- Maatschappelijk zijn: bv de socio-economische omstandigheden van het gezin:
beroep van ouders… of culturele factoren zoals het behoren tot een strenge religieuze
gemeenschap…
Naast nature en nurture is er nog steeds een derde factor, namelijk zelfbepaling!
Hiermee wordt bedoeld: de eigen vrije keuze van de mens.
We kiezen zelf met wie we omgaan, wat we wel en niet doen, op welke voorstellen
we al dan niet ingaan. We geven dus voor een groot deel ons eigen leven, naast wat
we meekrijgen of andere invloeden.
2.5 Het belang van nature versus nurture versus zelfbepaling
Welke van deze drie factoren de grootste rol speelt lokt heel wat discussie uit.
In de loop van de tijd zijn vooral de eerste twee verklaringen uitgegroeid tot echte extreme
theorieën:
De navistische theorie of aanlegtheorie: beklemtoont dat ontwikkeling van binnenuit
tot stand komt en bepaald wordt door je aanleg. Milieuomstandigheden zouden geen
belangrijke rol spelen in de ontwikkeling.
De milieutheorie of sociologische ontwikkeling: beklemtoont vooral dat ontwikkeling
maar kan gebeuren dankzij opvoeding en het milieu waarin het kind opgroeit.
Tegenwoordig wordt het meeste belang gehecht aan de interactionistische theorie
die stelt dat er zich een dynamisch proces voordoet waarin aanleg- en
omgevingsinvloeden elkaar wederzijds beïnvloeden. De factor zelfbepaling komt in de
meeste theorieën niet voor.
Als we weten dat aanleg en milieu elkaar beïnvloeden, kunnen we een belangrijke conclusie
trekken. Het belang van het creëren van een rijk milieu!
Als begeleider moeten we ervoor zorgen dat kinderen zoveel mogelijk kansen krijgen
om zichzelf te ontwikkelen. Wat we aanbieden speelt daarin een grote rol. We
, moeten ons bewust zijn van deze taak en kindjes met een
minder gevulde rugzak van thuis uit moeten we extra
stimuleren om zoveel mogelijk aanwezige talenten te
ontplooien.
2.5.1 Zelfbepaling: de hoeksteen van de Zelfdeterminatietheorie
Kinderen en jongeren moeten vooral zin hebben in activiteiten
vooraleer ze iets gaan bijleren. Motivatie is een belangrijk concept.
We willen dus graag zelf koers bepalen.
Zelfdeterminatietheorie= algemene theorie (macrotheorie) over het menselijk
functioneren die van toepassing is op veel levensdomeinen en aspecten van het menselijk
functioneren.
Het is dus niet zomaar een theorie die toepasbaar is op een bepaalde groep mensen
in een bepaalde setting of organisatie.
Deci en Ryan zijn de grondleggers van deze theorie en wordt al 40 jaar over de hele wereld
onderzocht in heel wat verschillende situaties.
De theorie blijkt na veel onderzoek bruikbaar om volgende processen of situaties beter te
begrijpen:
Wat de motivatie van kinderen is om zich in te zetten op school of dat niet te doen
Of deze motivationele verschillen tussen kinderen voorspellen of ze zich goed in hun
vel voelen en het beste van zichzelf geven dan wel afhaken
Waarom kinderen activiteiten waaraan ze een hekel hebben toch vrijwillig kunnen
uitvoeren en hoe ouders hen daarbij kunnen stimuleren
Waarom het uitvoeren van activiteiten onder druk veel energie vergt, uitputtend is en
zelfs kan omslaan in verzet, waarbij kinderen zich afzetten tegen autoriteitsfiguren
Hoe scholen en opvoedkundige instellingen structurele maatregelen kunnen nemen
om de groei van jongeren te stimuleren
Hoe ouders het enthousiasme bij hun kinderen kunnen aanwakkeren en kunnen
omgaan met weerspannige kinderen
Of en hoe leerkrachten en ouders op een succesvolle wijze getraind kunnen worden
om de groei van kinderen te bevorderen.
2.5.2 zo kijkt de zelfdeterminatie-theorie naar groei
De theorie maakt processen van groei beter begrijpbaar. Het is daarom belangrijk te schetsen
hoe Deci & Ryan groei bij kinderen zien. Of nog, wat zij verstaan onder het
manifestatievormen van groei.
Behoeftebevrediging vormt de motor voor de evolutie naar meer innerlijke organisatie en
meer volwaardig functioneren stelt de zdt- theorie. Het is dus omdat we bepaalde
behoeften willen bevredigen dat we groeien en ontwikkelen.
1. kinderen en jongeren in ontwikkeling
In ’t kort
Wat is ontwikkeling eigenlijk?
