Samenvatting community based werken

COMMUNITY BASED WERKEN IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF


H1 VERMAATSCHAPPELIJKIJNG

1. Vermaatschappelijking: what’s in a name?

o Waar kwamen jullie de term ‘vermaatschappelijking’ reeds tegen?
o Wat werd er mee bedoeld?
 Drempels verlagen voor mensen die moeilijk kunnen deelnemen aan de maatschappij
 Anderen die zorg deels overnemen

 Minder instellingen: loskomen van het residentiële denken en de zorg meer in de maatschappij
brengen
 Meer inclusie
 Meer zorg in de maatschappij

Wie kan daar op tegen zijn? “een stap dichter bij de ideale wereld”

Of zitten er toch addertjes onder het gras?

Vermaatschappelijking is hot

o Populaire term met een hoge aaibaarheidsfactor
o Tegelijk: containerbegrip dat vele ladingen dekt
o Dezelfde terminologie, andere invulling/visie
o Onderhevig aan discussie en kritiek

2. Vermaatschappelijking: een sociohistorische benadering

(Steyaert, 2014)

Marageth Tatcher en Ronald Raegen: waren al bezig in de jaren ’80 met het de-instutionalisering.

Oude Grieken en Romeinen: zolang je binnen de maatschappij vanuit een bepaalde wederkerigheid
dingen kunt doen, is het oké. Als je iets voor de maatschappij kunt doen, dan gaat de maatschappij
iets voor jou terugdoen.

Middeleeuwen: Sint-Jan-in-den-Olie? & Duivelsteen. In Duivelsteen: mensen met een psychische
kwetsbaarheid werden hier opgesloten en aan de pilaren vastgeketend.

 Onderzoek naar mensen met psychische kwetsbaarheid: heel veel van de mensen die een
psychische kwetsbaarheid hadden, werden door hun omgeving en familie opgevangen. Ze
werden dan vastgeketend wanneer er een acute crisis was.

Guislain: professor Guislain was een socialist. Hij zette zich af tegen de mishandeling van mensen met
een psychiatrische problematiek. Hij zag dit als een ziekte. Hij heeft samen met broeder Triest een
psychiatrisch ziekenhuis opgestart. Hier werden behandelingen voorzien voor mensen met een
psychiatrische aandoening. Hier konden ze ook alledaagse bezigheden en arbeid verrichten. Er was
ook veel natuur rond het centrum  dit omdat ze wat uit de maatschappij werden gehaald en in de
residentiële setting gestoken.

Eerste variant: midden 20ste eeuw  overheid trekt steeds meer zorgverantwoordelijkheden naar
zich toe  van privésfeer naar openbare sfeer



1
Zoë Rydant

,COMMUNITY BASED WERKEN IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF


o Ziekteverzekeringen
o Onderwijs
o …

Overheid ging zich moeien met opvoeden, relaties werkgever-werknemer… Overheid werd primaire
verantwoordelijke voor het welzijn van zijn burgers.

 Verzorgingsstaat

Tweede variant: Jaren ‘60 – ’70: kritiek op residentiële zorg

o Extramuralisering van de zorg: recht op volwaardige deelname aan de maatschappij (positie
van patiënt als gebruiker  patiëntenbeweging)
 Laten we de muren van de psychiatrie slopen en laat de mensen terug in de
maatschappij functioneren  dit had als gevolg dat deze mensen in de maatschappij
werden uitgesloten
o Ontmanteling van de traditionele psychiatrische ziekenhuizen (Basaglia-wet 1978):
deïnstitutionalisering
o Oprichting centra GGZ, PAAZ en dagziekenhuizen
o Belangrijke rol voor de eerstelijnszorg + nulde



Concentrische cirkels:




Derde variant:
normalisatieprincipe: onderscheid beperking – handicap

o Beperking: persoonskenmerk
o Ook terminologie: persoon met…



2
Zoë Rydant

,COMMUNITY BASED WERKEN IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF


o Handicap: verlies van functionaliteit van de beperking als samenleving er niet goed op
inspeelt
o Samenleving heeft als geheel verantwoordelijkheid voor de gevolgen van individuele
kenmerken



Vierde variant: uitgangspunt: veronderstelde ineffectiviteit van de sociale sector en een ander beeld
van de moderne burger  van verzorgingsstaat naar participatiestaat: opnemen van de eigen
verantwoordelijkheden (en omgeving) staat centraal  wantrouwen t.o.v. de zorg ontvangende
medeburger + besparingen + verhogen van indicatie-eisen voor zorg

