Sosiale WETenskappe
, VERANDERINGE IN BRITTANJE > INDUSTRIËLE
REVOLUSIE
Moderne wêreld = afhanklik van NYWERHEDE [vervaardiging +
mynbou] > voorsiening van goedere (moderne samelewing → werk,
woonplek, skool, vervoer, vermaak)
NYWERHEDE = afhanklik van KAPITAAL (geld) & arbeid (mans + vroue)
1700’s & 1800’s > Brittanje = groot skaal totstandkoming van NYWERHEDE = INDUSRIËLE
REVOLUSIE
RYKDOM VAN SLAWEHANDEL
Z Trans-Atlantiese slawehandel = ekonomiese winste vir Amerika + Brittanje > Europese
slawehandelaars = vang / verruil slawe > werk op katoen, suiker en tabakplantasies [ruil
ook slawe vir gewere en ander goedere van Europa]
Z Britse slawehandel = +- 245 jaar
Z 10 000 seetogte na Afrika (Britse slawehandelaars) > vang slawe + dryf handel
Z Britse skepe = +- 3.4 mil slawe uit Afrika na Amerika (verkoop teen groot wins)
Z Kolonies stuur grondstowwe (katoen) → Brittanje > vervaardiging van goedere
Z 1750 → 1780 > +- 70% Britse regering inkomste = belasting van goedere van kolonies
BELANGRIKHEID VAN SLAWEHANDEL
>Brittanje = grootste slawehandelaar
→ slawehandel = verryk Brittanje (+mense) = geld vir nuwe masjiene + besighede (sit die
Industriële Revolusie in aksie)
EKONOMIE VOOR INDUSTRIËLE REVOLUSIE
[BOERDERY-EKONOMIE & KOTHUISNYWERHEDE]
BOERDERY-EKONOMIE:
LANDBOU REVOLUSIE = nuwe maniere om te boer (lei tot Industriële Revolusie)
Vroeë 1700’s > landbou = belangrikste EKONOMIESE AKTIWITEIT (Brittanje) [voer in
(luukses) = tee, suiker, rys & skaapboerdery = wolproduksie]
W Leer van grondprodukte
W Maak basiese goedere in huise / werkswinkels
W Bly lewenslank in dieselfde dorpie
Landbou = werk vir ambagslui (wamakers & gereedskapmakers & kleinvervaardigers >
kothuisnywerhede)
[KOTHUISNYWERHEDE → gewone huis waaruit EIENAARS werk en
HANDGEMAAKTE goedere vervaardig]
2 © Noted Summaries Graad 8 SW Deel 2 : Geskiedenis www.notedsummaries.co.za
,MAAR (verandering) > Brittanje se bevolking = boere kon nie
genoeg voedsel produseer & moes ander BOERDERYMETODES
ONTWIKKEL > misstowwe & planter → produseer meer voedsel
> nie nodig om baie mense in diens te hê nie (armoede a.g.v
minder arbeidintensiewe benadering)
Vroeë 1800’s > plaaswerkers migreer na kolonies (Amerika & Kaap) vir beter heenkome >
ander soek werk in dorpe = BRING MEE HANDEL TUSSEN BOERE, DORPE & KOLONIES
WAT DIE INDUSTRIËLE REVOLUSIE BEHELS
[INDUSTRIËLE REVOLUSIE → manier waarop nuwe vervaardigingsmasjiene
mense se lewenswyse verander het]
→ verander samelewing RADIKAAL, maar GELEIDELIKE PROSES [duur +- ‘n eeu]
→ 1700’s begin > BRITTANJE en versprei na Europa & Amerika
→ tydperk in die 18de en 19de eeue toe Brittanje van 'n oorwegend landbounasie in die
vervaardigingswerkswinkel van die wêreld omskep is
→ gevolg van die veranderinge in ekonomiese en sosiale organisasie
→ hoofsaaklik gekenmerk deur die vervanging van handgereedskap met kragaangedrewe
masjiene en die konsentrasie van nywerheid in groot ondernemings
**massaproduksie = honderde / duisende van dieselfde produkte word in ‘n KORT TYDPERK
gemaak
[STOOMENJIN]
→ BELANGRIKSTE UITVINDSEL van die
Industriële Revolusie
→ 1712 > Thomas Newcomen
→ stoomkrag = massaproduksie in fabrieke >
voorsien krag vir nuwe maniere van vervoer
(treine & stoombote)
SOSIALE VERANDERINGE → INDUSTRIËLE REVOLUSIE
W Middelklas ontwikkel (sakelui, handelslui, dokters, prokureurs, onderwysers ens.) >
tydsverloop → werkers = georganiseerd > beter lone & werksomstandighede > beter
