1. De nier en bijnier
Hormonen en de (bij)nieren
De nier en de bijnieren zijn beide ook hormoonproducerende
organen. Ze maken verschillende hormonen aan die invloed
hebben op verschillende functies van het lichaam. Hier vindt u
een globaal overzicht van de verschillende hormonen die door de
(bij)nieren worden aangemaakt. De andere hoofdstukken gaan
dieper in op de verschillende specifieke hormonen en hun
functie.
De Bijnier
De bijnier is een belangrijk hormoon producerend orgaan. De bijnier kan grofweg in twee
aparte delen worden verdeeld: de kern (medulla) en de schors (cortex).
De kern van de bijnier produceert adrenaline en noradrenaline. Deze hormonen staan ook
wel bekend als de fight or flight hormonen. Ze zorgen dat je lichaam, in een noodsituatie,
optimaal kan vechten of vluchten. De hartslag en bloeddruk worden gestimuleerd, de
pupillen worden wijd (meer zicht) en de luchtwegen gaan openstaan. Soms kan er een
adrenaline producerende tumor ontstaan, een feochromocytoom, die aanvalsgewijze hoge
bloeddruk en hartkloppingen kan geven. Het is relatief zeldzaam en kan met een operatie
verholpen worden.
De schors van de bijnier bestaat uit 3 verschillende lagen die 3 verschillende hormonen
produceren.
1. Aldosteron
Aldosteron beïnvloed de zouthuishouding van het lichaam. Door de opname van
zouten in de nieren te stimuleren zorgt het dat de hoeveelheid zouten in het lichaam
constant blijven. Zonder aldosteron zou het lichaam helemaal uitdrogen, omdat alle
zouten in de urine verloren gaan, en kan uiteindelijk dodelijk zijn. Het hormoon is dus
van levensbelang.
2. Cortisol
Cortisol staat ook wel bekend als het stress hormoon. Het stimuleert de aanmaak en
het vrijmaken van suikers, eiwitten en vetzuren, zodat er brandstoffen worden
vrijgemaakt voor het lichaam. Daarnaast remt het ook de afweerreactie van het
lichaam. Prednison is een vergelijkbare stof en wordt als medicijn gebruikt om de
afweer van het lichaam te remmen bij mensen met ontstekingsziektes zoals reuma of
de ziekte van crohn.
3. Androgenen
Androgenen zijn mannelijke geslachtshormonen, maar zijn slechts in beperkte mate
actief en werkten veel minder sterk dan bijvoorbeeld testosteron. Wanneer er teveel
androgenen worden afgegeven, bijvoorbeeld door een hormoon producerende
tumor, ontstaat het zogenaamde androgenitaal syndroom. Dit leidt bij zowel jongens
als meisjes tot sterk uitgesproken ‘mannelijke kenmerken’ zoals baardgroei en een
diep stemgeluid.
, De Nier
Naast zijn functie in de zuivering van het bloed en de zouthuishouding, produceert de nier
ook een tweetal hormonen: EPO en Renine
In de nier liggen gespecialiseerde cellen die
de bloeddruk en het bloedvolume
registreren. Wanneer deze verlaagd zijn
produceren de cellen renine. Renine
stimuleert omzetting van de zogenaamde
polypeptide angionesinogeen in
angiotensine I wat door een ander enzym
(ACE) wordt omgezet in angiotensine II (Ang
II). Ang II stimuleert het dorstgevoel
waardoor je meer zal willen drinken en de
bloeddruk verhoogt. Daarnaast stimuleert
het de aanmaak van aldosteron in de bijnier
en de aanmaak van ADH in de
neurohypofyse. ADH zorgt ervoor dat vocht
wordt heropgenomen in het lichaam door de
nieren waardoor je dus minder gaat plassen
wat ook voor een verhoogd bloedvolume zal
zorgen en dus een verhoogde bloeddruk.
EPO wordt geproduceerd wanneer de zuurstofspanning van het bloed te laag is of wanneer
er te weinig rode-, wittebloedcellen en bloedplaatjes aanwezig zijn, dit wordt ook wel een
verlaagd hematocriet genoemd. Rode bloedcellen (erythrocyten) vormen ongeveer 99% van
alle bloedcellen aanwezig in het lichaam. Deze erythrocyten zijn verantwoordelijk voor het
transporteren van zuurstof, dus kunt u zich misschien voorstellen dat wanneer deze
concentratie in het bloed daalt het lichaam minder goed kan worden voorzien van zuurstof.
EPO zorgt ervoor dat er meer erythrocyten in het rode beenmerg worden geproduceerd en
het niveau dus weer op pijl wordt gebracht. In de duursport wordt EPO ook nog al eens als
dopingmiddel gebruiken om de zuurstoftransport in het lichaam te bevorderen. Echter kan
dit ontzettend gevaarlijk zijn! Meer erythrocyten zorgt er namelijk ook voor dat het bloed
stroperig wordt en er dus meer kans is op bloedpropjes. Tevens moet het hart veel harder
werken om het stroperige bloed rond te pompen.
2. Hormonale regulatie van water- en zouthuishouding
Water is van grote betekenis voor verschillende functies van het lichaam. Om te beginnen is
water belangrijk als oplosmiddel en als transportmiddel voor allerlei stoffen. Daarnaast
speelt het een belangrijke rol bij het warmtetransport in het lichaam en dus bij
temperatuurregulatie.
Bovendien bestaat ons lichaam voor een groot deel uit water; bij een man ongeveer 63%, en
bij vrouwen is dit ongeveer 52%. Dit verschil komt vooral door een verschillende
hoeveelheid vet.