Dit is de huidige vorm van vermaatschappelijking

o Centraal: (her)verdelen van zorgverantwoordelijkheden
o In kielzog neoliberaal discours: veranderd mensbeeld
o Recht versus plicht tot participatie
 Wat gebeurt er als je het niet kunt?
o Burgers en hun sociaal netwerk krijgen meer verantwoordelijkheid doorgeschoven ↔
paradox succesfactor voor realiseren van vermaatschappelijking
o Garantie recht op zorg?
o Vb. persoonsgebonden financiering


Voordelen:

o Meer inspraak
o Zorg is meer op u afgestemd
o Cliënten kunnen makkelijker kiezen naar welke zorgorganisatie ze gaan

Nadelen

o Zou kunnen: er ontstaat een concurrentieslag  competenties van professionals kan in het
gedrang komen (bv: bachelor wordt soms evenveel betaald als A2)
o Cherry-picking: de mensen met het grootste (financiële) rugzakje worden eruit gehaald zodat
de organisatie meer financiering krijgt




Nieuw begrip? Of historische constante?

o Vormgeving aan de relatie tussen overheid en burgers
o Rol van formele hulpverleners (professionals) en informele hulpverleners (mantelzorg, buren,
vrijwilligers,…)
o Financiering

3
Zoë Rydant

, COMMUNITY BASED WERKEN IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF


o Verbonden met solidariteitsopvattingen (EXAMENVRAAG)
 Warme solidariteit:
- Solidariteit waar we zelf voor kiezen. Bijvoorbeeld de warmste week  je
kiest voor welk goed doel je geld inzamelt.
- We gaan vaak kiezen voor doelen die dicht bij onze eigen leefwereld liggen
- Voorbeeld: Gofundme of crowdfunding, de warmste week…
 Koude solidariteit:
- Gebaseerd op een rechtvaardigheidsprincipe: iedereen heeft recht op
evenveel en evenredige zorg
- Een deel van ieders loon wordt afgehouden voor anderen te kunnen helpen

De doelen die je zelf kiest kan ervoor zorgen dat andere doelen gemist worden  gelukkig is er de
koude solidariteit die ervoor zorgt dat elk doel wat ondersteunt wordt.

3. Vermaatschappelijking in de huidige beleidscontext

Zie video in powerpoint  verwijst vooral naar tweede variant

o Geestelijke gezondheidszorg
 Art. 107 – “De Koning kan in specifieke financieringswijzen voorzien om, op
experimentele basis en beperkt in de tijd, een prospectieve en
programmageoriënteerde financiering van zorgcircuits en netwerken mogelijk te
maken.” (Vlaamse Regering, 2008)
 6000 bedden afgebouwd ten voordele van mobiele teams + oprichting en
onderverdeling van 5 functies:
- Screening, diagnotisering, assesment  vroegdetectie en vroeginterventie
- Mobiele teams (2A = crisisteams, 2B = chronische teams)
- Rehabilitatie stimuleren
- Residentiële settings
- Woonvormen diversifiëren
o Ondersteuning voor mensen met een beperking
 Perspectief 2020 – “Gewoon als het kan, bijzonder als het moet.”
 Persoonsgebonden financiering

o Integrale Jeugdhulp
 “De jeugdhulpverlening ‘vermaatschappelijken’ of met andere woorden maximaal
een beroep doen op de eigen krachten van de gebruikers van de jeugdhulpverlening
en van hun omgeving.” (Vlaams Parlement, 2013)
- Kind en Gezin + bijzondere jeugdzorg zijn samen een beleid aan het
uitschrijven op dit moment. Bijzondere jeugdzorg wil meer lokaal gaan
worden.
 Maar ook buiten professionele jeugdhulp: M-Decreet
o Ouderenzorg
 “De Vlaamse regering opteert voor een vermaatschappelijking van de zorg vanuit de
overtuiging dat informele zorgverleners een essentiële bijdrage leveren aan het
welzijns- en zorgbeleid. Mantelzorgers en vrijwilligers bieden in belangrijke mate zorg
en ondersteuning in de vertrouwde omgeving van ouderen.” (Vandeurzen, 2016)
 Privatisering (zorgt soms voor: dure prijzen  bewoners WZC gaan naar OCMW 
overheid draait toch weer op voor de kosten)

4
Zoë Rydant