Literatuur dag 12, Basiscursus Cognitieve Gedragstherapie Kind &
Jeugd
Inhoudsopgave
Boek: Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en praktijk (Korrelboom & Ten
Broeke, 2014).......................................................................................................................................................................................................................2
14.3. Het versterken en op de juiste momenten inzetten van functioneel gedrag......................................................2
14.3.2. Gedragsactivering...................................................................................................................................................................................2
14.3.3. Opzetten van actieplannen of geven van gedragsadviezen....................................................................................7
Handleiding: STARr-training. Algemene handleiding voor therapeuten (Van den Heuvel & Bodden, 2020).
......................................................................................................................................................................................................................................................8
1. Informatie STARr-training.................................................................................................................................................................................8
1.1. Doel en beschrijving modules................................................................................................................................................................8
1.2. Onderbouwing en verantwoording..................................................................................................................................................8
1.3. Doelgroep............................................................................................................................................................................................................9
1.4. Aanpak...................................................................................................................................................................................................................9
1.5. Materiaal...............................................................................................................................................................................................................9
1.6. Trainers..................................................................................................................................................................................................................9
2. Handvatten voor trainers..................................................................................................................................................................................9
2.1. Algemene tips...................................................................................................................................................................................................9
2.2. Je gesprekshouding als trainer...........................................................................................................................................................9
2.3. Tips en aanpassingen voor bijzondere groepen......................................................................................................................9
Boek: Protocollaire behandeling voor kinderen en adolescenten met psychische klachten. Deel III (Braet
& Bögels, 2020).................................................................................................................................................................................................................10
Hoofdstuk 6, Pak aan- Cognitieve gedragstherapie voor kinderen met depressieve symptomen (Braet,
Timbremont, Bosmans, Boelens & Wante).............................................................................................................................................10
6.1. Inleiding..............................................................................................................................................................................................................10
6.2. Onderzoeksbevindingen........................................................................................................................................................................11
6.3. Assessment.......................................................................................................................................................................................................11
6.4. Rationale.............................................................................................................................................................................................................11
6.5. Behandelprotocol.........................................................................................................................................................................................11
6.6. Rol van de omgeving................................................................................................................................................................................14
6.7. Evaluatie............................................................................................................................................................................................................14
6.8. Discussie............................................................................................................................................................................................................14
Bijlage 6a, valkuilen............................................................................................................................................................................................14
Hoofdstuk 8, Cursus D(o)epressie- Een behandeling voor depressieve adolescenten...........................................15
8.1. Inleiding...............................................................................................................................................................................................................15
8.2. Onderzoeksbevindingen........................................................................................................................................................................16
8.3. Assessment......................................................................................................................................................................................................16
8.4. Rationale...........................................................................................................................................................................................................16
8.5. Behandelprotocol........................................................................................................................................................................................17
8.6. Rol van ouders en de omgeving.......................................................................................................................................................21
8.7. Evaluatie.............................................................................................................................................................................................................21
8.8. Discussie............................................................................................................................................................................................................21
Bijlage 8a, valkuilen............................................................................................................................................................................................22
1
, Boek: Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en
praktijk (Korrelboom & Ten Broeke, 2014)
14.3. Het versterken en op de juiste momenten inzetten van functioneel gedrag
14.3.2. Gedragsactivering
Gedragsactivering= een interventie voor het behandelen van een depressie. Hierin staat een operante
werkwijze centraal en is er geen expliciete aandacht voor cognities of cognitieve processen. Depressie
wordt gekenmerkt door gedragsinhibitie, waardoor belangrijke bronnen van bekrachtiging voor de
patiënt verloren gaan. Het ultieme doel bij gedragsactivering is het opdoen van positieve ervaringen. Er
wordt ook aandacht besteed aan het overwinnen van angst en passieve vermijding. Hierdoor is er nu
meer sprake van een idiosyncratische aanpak (= de keuze van bevredigingsactiviteiten worden
toegesneden op persoonlijk functioneren van de individuele patiënt).
Door de opgedane positieve gedragsconsequenties door gedragsactivering ervaart de patiënt (hopelijk)
weer meer voldoening in het leven. De positieve ervaringen versterken vervolgens het uitvoeren van
bepaalde op positieve bekrachtiging gerichte activiteiten. Daarnaast lijkt op metaniveau een besef van
controle en self-efficacy te ontstaan, waarbij de patiënt leert meester over eigen leven te zijn, wat de
zelfwaardering versterkt.
Stappenplan:
Stap 1: Uitleggen van de rationale
- Benoem de vicieuze cirkel waar de patiënt in zit. Inventariseer welke activiteiten de patiënt
nog onderneemt.
