Samenvatting Persoonlijkheidspsychologie 1

1. Inleiding tot de persoonlijkheidstheorieën
1.1 Wat is persoonlijkheid
 Het woord komt van ‘persona’, Latijns voor masker
 Persoonlijkheid: een patroon van relatief permanente karaktertrekken (traits) en
unieke kenmerken die zowel voor consistentie als individualiteit zorgen in het
gedrag ve persoon
 Traits (trekken) zijn
o Consistent over tijd
o Individuele verschillen in gedrag
o Stabiel over situaties
 Kenmerken zijn
o Unieke kwaliteiten (bv: temprament, intelligentie)


1.2 Wat is een theorie
 Theorie: een set van gerelateerde veronderstellingen die wetenschappers toelaten
om obv logisch deductief redeneren testbare hypotheses te formuleren
 Een theorie is verwant met, maar verschillend van speculatie (= verbonden aan
empirische data en wetenschap), hypothese (= vermoeden dat getest kan worden) en
taxonomie (= classificatie volgens natuurlijke relaties)


1.3 Waarom bestaan er meerdere theorieën
 Verschillende persoonlijke achtergronden
o Ervaringen tijdens de kindertijd
o Interpersoonlijke relaties
 Verschillende filosofische oriëntaties
 Verschillende data die gekozen wordt om te observeren
 Ieder mens heeft een unieke manier om naar de wereld te kijken
 De persoonlijkheid en de psychologie van verschillende theoretici beïnvloedt de aard
vd theorie die ze ontwikkelen
 Psychologie vd wetenschap: de empirische studie vh wetenschappelijk denken en
gedrag ve wetenschapper


1.4 Wat maakt een theorie zinvol
 Genereert onderzoek: theorie moet bruikbaar zijn
 Is falsifieerbaar: het moet weerlegt kunnen worden
 Organiseert gekende data
 Leidt het handelen
 Is intern consistent: concepten moeten samenhangen
 Is spaarzaam (= simpel): niet complexer dan noodzakelijk



1

,1.5 Dimensies voor een concept over de mensheid
 Determinisme vd vrije keuze
 Pessimisme vs optimisme
 Causaliteit vs teleologie
 Bewuste vs onbewuste determinanten van gedrag
 Biologische vs sociale invloeden op persoonlijkheid
 Individualiteit vs similariteit


1.6 Onderzoek naar persoonlijkheidstheorieën
 Moet onderzoek generenen
o Theorie geeft een betekenis aan data
o Data komt voort uit onderzoek ontworpen door hypotheses te testen die zijn
afgeleid vd theorie
 Systematische observaties leiden tot predicties die consistent en accuraat zijn
 Twee empirische criteria voor meetinstrumenten
o Betrouwbaarheid: consistentie vh meten
o Validiteit
 Construct validiteit: convergerend, divergerend, discriminant
 Predictieve validiteit: een test kan toekomstig gedrag voorspellen




2

, Psychodynamische theorieën

2. Freud: psychoanalyse
2.1 Overzicht psychoanalytische theorie
 Psychoanalyse: de techniek die Freud toepast bij de behandeling van psychische
stoornissen
 Wat maakt deze theorie interessant
o De bouwstenen: seks en agressie
o Het is verspreid door een toegewijde groep
o Het is geschreven in briljante taal
o Onbewuste motieven: verschil tussen onbewust en bewust


2.2 Biografie van Freud
 Geboren in Freiberg in 1856 en overleden in Londen in 1939
 Bracht grootste deel van zijn leven (80j) door in Wenen
 Was de oudste zoon van 8 kinderen (mama’s lieveling)
 Studeerde geneeskunde, specialisatie psychiatie en had interesse voor wetenschap
 Besturdeerde ‘hysterie’ samen met Charcot & Breuer
o ‘Hysterie’: plotse medisch onverklaarbare lichamelijke symptomen, als gevolg
van een traumatische ervaring in de kindertijd
 Verliet de verleidingstheorie in 1897 en verving deze door het
Oedipus compex
 Schreef in 1900 “Interpretation of Dreams”
 Uit Oostenrijk verdreven door de Nazi’s in 1938


2.3 Niveaus vh mentale leven
 Onbewuste
o Buiten bewustzijn
o Omvat driften en instincten
o Is alleen indirect gekend en verwerkt indirect info
o Is veel groter dan het bewuste deel
o 2 bronnen van onbewuste processen
 Repressie: onderdrukking
 Fylogenetische gave: ervaringen worden generationeel doorgegeven
 Voorbewuste: niet in bewustzijn aanwezig, maar kan het worden
 Bewuste: mentale leven dat direct beschikbaar is, speelt een beperkte rol
 Niet-bewuste: alle hersenprocessen die buiten het bewustzijn omgaan (bv: hartslag)
 Freud was vooral gericht op het onbewuste niveau, dit is het deel vd geest waar het
individu zich niet bewust van is, maar waar zich onderdrukte conflicten, impulsen en
drijfveren bevinden

, Psychodynamische theorieën
2.4 Structuren vd geest
 Id: primitieve, onbewuste deel vd persoonlijkheid dat fundamentele drijfveren en
onderdrukte herinneringen bevat (plezierprincipe)
 Ego: het bewuste en rationele deel vd persoonlijkheid dat belast is met het
handhaven vd vrede tussen het id en het superego (realiteitsprincipe)
 Superego: deel vd persoonlijkheid dat onze normen en waarden bevat, inclusief
morele attituden overgenomen vd ouder en maatschappij (idealistisch principe)
o Bevat ook ons ego-ideaal (beeld ideaal ego) en geweten (morele normen)
 Metafoor vd kranen
o De menselijke geest kan gezien worden als een buizensysteem in huis dat
bestaat uit water onder druk
o 3 loodgieters: Id: kranen open, ego: kranen dicht, superego: druk afleiden
 Fundamentele assumptie
o De menselijke geest is een hydraulisch systeem
o Persoonlijkheidsverandering wijst op een verandering in de manier waarop
psychische energie ontladen wordt


2.5 Dynamische krachten van persoonlijkheid
 Driften (instincten)
o Libido/seksuele drift: zet mensen aan tot het ervaren van sensueel genot
o Thanathos/agressieve/destructieve drift: zet mensen aan tot agressieve en
destructieve gedragingen
 Angst (enkel het ego kan angst ervaren)
o Neurotische angst (id en ego): angst voor een ongekend gevaar
o Morele angst (superego en ego): angst voor iets wat je weet dat je moet doen
(bv: je ouders in huis nemen)
o Realistische angt (externe wereld en ego): angst waar je niet bij stilstaat maar
waarvan er een kans bestaat dat het gebeurt (bv: auto-ongeval)


2.6 Verdedigingsmechanismen vh ego tegen pijn
 Repressie: ongewilde angstige ervaringen onderdrukken
 Reactie formatie: impulsen onderdrukken door het tegengestelde gedrag te vertonen
 Verplaatsing: frustraties uitwerken op andere personen dan je echt boos op bent
 Fixatie: in een bepaald psychologisch stadium blijven hangen
 Regresie: terugkeren naar een vorig psychologisch stadium
 Projectie: eigen gedrag projecteren op anderen
 Introjectie: incorporeren van positieve eigenschappen van anderen aan jezelf
 Sublimatie: onderdrukken door uit te reageren op een aanvaarde manier (bv: sport)


2.7 Ontwikkelingsstadia
 Infantiele periode (geboorte – 5j): meest cruciale in ontw vd persoonlijkheid
o Orale fase, anale fase en fallische fase
 F: Mannelijke Oedipus complex: castratie angst