geld verdien & kinders gaan skool toe [ lewenstandaarde]
3 © Noted Summaries Graad 8 SW Deel 2 : Geskiedenis www.notedsummaries.co.za
, VERANDERING IN LEWENSTANDAARD:
middel & hoër klas
lae en werkersklas
VERSTEDELIKING & VERANDERING VAN LEWENSOMSTANDIGHEDE:
A.G.V VERSTEDELIKING = MIGRASIE
VERSTEDELIKING Werkers trek na en van stede
Z Dorpe = onaangenaam
Z Fabrieksbase = bou klein huisies > naby
Trek om naby werk te woon
mekaar (rye) [bv. Manchester +
Birmingham] = DORPE + STEDE GROEI ()
Z Slegs 1 waterpomp per straat
Z Rioolvuil loop in die strate = ARMOEDE
Z
Z
Slegs paar buite toilette
Vuil omstandighede = versprei van siektes
ARMOEDE
[pokke + disenterie ; 1832 = 31 000 cholera
Z Mense = nie gelukkig met lewenstandaard
sterftes]
> trek na stede
Z Gekies om deel te wees van
fabrieksisteem / boerdery / mynbou
WERKSHUISE Z
Z
Werk lang, harde (onregverdige) ure
TEKORT AAN WETLIKE BESKERMING
Z Groot geboue = arm mense te help wat Z STEDELIKE KWESBAARHEID
geen huis / werk het nie Z Mans + vrouens + kinders = uitgebuit
Z Blyplek + voiding > mense werk RONDOM Z Fabrieksbase = word gerig & uitbuiting
DIE WERKSHUISE VIR GEEN BETALING
(blyplek + voedsel is hulle lone)
Z Arm weeskinders, siekes, bejaardes,
gestremdes & ongetroude moeders
MYNE EN FABRIEKE & KINDERARBEID [MEULE & MYNE]:
Industriële Revolusie (voordelig vir sommiges):
Z Geleentheid
Z Nuwe vaardighede te leer
Z Loopbaan volg
Z Geld te maak
Werkers > lang ure vir baie min betaling
Myne + fabrieke = vuil, ongesond & gevaarlik [mense migreer ten spyte hiervan na
geïndustrialiseerde dorpe + stede vir werk]
Stoomenjin = steenkoolbedryf impak
MYNE Z
Z Steenkoolmynbou = Brittanje > OUDSTE NYWERHEDE
4 © Noted Summaries Graad 8 SW Deel 2 : Geskiedenis www.notedsummaries.co.za
, VERANDERINGE IN BRITTANJE > INDUSTRIËLE
REVOLUSIE
Moderne wêreld = afhanklik van NYWERHEDE [vervaardiging +
mynbou] > voorsiening van goedere (moderne samelewing → werk,
woonplek, skool, vervoer, vermaak)
NYWERHEDE = afhanklik van KAPITAAL (geld) & arbeid (mans + vroue)
1700’s & 1800’s > Brittanje = groot skaal totstandkoming van NYWERHEDE = INDUSRIËLE
REVOLUSIE
RYKDOM VAN SLAWEHANDEL
Z Trans-Atlantiese slawehandel = ekonomiese winste vir Amerika + Brittanje > Europese
slawehandelaars = vang / verruil slawe > werk op katoen, suiker en tabakplantasies [ruil
ook slawe vir gewere en ander goedere van Europa]
Z Britse slawehandel = +- 245 jaar
Z 10 000 seetogte na Afrika (Britse slawehandelaars) > vang slawe + dryf handel
Z Britse skepe = +- 3.4 mil slawe uit Afrika na Amerika (verkoop teen groot wins)
Z Kolonies stuur grondstowwe (katoen) → Brittanje > vervaardiging van goedere
Z 1750 → 1780 > +- 70% Britse regering inkomste = belasting van goedere van kolonies
BELANGRIKHEID VAN SLAWEHANDEL
>Brittanje = grootste slawehandelaar
→ slawehandel = verryk Brittanje (+mense) = geld vir nuwe masjiene + besighede (sit die
Industriële Revolusie in aksie)
EKONOMIE VOOR INDUSTRIËLE REVOLUSIE
[BOERDERY-EKONOMIE & KOTHUISNYWERHEDE]
BOERDERY-EKONOMIE:
LANDBOU REVOLUSIE = nuwe maniere om te boer (lei tot Industriële Revolusie)
Vroeë 1700’s > landbou = belangrikste EKONOMIESE AKTIWITEIT (Brittanje) [voer in
(luukses) = tee, suiker, rys & skaapboerdery = wolproduksie]
W Leer van grondprodukte
W Maak basiese goedere in huise / werkswinkels
W Bly lewenslank in dieselfde dorpie
Landbou = werk vir ambagslui (wamakers & gereedskapmakers & kleinvervaardigers >
kothuisnywerhede)
[KOTHUISNYWERHEDE → gewone huis waaruit EIENAARS werk en