= we ontwikkelen allemaal, maar toch allemaal zo op onze eigen unieke manier. Toch maken
we allemaal, in grote lijnen en ongeveer tijdens dezelfde periode in ons leven, dezelfde
ontwikkeling door. Het is deze ontwikkeling die we per domein bespreken in deze cursus.
Waarom dit vak?
Als pedagogisch werker heb je belangrijke taken in het omgaan met kinderen, ouders, een
team en de samenleving of buurt.
Bv: het spelen van kinderen en jongeren verrijken door speelimpulsen of begeleide
activiteiten aan te bieden.
Maar wat betekent dat nu voor de ontwikkeling van dat kind of die jongere? Hoe evolueert
die ontwikkeling?
Een inzicht in die ontwikkeling is niet alleen essentieel in het werken met kinderen en
jongeren, maar ook in het ondersteunen van ouders en werken met een team.
2. Visie op ontwikkeling
2.2 Visie op ontwikkeling
We lijken vaak op onze ouders, zowel ons uiterlijk als onze karaktertrekjes. Maar toch zijn er
geen twee druppels water die op elkaar lijken maar verschillen we van elkaar.
Met uitzondering van enkele mijlpalen in ieders ontwikkeling is het dan ook moeilijk om
vooraf vast te leggen wat een kind op een bepaalde leeftijd ‘moet’ kunnen.
Elk kind en elke jongere is anders en ontwikkelt dus anders.
Leeftijd zorgt voor verschillen tussen kinderen maar is niet de enige oorzaak van
verschillen.
Kinderen ontwikkelen ook binnen dezelfde leeftijdscategorie op hun eigen manier en
tempo.
Toch vinden we binnen elke leeftijdscategorie specifieke kenmerken terug. De
meerderheid van de mensen zet op ongeveer dezelfde leeftijd dezelfde stappen in
hun ontwikkeling.
Het is belangrijk om gedrag beter te begrijpen en ons eigen gedrag beter af te
stemmen op het kind of de jongere. Zo kunnen we ten volle sensitief-responsief
reageren.
,Binnen elke fase wordt als het ware de ontwikkeling van ‘het gemiddelde kind’ beschreven.
Maar in realiteit bestaat dit kind niet!
Ieder kind is verschillend en ontwikkelt op een andere manier in een ander tempo.
Deze beschrijving van het ‘gemiddelde kind’ mag nooit als norm gehanteerd worden.
Er moet steeds oog zijn voor de aanwezige diversiteit binnen een groep van kinderen.
En diversiteit is een breed begrip:
- Uiterlijk
- Afkomst
- Opvoeding
- Gezinsvorm
- Ontwikkelingstempo
- …
In de toekomst is het meer en meer noodzakelijk om zich in het onderwijs en in
voorzieningen voor kinderen en jongeren te richten op de rijkdom aan diversiteit in
ontwikkeling.
Het is belangrijk dat elk kind het gevoel heeft erbij te horen, dat ze er mogen zijn met
hun tempo van ontwikkelen en achtergrond heeft een positieve invloed op hun
zelfbeeld. Elk kind heeft het recht zich te ontwikkelen in een context van
gelijkwaardigheid en respect voor diversiteit.
2.3 Wat is ontwikkeling?
Ontwikkeling betekent voortgang, verandering.
Geleidelijke verandering in gunstige richting achteruitgang of verlies van
Vaardigheden.
2.4 Hoe ontstaat ontwikkeling?
Ontwikkeling wordt verklaard door
De natuur (nature): vanuit de (erfelijke of genetische) aanleg- datgene waarmee het
kind geboren wordt.
- Eigenschappen
- Capaciteiten van hun ouders geërfd
- Vermogens
Eigenschappen die manifest aanwezig zijn (direct waarneembaar) bij geboorte
Eigenschappen die latent aanwezig zijn (nog onzichtbaar) en zullen via rijping en maturiteit
op een bepaald in de ontwikkeling optreden.
,Voorbeelden:
- Uiterlijke kenmerken
Lichaamslengte
De kleur van je ogen
- Verstandelijke aanleg
- Temperament
- Mogelijkheid die elk kind heeft om te spreken
- Geslacht
- Bepaalde talenten
De omgeving (nurture): de invloeden kunnen
- Materieel zijn: bv woont het kind in een grote villa of klein appartement
- Biologisch zijn: bv welk soort voedsel krijgt het kind, is het kind vaak ziek
- Sociaal zijn: bv de manier waarop ouders hun kinderen opvoeden, de gezinsstructuur
- Emotioneel zijn: bv is het kind gewenst of niet, groeit het kind op in warm nest of is er
sprake van emotionele verwaarlozing,…
- Maatschappelijk zijn: bv de socio-economische omstandigheden van het gezin:
beroep van ouders… of culturele factoren zoals het behoren tot een strenge religieuze
gemeenschap…
Naast nature en nurture is er nog steeds een derde factor, namelijk zelfbepaling!
