Anouk Antonissen
Thema 1: Short-term memory
Literatuur:
- Boekhoofdstuk Radvansky (2011).
- Artikel Baddeley (2003).
- Boekhoofdstuk Cowan (1999).
- Artikel Jaeggi et al. (2008).
- Artikel Harrison et al. (2013).
Studievragen:
1. Serial position curves of free recall performance typically show a primacy and recency effect. How are
these effects explained?
2. Several studies have shown that one can reduce the size of the recency effect in free recall. Do you think
it would be possible to reduce or eliminate the primacy effect? How might this be done?
3. What are the components of Baddeley’s theory of working memory. What evidence supports this theory?
4. What determines the content of the focus of atttention in Cowan's theory?
5. In what sense is the embedded-processes model of working memory unitary and in what sense is it non-
unitary?
6. What is the relation between working memory and intelligence?
Radvansky, G.A. (2011). Chapter 4 (pp. 83-103).
Abstract
Wanneer mensen denken aan ‘geheugen’ denken mensen vaak aan kennis over langere perioden van tijd.
Voor cognitieve psychologen is geheugen op een veel kleinere omvang echter veel interessanter, vaak zelfs
korter dan een minuut. Zonder deze korte termijn herinneringen zou de wereld heel anders zijn, zo kan er
bijvoorbeeld geen taal ontstaan zoals nu.
- Als je erover nadenkt is taal eigenlijk alleen maar een reeks van geluiden die op een verschillend tijdstip
worden uitgesproken. Om dit als een geheel woord te horen, moeten de geluiden geïntegreerd worden.
Het geheugen zorgt hiervoor, de informatie die je onthoudt over tijd helpt geluiden aan elkaar linken en
vormt zo het gehele woord.
Sensory Memory
De kortste geheugen systemen zijn de sensory registers. Deze zijn modaliteit specifiek, zo dat elke
informatie behoudt voor een specifieke sensorische modaliteit. Omdat elk sensory register verschillende
fysieke proporties heeft, hebben ze allemaal verschillende kwaliteiten. Er worden drie registers
onderscheiden:
- De visuele sensorische register of het iconisch geheugen
- Het auditorische sensorische register of klanknabootsend geheugen (echoic)
- Het haptische sensorische register voor aanrakingsinformatie
Er zijn ook nog andere, maar deze drie geven een uitgebreide uitleg van registers. De eerste twee hebben
veel onderzoek gehad, de derde wat minder.
Iconic memory
Mensen zijn over het algemeen visuele dieren. Het iconisch geheugen is het meest uitgebreid bestudeerde
sensorische register. Informatie in het iconische geheugen is in de vorm die een visuele stimulatie van ons
retina vangt. De mentale representatie in het iconisch geheugen wordt een icon genoemd.
Spanwijdte en duur van het iconische geheugen
Eerst moet afgevraagd worden hoeveel informatie het iconisch geheugen kan vasthouden en voor hoelang
het vastgehouden kan worden. Er zijn een aantal onderzoeken die wijzen naar een ‘magisch getal’ van vier
of vijf items (Averbach). Deze onderzoeken wijzen uit dat 4 of 5 items de maximale capaciteit voor een
persoon is. Deze conclusie is echter incorrect!
In een studie bedacht door Sperling (1960) zagen proefpersonen kort een beeldscherm. Op dit beeldscherm
stond een 3X4 matrix met letters, dus 12 in totaal. Dit beeldscherm werd voor 50ms aan de proefpersoon
1
, Anouk Antonissen
gepresenteerd. De taak was om zoveel mogelijk letters op te noemen. In de controle conditie (ook wel de
whole report condition) werden mensen simpelweg gevraagd om zoveel mogelijk van de letters die ze
gezien hadden op te noemen. In dat geval noemden mensen er meestal 4 of 5 op. Ook dit suggereert dat dat
de maximale capaciteit van het iconisch geheugen 4 of 5 items is.
Echter, in de experimentele conditie van het onderzoek (ook wel de partial report condition) kregen de
proefpersonen 1 van 3 tonen te horen die aangaf welke rij de mensen moesten opnoemen. Een hoge toon
voor de bovenste rij, een medium toon voor de
middelste rij en een lage toon voor de onderste rij.
Deze toon kwam voor ná dat de matrix was getoond.
Wanneer mensen altijd de 4 items uit de gekozen rij
konden opnoemen, zou dat betekenen dat alle
informatie aanwezig is, maar dat deze snel vervalt.
Een alternatief was dat mensen alle vier de items
konden rapporteren, maar weinig tot geen van de
anderen. Dit zou betekenen dat het iconisch geheugen
maar heel weinig items kan vasthouden.
De resultaten toonden aan dat de prestatie dicht bij
perfectie kwam (ceiling effect) wanneer de toon
gepresenteerd werd op dezelfde tijd dat het
beeldscherm verdween. Echter, wanneer de tijd voor
de toon groter werd, werd de prestatie slechter.