Stap 2: Registratie van stemming en activiteiten (moeite en voldoening)
- Registreer de stemming van de patiënt op een schaal van 0-10, evenals de activiteiten die de
patiënt heeft ondernomen. Laat de patiënt aangeven hoeveel voldoening hij/zij daar uit heeft
gehaald (V-score, pleasure score), hoeveel moeite het kostte om die activiteit uit te voeren en
in hoeverre het een prestatie was voor de patiënt (M-score, matery score). Bij het bespreken
van de registratie moet je kijken of er een relatie gelegd kan worden tussen de stemming en
de activiteiten.
Stap 3: Opstellen van een lijst met prettige en nuttige activiteiten
- Stel samen een lijst op met prettige en nuttige activiteiten die de patiënt kan ondernemen.
Ken aan iedere activiteit een ingeschatte moeilijkheidsgraad, waarbij wordt verkend wat
bepaalde activiteiten moeilijk maakt.
Stap 4: Inplannen van die prettige en/of nuttige activiteiten
- Bedenk een plan hoe de patiënt de activiteiten kan gaan ondernemen. Je kunt afspreken
wanneer de patiënt welke activiteit gaat ondernemen, maar je kun het ook flexibeler
aanpakken door met een puntensysteem te gaan werken. De patiënt kan dan met
activiteiten bepaalde punten verzamelen en moet per dag een x aantal punten behalen.
Stap 5: Uitvoeren en nabespreken van (de effecten van) de uitvoering
- De patiënt voert de activiteiten uit en registreert dit ook dagelijks met de V- en M-score.
Vervolgens worden de activiteiten nabesproken en staat de therapeut stil bij of de activiteit is
uitgevoerd, hoeveel voldoening de patiënt daar uit heeft gehaald en hoe moeilijk het was. De
patiënt vult opnieuw de stemmingsmeter in om te kijken of het wat opgeleverd heeft.
Stap 6: Zo nodig; inventariseren en analyseren van disfunctionele interpretaties en
vermijding.
- wanneer de activiteiten niet door de stemming maar door andere factoren niet worden
uitgevoerd, dient er stil te worden gestaan bij het vermijdingsgedrag.
14.3.2 Gedragsactivering
Wat is het? - algemene
beschrijving
2
, Ontstaan in de jaren 70,
ontwikkelt door Peter
Lewinsohn als een
gedragstherapeutische
interventie voor het
behandelen van depressie.
Depressie wordt
gekenmerkt door
gedragsinhibitie, waardoor
belangrijke bronnen van
bekrachtiging voor de
patiënt verloren
gaan. De patiënt werd
daarom gestimuleerd om
die bronnen weer actief te
gaan opzoeken
en hij leerde sociale
vaardigheden aan om weer
3
Jeugd
Inhoudsopgave
Boek: Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en praktijk (Korrelboom & Ten
Broeke, 2014).......................................................................................................................................................................................................................2
14.3. Het versterken en op de juiste momenten inzetten van functioneel gedrag......................................................2
14.3.2. Gedragsactivering...................................................................................................................................................................................2
14.3.3. Opzetten van actieplannen of geven van gedragsadviezen....................................................................................7
Handleiding: STARr-training. Algemene handleiding voor therapeuten (Van den Heuvel & Bodden, 2020).
......................................................................................................................................................................................................................................................8
1. Informatie STARr-training.................................................................................................................................................................................8
1.1. Doel en beschrijving modules................................................................................................................................................................8
1.2. Onderbouwing en verantwoording..................................................................................................................................................8
1.3. Doelgroep............................................................................................................................................................................................................9
1.4. Aanpak...................................................................................................................................................................................................................9
1.5. Materiaal...............................................................................................................................................................................................................9
1.6. Trainers..................................................................................................................................................................................................................9
2. Handvatten voor trainers..................................................................................................................................................................................9
2.1. Algemene tips...................................................................................................................................................................................................9
2.2. Je gesprekshouding als trainer...........................................................................................................................................................9
2.3. Tips en aanpassingen voor bijzondere groepen......................................................................................................................9
Boek: Protocollaire behandeling voor kinderen en adolescenten met psychische klachten. Deel III (Braet
& Bögels, 2020).................................................................................................................................................................................................................10
Hoofdstuk 6, Pak aan- Cognitieve gedragstherapie voor kinderen met depressieve symptomen (Braet,
Timbremont, Bosmans, Boelens & Wante).............................................................................................................................................10
6.1. Inleiding..............................................................................................................................................................................................................10
6.2. Onderzoeksbevindingen........................................................................................................................................................................11
6.3. Assessment.......................................................................................................................................................................................................11