HANDGEMAAKTE goedere vervaardig]
2 © Noted Summaries Graad 8 SW Deel 2 : Geskiedenis www.notedsummaries.co.za
,MAAR (verandering) > Brittanje se bevolking = boere kon nie
genoeg voedsel produseer & moes ander BOERDERYMETODES
ONTWIKKEL > misstowwe & planter → produseer meer voedsel
> nie nodig om baie mense in diens te hê nie (armoede a.g.v
minder arbeidintensiewe benadering)
Vroeë 1800’s > plaaswerkers migreer na kolonies (Amerika & Kaap) vir beter heenkome >
ander soek werk in dorpe = BRING MEE HANDEL TUSSEN BOERE, DORPE & KOLONIES
WAT DIE INDUSTRIËLE REVOLUSIE BEHELS
[INDUSTRIËLE REVOLUSIE → manier waarop nuwe vervaardigingsmasjiene
mense se lewenswyse verander het]
→ verander samelewing RADIKAAL, maar GELEIDELIKE PROSES [duur +- ‘n eeu]
→ 1700’s begin > BRITTANJE en versprei na Europa & Amerika
→ tydperk in die 18de en 19de eeue toe Brittanje van 'n oorwegend landbounasie in die
vervaardigingswerkswinkel van die wêreld omskep is
→ gevolg van die veranderinge in ekonomiese en sosiale organisasie
→ hoofsaaklik gekenmerk deur die vervanging van handgereedskap met kragaangedrewe
masjiene en die konsentrasie van nywerheid in groot ondernemings
**massaproduksie = honderde / duisende van dieselfde produkte word in ‘n KORT TYDPERK
gemaak
[STOOMENJIN]
→ BELANGRIKSTE UITVINDSEL van die
Industriële Revolusie
→ 1712 > Thomas Newcomen
→ stoomkrag = massaproduksie in fabrieke >
voorsien krag vir nuwe maniere van vervoer
(treine & stoombote)
SOSIALE VERANDERINGE → INDUSTRIËLE REVOLUSIE
W Middelklas ontwikkel (sakelui, handelslui, dokters, prokureurs, onderwysers ens.) >
tydsverloop → werkers = georganiseerd > beter lone & werksomstandighede > beter
geld verdien & kinders gaan skool toe [ lewenstandaarde]
3 © Noted Summaries Graad 8 SW Deel 2 : Geskiedenis www.notedsummaries.co.za
, VERANDERING IN LEWENSTANDAARD:
middel & hoër klas
lae en werkersklas
VERSTEDELIKING & VERANDERING VAN LEWENSOMSTANDIGHEDE:
A.G.V VERSTEDELIKING = MIGRASIE
VERSTEDELIKING Werkers trek na en van stede
Z Dorpe = onaangenaam
Z Fabrieksbase = bou klein huisies > naby
Trek om naby werk te woon
mekaar (rye) [bv. Manchester +
Birmingham] = DORPE + STEDE GROEI ()
Z Slegs 1 waterpomp per straat
Z Rioolvuil loop in die strate = ARMOEDE
Z
Z
Slegs paar buite toilette
Vuil omstandighede = versprei van siektes
ARMOEDE
[pokke + disenterie ; 1832 = 31 000 cholera
Z Mense = nie gelukkig met lewenstandaard
sterftes]
> trek na stede
Z Gekies om deel te wees van
fabrieksisteem / boerdery / mynbou
WERKSHUISE Z
Z
Werk lang, harde (onregverdige) ure
TEKORT AAN WETLIKE BESKERMING
Z Groot geboue = arm mense te help wat Z STEDELIKE KWESBAARHEID
geen huis / werk het nie Z Mans + vrouens + kinders = uitgebuit
Z Blyplek + voiding > mense werk RONDOM Z Fabrieksbase = word gerig & uitbuiting
DIE WERKSHUISE VIR GEEN BETALING
(blyplek + voedsel is hulle lone)
Z Arm weeskinders, siekes, bejaardes,
gestremdes & ongetroude moeders
MYNE EN FABRIEKE & KINDERARBEID [MEULE & MYNE]:
Industriële Revolusie (voordelig vir sommiges):
Z Geleentheid
Z Nuwe vaardighede te leer
Z Loopbaan volg
Z Geld te maak
Werkers > lang ure vir baie min betaling
Myne + fabrieke = vuil, ongesond & gevaarlik [mense migreer ten spyte hiervan na
geïndustrialiseerde dorpe + stede vir werk]
Stoomenjin = steenkoolbedryf impak
MYNE Z
Z Steenkoolmynbou = Brittanje > OUDSTE NYWERHEDE
4 © Noted Summaries Graad 8 SW Deel 2 : Geskiedenis www.notedsummaries.co.za