De resultaten tonen aan dat er een grote hoeveelheid informatie in het iconisch geheugen wordt gehouden.
Het geheugen heeft echter een korte duur. Na ongeveer een kwart van een seconde is alle informatie al
vervallen. Alles wat over is, is vermoedelijk naar het kortetermijngeheugen verplaatst, voordat het verloren
ging.
Anorthoscopic perceptie zie figuur 4.4
De effecten van het iconisch geheugen kunnen geobserveerd
worden door de vervorming die het produceert. Een
voorbeeld hiervan is anorthoscopic perception, of het
meer-zien-dan-er-is-fenomeen. Dit wordt gedaan door een
plaatje langs een spleet te halen, en mensen geven aan meer
te zien bij een hoge snelheid (250ms). Dit komt voor omdat zij
informatie integreren van verschillende punten in de tijd in het
iconisch geheugen, om de vorm van de objecten te
reconstrueren. Hoe sneller het object langs de spleet
beweegt, hoe meer samengeperst de perceptie is.
- Er is een groot evolutionair voordeel aan een actieve
constructie van het geheugen op wat je recent hebt
gezien. Zo kan je iemand die achter de bomen verschuilt
vaak alsnog herkennen, als je alle stukken maar snel
genoeg integreert, kan je het object identificeren.
Trans-saccadic geheugen
De beweging van het oog wordt een saccade genoemd. Wanneer de ogen stoppen op een bepaald punt,
wordt dat een fixatie genoemd. De perceptuele informatie wordt verwerkt tijdens een fixatie. Dit is belangrijk
omdat het eisen stelt aan het iconische geheugen. We moeten informatie over saccades integreren om een
plaatje van de wereld te maken. We hebben een trans-saccadic memory binnen het iconische geheugen
nodig om dit te doen.
- Hoe komt dit dan tot uiting? Onderzoek wijst uit dat het trans-saccadic memory geen gebruik maakt
van retinale of spatiele coördinatie, maar in plaats daarvan maakt het gebruik van representaties van
objecten (object files) om de basis karakteristieken van een object bij te houden.
o Dit suggereert dat ondanks dat we de wereld subjectief ervaren als stabiel en vol met details, dat
deze impressie gedeeltelijk komt door ons eigen geheugen. Deze vult alle gaten op met dingen die
we eerder hebben gezien of met dingen die het lange termijn geheugen verwacht die er moeten zijn.
De uitvoering van een beweging van het oog zorgt er dus voor dat geheugenprocessen op hold
worden gezet, terwijl de ogen hun ding doen.
2
Thema 1: Short-term memory
Literatuur:
- Boekhoofdstuk Radvansky (2011).
- Artikel Baddeley (2003).
- Boekhoofdstuk Cowan (1999).
- Artikel Jaeggi et al. (2008).
- Artikel Harrison et al. (2013).
Studievragen:
1. Serial position curves of free recall performance typically show a primacy and recency effect. How are
these effects explained?
2. Several studies have shown that one can reduce the size of the recency effect in free recall. Do you think
it would be possible to reduce or eliminate the primacy effect? How might this be done?
3. What are the components of Baddeley’s theory of working memory. What evidence supports this theory?
4. What determines the content of the focus of atttention in Cowan's theory?
5. In what sense is the embedded-processes model of working memory unitary and in what sense is it non-
unitary?
6. What is the relation between working memory and intelligence?
Radvansky, G.A. (2011). Chapter 4 (pp. 83-103).
Abstract
Wanneer mensen denken aan ‘geheugen’ denken mensen vaak aan kennis over langere perioden van tijd.
Voor cognitieve psychologen is geheugen op een veel kleinere omvang echter veel interessanter, vaak zelfs
korter dan een minuut. Zonder deze korte termijn herinneringen zou de wereld heel anders zijn, zo kan er
bijvoorbeeld geen taal ontstaan zoals nu.
- Als je erover nadenkt is taal eigenlijk alleen maar een reeks van geluiden die op een verschillend tijdstip
worden uitgesproken. Om dit als een geheel woord te horen, moeten de geluiden geïntegreerd worden.
Het geheugen zorgt hiervoor, de informatie die je onthoudt over tijd helpt geluiden aan elkaar linken en
vormt zo het gehele woord.
Sensory Memory
De kortste geheugen systemen zijn de sensory registers. Deze zijn modaliteit specifiek, zo dat elke
informatie behoudt voor een specifieke sensorische modaliteit. Omdat elk sensory register verschillende
fysieke proporties heeft, hebben ze allemaal verschillende kwaliteiten. Er worden drie registers
onderscheiden:
- De visuele sensorische register of het iconisch geheugen
- Het auditorische sensorische register of klanknabootsend geheugen (echoic)
- Het haptische sensorische register voor aanrakingsinformatie
Er zijn ook nog andere, maar deze drie geven een uitgebreide uitleg van registers. De eerste twee hebben
veel onderzoek gehad, de derde wat minder.
