DEEL 2 (Atypische ontwikkeling):
Handelingsproblemen bij
DCD
CLASSIFICATIE VOLGENS DSM-5 EN ICD-10
Handelingsproblemen worden elk apart besproken, hoewel veel sprake van
comorbiditeit
Theorie kennen maar ook kunnen toepassen op een gevalsstudie bij interventies
Kenmerken en criteria dienen goed gekend te zijn
DCD (developmental coordination disorder/
ontwikkelingsdyspraxie)
Je ziet hier dat DCD heel sterk overlapt met andere stoornissen zoals ADHD, leerstoornissen
en autisme. Vooral tussen die DCD en autisme is er een vrij grote overlap en hierbij is het dus
ook niet eenvoudig om aan differentiaaldiagnose te doen wanneer vb. een jong kind bij u
komt en wanneer dat er kenmerken zijn van DCD (houterigheid, moeilijke coördinatie) om
dat dat niet toe te schrijven aan bijvoorbeeld ook ASS. Ook tussen DCD en ADHD zit een
overlap. En er is ook een gemeenschappelijke overlap in het midden: je ziet daar dat er van
die verschillende stoornissen een aantal kenmerken bij de verschillende stoornissen
voorkomen.
We gaan dit niet Alleen bespreken vanuit DSM- 5 of ICD-10, maar we gaan het ook bekijken
vanuit het ICFC-Y. Dat wil zeggen als we een jongetje bijvoorbeeld van 8 jaar hebben dat zich
aanmeldt met coördinatieproblemen, problemen in de fijn motorisch uitvoeren van
dagelijkse activiteiten, dan gaan we natuurlijk eerst kijken of dat die kenmerken er ook al
waren voor de leeftijd van 5 jaar (een van de voorwaarden bij DCD). We moeten zien dat het
niet alleen functies zoals coördinatie die gestoord zijn, want we moeten dat in dagelijkse
omstandigheden zien terugkomen (bijvoorbeeld bij het eten met mes en vork, of bij het
veters strikken of bij de dagelijkse verzorging of in mijlpalen zoals het leren lopen of fietsen).
De participatie zal ook wel degelijk daar de gevolgen van ondervinden, dat een kind op de
duur een aantal activiteiten niet zal uitvoeren zoals leeftijdsgenootjes dat doen. Dus we
bekijken het ruimer dan de criteria die we strikt kunnen vinden in de DSM-5.
1
Handelingsproblemen – DCD – 21/04/2021
, WAT IS DCD?
We weten bij die DCD, dat we dat eigenlijk al heel vroeg kunnen detecteren in de
ontwikkeling: want wat zie je of wat de ouders vertellen, dat het verkrijgen van de mijlpalen
in ontwikkeling (zoals de eerste keer zitten, de eerste keer rechtop staan, met lopen, later
het fietsen) telkens uitgesteld worden en later tot stand kwamen. Algemeen zal je zien dat
bijvoorbeeld dat bij jongetje van 8 jaar, dat het uitvoeren van sportactiviteiten moeilijk
verloopt, dat dit meestal kinderen zijn die niet mogen mee voetballen of in goal mogen
staan. Algemeen zien we ook wel een zwakke schrijfmotoriek en dit komt niet overeen met
wat je algemeen zou verwachten van dit kind. We spreken over kinderen met een normale
intelligentie en het komt niet overeen met andere of met leeftijdsgenootjes, met hoe dat zij
zich gaan gedragen.
Volgens DSM-5
Dagelijkse activiteiten die coördinatie vragen zijn gestoord zoals motorische
mijlpalen, algemene houterigheid, zwakke sportprestaties en zwakke schrijfmotoriek
Dit komt niet overeen met wat je verwacht op vlak van intelligentie of chronologische
leeftijd
A. Verwerven en uitvoeren van motorische vaardigheden scoren onder de leeftijd
B. De deficiënties vormen een blijvende belemmering in dagelijkse leven en
beïnvloeden schoolse prestaties, beroep
C. De symptomen beginnen in de vroege ontwikkeling
D. De problemen zijn niet te verklaren door andere beperkingen
Voorbeeld DCD (Marc van F.C.D.K.): Hij is een prototype van hoe we ons een toch wel (een karikaturale)
DCD kunnen voorstellen. Er loopt altijd iets mis; de doelgerichtheid van de handelingen is ver zoek; de
organisatie van de handelingen is bemoeilijkt en ook de uitvoering zelf (dus zelfs als hij weet wat hij moet
doen, dan zal zowel de grof motorisch, als de fijn motorisch uitvoering bemoeilijkt); de dagelijkse
handelingen vallen op en gebeuren stuntelig en ze zijn niet zo mooi afgewerkt. Algemeen is er zeker
gebrek aan motorische coördinatie die opvalt en het motorisch leren (dus nieuwe motorische handelingen
en ik denk dan bijvoorbeeld aan leren fietsen of later leren autorijden verlopen vertraagd en vermoeilijkt)
Volgens Oostra kan DCD in comorbiditeit voorkomen met andere neurologische
letsels en binnen andere diagnoses, maar je moet beiden los van elkaar kunnen
2
Handelingsproblemen – DCD – 21/04/2021
Handelingsproblemen bij
DCD
CLASSIFICATIE VOLGENS DSM-5 EN ICD-10
Handelingsproblemen worden elk apart besproken, hoewel veel sprake van
comorbiditeit
Theorie kennen maar ook kunnen toepassen op een gevalsstudie bij interventies
Kenmerken en criteria dienen goed gekend te zijn
DCD (developmental coordination disorder/
ontwikkelingsdyspraxie)
Je ziet hier dat DCD heel sterk overlapt met andere stoornissen zoals ADHD, leerstoornissen
en autisme. Vooral tussen die DCD en autisme is er een vrij grote overlap en hierbij is het dus
ook niet eenvoudig om aan differentiaaldiagnose te doen wanneer vb. een jong kind bij u
komt en wanneer dat er kenmerken zijn van DCD (houterigheid, moeilijke coördinatie) om
dat dat niet toe te schrijven aan bijvoorbeeld ook ASS. Ook tussen DCD en ADHD zit een
overlap. En er is ook een gemeenschappelijke overlap in het midden: je ziet daar dat er van
die verschillende stoornissen een aantal kenmerken bij de verschillende stoornissen
voorkomen.