Hiermee wordt bedoeld: de eigen vrije keuze van de mens.
We kiezen zelf met wie we omgaan, wat we wel en niet doen, op welke voorstellen
we al dan niet ingaan. We geven dus voor een groot deel ons eigen leven, naast wat
we meekrijgen of andere invloeden.
2.5 Het belang van nature versus nurture versus zelfbepaling
Welke van deze drie factoren de grootste rol speelt lokt heel wat discussie uit.
In de loop van de tijd zijn vooral de eerste twee verklaringen uitgegroeid tot echte extreme
theorieën:
De navistische theorie of aanlegtheorie: beklemtoont dat ontwikkeling van binnenuit
tot stand komt en bepaald wordt door je aanleg. Milieuomstandigheden zouden geen
belangrijke rol spelen in de ontwikkeling.
De milieutheorie of sociologische ontwikkeling: beklemtoont vooral dat ontwikkeling
maar kan gebeuren dankzij opvoeding en het milieu waarin het kind opgroeit.
Tegenwoordig wordt het meeste belang gehecht aan de interactionistische theorie
die stelt dat er zich een dynamisch proces voordoet waarin aanleg- en
omgevingsinvloeden elkaar wederzijds beïnvloeden. De factor zelfbepaling komt in de
meeste theorieën niet voor.
Als we weten dat aanleg en milieu elkaar beïnvloeden, kunnen we een belangrijke conclusie
trekken. Het belang van het creëren van een rijk milieu!
Als begeleider moeten we ervoor zorgen dat kinderen zoveel mogelijk kansen krijgen
om zichzelf te ontwikkelen. Wat we aanbieden speelt daarin een grote rol. We
, moeten ons bewust zijn van deze taak en kindjes met een
minder gevulde rugzak van thuis uit moeten we extra
stimuleren om zoveel mogelijk aanwezige talenten te
ontplooien.
2.5.1 Zelfbepaling: de hoeksteen van de Zelfdeterminatietheorie
Kinderen en jongeren moeten vooral zin hebben in activiteiten
vooraleer ze iets gaan bijleren. Motivatie is een belangrijk concept.
We willen dus graag zelf koers bepalen.
Zelfdeterminatietheorie= algemene theorie (macrotheorie) over het menselijk
functioneren die van toepassing is op veel levensdomeinen en aspecten van het menselijk
functioneren.
Het is dus niet zomaar een theorie die toepasbaar is op een bepaalde groep mensen
in een bepaalde setting of organisatie.
Deci en Ryan zijn de grondleggers van deze theorie en wordt al 40 jaar over de hele wereld
onderzocht in heel wat verschillende situaties.
De theorie blijkt na veel onderzoek bruikbaar om volgende processen of situaties beter te
begrijpen:
Wat de motivatie van kinderen is om zich in te zetten op school of dat niet te doen
Of deze motivationele verschillen tussen kinderen voorspellen of ze zich goed in hun
vel voelen en het beste van zichzelf geven dan wel afhaken
Waarom kinderen activiteiten waaraan ze een hekel hebben toch vrijwillig kunnen
uitvoeren en hoe ouders hen daarbij kunnen stimuleren
Waarom het uitvoeren van activiteiten onder druk veel energie vergt, uitputtend is en
zelfs kan omslaan in verzet, waarbij kinderen zich afzetten tegen autoriteitsfiguren
Hoe scholen en opvoedkundige instellingen structurele maatregelen kunnen nemen
om de groei van jongeren te stimuleren
Hoe ouders het enthousiasme bij hun kinderen kunnen aanwakkeren en kunnen
omgaan met weerspannige kinderen
Of en hoe leerkrachten en ouders op een succesvolle wijze getraind kunnen worden
om de groei van kinderen te bevorderen.
2.5.2 zo kijkt de zelfdeterminatie-theorie naar groei
De theorie maakt processen van groei beter begrijpbaar. Het is daarom belangrijk te schetsen
hoe Deci & Ryan groei bij kinderen zien. Of nog, wat zij verstaan onder het
manifestatievormen van groei.
Behoeftebevrediging vormt de motor voor de evolutie naar meer innerlijke organisatie en
meer volwaardig functioneren stelt de zdt- theorie. Het is dus omdat we bepaalde
behoeften willen bevredigen dat we groeien en ontwikkelen.