Hormonen en de (bij)nieren
De nier en de bijnieren zijn beide ook hormoonproducerende
organen. Ze maken verschillende hormonen aan die invloed
hebben op verschillende functies van het lichaam. Hier vindt u
een globaal overzicht van de verschillende hormonen die door de
(bij)nieren worden aangemaakt. De andere hoofdstukken gaan
dieper in op de verschillende specifieke hormonen en hun
functie.
De Bijnier
De bijnier is een belangrijk hormoon producerend orgaan. De bijnier kan grofweg in twee
aparte delen worden verdeeld: de kern (medulla) en de schors (cortex).
De kern van de bijnier produceert adrenaline en noradrenaline. Deze hormonen staan ook
wel bekend als de fight or flight hormonen. Ze zorgen dat je lichaam, in een noodsituatie,
optimaal kan vechten of vluchten. De hartslag en bloeddruk worden gestimuleerd, de
pupillen worden wijd (meer zicht) en de luchtwegen gaan openstaan. Soms kan er een
adrenaline producerende tumor ontstaan, een feochromocytoom, die aanvalsgewijze hoge
bloeddruk en hartkloppingen kan geven. Het is relatief zeldzaam en kan met een operatie
verholpen worden.
De schors van de bijnier bestaat uit 3 verschillende lagen die 3 verschillende hormonen
produceren.
1. Aldosteron
Aldosteron beïnvloed de zouthuishouding van het lichaam. Door de opname van
zouten in de nieren te stimuleren zorgt het dat de hoeveelheid zouten in het lichaam
constant blijven. Zonder aldosteron zou het lichaam helemaal uitdrogen, omdat alle
zouten in de urine verloren gaan, en kan uiteindelijk dodelijk zijn. Het hormoon is dus
van levensbelang.
2. Cortisol
Cortisol staat ook wel bekend als het stress hormoon. Het stimuleert de aanmaak en
het vrijmaken van suikers, eiwitten en vetzuren, zodat er brandstoffen worden
vrijgemaakt voor het lichaam. Daarnaast remt het ook de afweerreactie van het
lichaam. Prednison is een vergelijkbare stof en wordt als medicijn gebruikt om de
afweer van het lichaam te remmen bij mensen met ontstekingsziektes zoals reuma of
de ziekte van crohn.
3. Androgenen
Androgenen zijn mannelijke geslachtshormonen, maar zijn slechts in beperkte mate
actief en werkten veel minder sterk dan bijvoorbeeld testosteron. Wanneer er teveel
androgenen worden afgegeven, bijvoorbeeld door een hormoon producerende
tumor, ontstaat het zogenaamde androgenitaal syndroom. Dit leidt bij zowel jongens
als meisjes tot sterk uitgesproken ‘mannelijke kenmerken’ zoals baardgroei en een
diep stemgeluid.
, De Nier
Naast zijn functie in de zuivering van het bloed en de zouthuishouding, produceert de nier
ook een tweetal hormonen: EPO en Renine
In de nier liggen gespecialiseerde cellen die
de bloeddruk en het bloedvolume
registreren. Wanneer deze verlaagd zijn
produceren de cellen renine. Renine
stimuleert omzetting van de zogenaamde
polypeptide angionesinogeen in
angiotensine I wat door een ander enzym
(ACE) wordt omgezet in angiotensine II (Ang
II). Ang II stimuleert het dorstgevoel
waardoor je meer zal willen drinken en de
bloeddruk verhoogt. Daarnaast stimuleert
het de aanmaak van aldosteron in de bijnier
en de aanmaak van ADH in de
neurohypofyse. ADH zorgt ervoor dat vocht
wordt heropgenomen in het lichaam door de
nieren waardoor je dus minder gaat plassen
wat ook voor een verhoogd bloedvolume zal
zorgen en dus een verhoogde bloeddruk.
EPO wordt geproduceerd wanneer de zuurstofspanning van het bloed te laag is of wanneer
er te weinig rode-, wittebloedcellen en bloedplaatjes aanwezig zijn, dit wordt ook wel een
verlaagd hematocriet genoemd. Rode bloedcellen (erythrocyten) vormen ongeveer 99% van
alle bloedcellen aanwezig in het lichaam. Deze erythrocyten zijn verantwoordelijk voor het
transporteren van zuurstof, dus kunt u zich misschien voorstellen dat wanneer deze
concentratie in het bloed daalt het lichaam minder goed kan worden voorzien van zuurstof.
EPO zorgt ervoor dat er meer erythrocyten in het rode beenmerg worden geproduceerd en
het niveau dus weer op pijl wordt gebracht. In de duursport wordt EPO ook nog al eens als
dopingmiddel gebruiken om de zuurstoftransport in het lichaam te bevorderen. Echter kan
dit ontzettend gevaarlijk zijn! Meer erythrocyten zorgt er namelijk ook voor dat het bloed
stroperig wordt en er dus meer kans is op bloedpropjes. Tevens moet het hart veel harder
werken om het stroperige bloed rond te pompen.
2. Hormonale regulatie van water- en zouthuishouding
Water is van grote betekenis voor verschillende functies van het lichaam. Om te beginnen is
water belangrijk als oplosmiddel en als transportmiddel voor allerlei stoffen. Daarnaast
speelt het een belangrijke rol bij het warmtetransport in het lichaam en dus bij
temperatuurregulatie.
Bovendien bestaat ons lichaam voor een groot deel uit water; bij een man ongeveer 63%, en
bij vrouwen is dit ongeveer 52%. Dit verschil komt vooral door een verschillende
hoeveelheid vet.