6.4. Rationale.............................................................................................................................................................................................................11
6.5. Behandelprotocol.........................................................................................................................................................................................11
6.6. Rol van de omgeving................................................................................................................................................................................14
6.7. Evaluatie............................................................................................................................................................................................................14
6.8. Discussie............................................................................................................................................................................................................14
Bijlage 6a, valkuilen............................................................................................................................................................................................14
Hoofdstuk 8, Cursus D(o)epressie- Een behandeling voor depressieve adolescenten...........................................15
8.1. Inleiding...............................................................................................................................................................................................................15
8.2. Onderzoeksbevindingen........................................................................................................................................................................16
8.3. Assessment......................................................................................................................................................................................................16
8.4. Rationale...........................................................................................................................................................................................................16
8.5. Behandelprotocol........................................................................................................................................................................................17
8.6. Rol van ouders en de omgeving.......................................................................................................................................................21
8.7. Evaluatie.............................................................................................................................................................................................................21
8.8. Discussie............................................................................................................................................................................................................21
Bijlage 8a, valkuilen............................................................................................................................................................................................22
1
, Boek: Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en
praktijk (Korrelboom & Ten Broeke, 2014)
14.3. Het versterken en op de juiste momenten inzetten van functioneel gedrag
14.3.2. Gedragsactivering
Gedragsactivering= een interventie voor het behandelen van een depressie. Hierin staat een operante
werkwijze centraal en is er geen expliciete aandacht voor cognities of cognitieve processen. Depressie
wordt gekenmerkt door gedragsinhibitie, waardoor belangrijke bronnen van bekrachtiging voor de
patiënt verloren gaan. Het ultieme doel bij gedragsactivering is het opdoen van positieve ervaringen. Er
wordt ook aandacht besteed aan het overwinnen van angst en passieve vermijding. Hierdoor is er nu
meer sprake van een idiosyncratische aanpak (= de keuze van bevredigingsactiviteiten worden
toegesneden op persoonlijk functioneren van de individuele patiënt).
Door de opgedane positieve gedragsconsequenties door gedragsactivering ervaart de patiënt (hopelijk)
weer meer voldoening in het leven. De positieve ervaringen versterken vervolgens het uitvoeren van
bepaalde op positieve bekrachtiging gerichte activiteiten. Daarnaast lijkt op metaniveau een besef van
controle en self-efficacy te ontstaan, waarbij de patiënt leert meester over eigen leven te zijn, wat de
zelfwaardering versterkt.
Stappenplan:
Stap 1: Uitleggen van de rationale
- Benoem de vicieuze cirkel waar de patiënt in zit. Inventariseer welke activiteiten de patiënt
nog onderneemt.
Stap 2: Registratie van stemming en activiteiten (moeite en voldoening)
- Registreer de stemming van de patiënt op een schaal van 0-10, evenals de activiteiten die de
patiënt heeft ondernomen. Laat de patiënt aangeven hoeveel voldoening hij/zij daar uit heeft
gehaald (V-score, pleasure score), hoeveel moeite het kostte om die activiteit uit te voeren en
in hoeverre het een prestatie was voor de patiënt (M-score, matery score). Bij het bespreken
van de registratie moet je kijken of er een relatie gelegd kan worden tussen de stemming en
de activiteiten.
Stap 3: Opstellen van een lijst met prettige en nuttige activiteiten
- Stel samen een lijst op met prettige en nuttige activiteiten die de patiënt kan ondernemen.
Ken aan iedere activiteit een ingeschatte moeilijkheidsgraad, waarbij wordt verkend wat
bepaalde activiteiten moeilijk maakt.
Stap 4: Inplannen van die prettige en/of nuttige activiteiten
- Bedenk een plan hoe de patiënt de activiteiten kan gaan ondernemen. Je kunt afspreken
wanneer de patiënt welke activiteit gaat ondernemen, maar je kun het ook flexibeler
aanpakken door met een puntensysteem te gaan werken. De patiënt kan dan met
activiteiten bepaalde punten verzamelen en moet per dag een x aantal punten behalen.
Stap 5: Uitvoeren en nabespreken van (de effecten van) de uitvoering
- De patiënt voert de activiteiten uit en registreert dit ook dagelijks met de V- en M-score.
Vervolgens worden de activiteiten nabesproken en staat de therapeut stil bij of de activiteit is
uitgevoerd, hoeveel voldoening de patiënt daar uit heeft gehaald en hoe moeilijk het was. De
patiënt vult opnieuw de stemmingsmeter in om te kijken of het wat opgeleverd heeft.
Stap 6: Zo nodig; inventariseren en analyseren van disfunctionele interpretaties en
vermijding.
- wanneer de activiteiten niet door de stemming maar door andere factoren niet worden
uitgevoerd, dient er stil te worden gestaan bij het vermijdingsgedrag.
14.3.2 Gedragsactivering
Wat is het? - algemene
beschrijving
2
, Ontstaan in de jaren 70,
ontwikkelt door Peter
Lewinsohn als een
gedragstherapeutische
interventie voor het
behandelen van depressie.
Depressie wordt
gekenmerkt door
gedragsinhibitie, waardoor
belangrijke bronnen van
bekrachtiging voor de
patiënt verloren
gaan. De patiënt werd
daarom gestimuleerd om
die bronnen weer actief te
gaan opzoeken
en hij leerde sociale
vaardigheden aan om weer
3