Iconic memory
Mensen zijn over het algemeen visuele dieren. Het iconisch geheugen is het meest uitgebreid bestudeerde
sensorische register. Informatie in het iconische geheugen is in de vorm die een visuele stimulatie van ons
retina vangt. De mentale representatie in het iconisch geheugen wordt een icon genoemd.
Spanwijdte en duur van het iconische geheugen
Eerst moet afgevraagd worden hoeveel informatie het iconisch geheugen kan vasthouden en voor hoelang
het vastgehouden kan worden. Er zijn een aantal onderzoeken die wijzen naar een ‘magisch getal’ van vier
of vijf items (Averbach). Deze onderzoeken wijzen uit dat 4 of 5 items de maximale capaciteit voor een
persoon is. Deze conclusie is echter incorrect!
In een studie bedacht door Sperling (1960) zagen proefpersonen kort een beeldscherm. Op dit beeldscherm
stond een 3X4 matrix met letters, dus 12 in totaal. Dit beeldscherm werd voor 50ms aan de proefpersoon
1
, Anouk Antonissen
gepresenteerd. De taak was om zoveel mogelijk letters op te noemen. In de controle conditie (ook wel de
whole report condition) werden mensen simpelweg gevraagd om zoveel mogelijk van de letters die ze
gezien hadden op te noemen. In dat geval noemden mensen er meestal 4 of 5 op. Ook dit suggereert dat dat
de maximale capaciteit van het iconisch geheugen 4 of 5 items is.
Echter, in de experimentele conditie van het onderzoek (ook wel de partial report condition) kregen de
proefpersonen 1 van 3 tonen te horen die aangaf welke rij de mensen moesten opnoemen. Een hoge toon
voor de bovenste rij, een medium toon voor de
middelste rij en een lage toon voor de onderste rij.
Deze toon kwam voor ná dat de matrix was getoond.
Wanneer mensen altijd de 4 items uit de gekozen rij
konden opnoemen, zou dat betekenen dat alle
informatie aanwezig is, maar dat deze snel vervalt.
Een alternatief was dat mensen alle vier de items
konden rapporteren, maar weinig tot geen van de
anderen. Dit zou betekenen dat het iconisch geheugen
maar heel weinig items kan vasthouden.
De resultaten toonden aan dat de prestatie dicht bij
perfectie kwam (ceiling effect) wanneer de toon
gepresenteerd werd op dezelfde tijd dat het
beeldscherm verdween. Echter, wanneer de tijd voor
de toon groter werd, werd de prestatie slechter.
De resultaten tonen aan dat er een grote hoeveelheid informatie in het iconisch geheugen wordt gehouden.
Het geheugen heeft echter een korte duur. Na ongeveer een kwart van een seconde is alle informatie al
vervallen. Alles wat over is, is vermoedelijk naar het kortetermijngeheugen verplaatst, voordat het verloren
ging.
Anorthoscopic perceptie zie figuur 4.4
De effecten van het iconisch geheugen kunnen geobserveerd
worden door de vervorming die het produceert. Een
voorbeeld hiervan is anorthoscopic perception, of het
meer-zien-dan-er-is-fenomeen. Dit wordt gedaan door een
plaatje langs een spleet te halen, en mensen geven aan meer
te zien bij een hoge snelheid (250ms). Dit komt voor omdat zij
informatie integreren van verschillende punten in de tijd in het
iconisch geheugen, om de vorm van de objecten te
reconstrueren. Hoe sneller het object langs de spleet
beweegt, hoe meer samengeperst de perceptie is.
- Er is een groot evolutionair voordeel aan een actieve
constructie van het geheugen op wat je recent hebt
gezien. Zo kan je iemand die achter de bomen verschuilt
vaak alsnog herkennen, als je alle stukken maar snel
genoeg integreert, kan je het object identificeren.
Trans-saccadic geheugen
De beweging van het oog wordt een saccade genoemd. Wanneer de ogen stoppen op een bepaald punt,
wordt dat een fixatie genoemd. De perceptuele informatie wordt verwerkt tijdens een fixatie. Dit is belangrijk
omdat het eisen stelt aan het iconische geheugen. We moeten informatie over saccades integreren om een
plaatje van de wereld te maken. We hebben een trans-saccadic memory binnen het iconische geheugen
nodig om dit te doen.
- Hoe komt dit dan tot uiting? Onderzoek wijst uit dat het trans-saccadic memory geen gebruik maakt
van retinale of spatiele coördinatie, maar in plaats daarvan maakt het gebruik van representaties van
objecten (object files) om de basis karakteristieken van een object bij te houden.
o Dit suggereert dat ondanks dat we de wereld subjectief ervaren als stabiel en vol met details, dat
deze impressie gedeeltelijk komt door ons eigen geheugen. Deze vult alle gaten op met dingen die
we eerder hebben gezien of met dingen die het lange termijn geheugen verwacht die er moeten zijn.
De uitvoering van een beweging van het oog zorgt er dus voor dat geheugenprocessen op hold
worden gezet, terwijl de ogen hun ding doen.
2