We gaan dit niet Alleen bespreken vanuit DSM- 5 of ICD-10, maar we gaan het ook bekijken
vanuit het ICFC-Y. Dat wil zeggen als we een jongetje bijvoorbeeld van 8 jaar hebben dat zich
aanmeldt met coördinatieproblemen, problemen in de fijn motorisch uitvoeren van
dagelijkse activiteiten, dan gaan we natuurlijk eerst kijken of dat die kenmerken er ook al
waren voor de leeftijd van 5 jaar (een van de voorwaarden bij DCD). We moeten zien dat het
niet alleen functies zoals coördinatie die gestoord zijn, want we moeten dat in dagelijkse
omstandigheden zien terugkomen (bijvoorbeeld bij het eten met mes en vork, of bij het
veters strikken of bij de dagelijkse verzorging of in mijlpalen zoals het leren lopen of fietsen).
De participatie zal ook wel degelijk daar de gevolgen van ondervinden, dat een kind op de
duur een aantal activiteiten niet zal uitvoeren zoals leeftijdsgenootjes dat doen. Dus we
bekijken het ruimer dan de criteria die we strikt kunnen vinden in de DSM-5.
1
Handelingsproblemen – DCD – 21/04/2021
, WAT IS DCD?
We weten bij die DCD, dat we dat eigenlijk al heel vroeg kunnen detecteren in de
ontwikkeling: want wat zie je of wat de ouders vertellen, dat het verkrijgen van de mijlpalen
in ontwikkeling (zoals de eerste keer zitten, de eerste keer rechtop staan, met lopen, later
het fietsen) telkens uitgesteld worden en later tot stand kwamen. Algemeen zal je zien dat
bijvoorbeeld dat bij jongetje van 8 jaar, dat het uitvoeren van sportactiviteiten moeilijk
verloopt, dat dit meestal kinderen zijn die niet mogen mee voetballen of in goal mogen
staan. Algemeen zien we ook wel een zwakke schrijfmotoriek en dit komt niet overeen met
wat je algemeen zou verwachten van dit kind. We spreken over kinderen met een normale
intelligentie en het komt niet overeen met andere of met leeftijdsgenootjes, met hoe dat zij
zich gaan gedragen.
Volgens DSM-5
Dagelijkse activiteiten die coördinatie vragen zijn gestoord zoals motorische
mijlpalen, algemene houterigheid, zwakke sportprestaties en zwakke schrijfmotoriek
Dit komt niet overeen met wat je verwacht op vlak van intelligentie of chronologische
leeftijd
A. Verwerven en uitvoeren van motorische vaardigheden scoren onder de leeftijd
B. De deficiënties vormen een blijvende belemmering in dagelijkse leven en
beïnvloeden schoolse prestaties, beroep
C. De symptomen beginnen in de vroege ontwikkeling
D. De problemen zijn niet te verklaren door andere beperkingen
Voorbeeld DCD (Marc van F.C.D.K.): Hij is een prototype van hoe we ons een toch wel (een karikaturale)
DCD kunnen voorstellen. Er loopt altijd iets mis; de doelgerichtheid van de handelingen is ver zoek; de
organisatie van de handelingen is bemoeilijkt en ook de uitvoering zelf (dus zelfs als hij weet wat hij moet
doen, dan zal zowel de grof motorisch, als de fijn motorisch uitvoering bemoeilijkt); de dagelijkse
handelingen vallen op en gebeuren stuntelig en ze zijn niet zo mooi afgewerkt. Algemeen is er zeker
gebrek aan motorische coördinatie die opvalt en het motorisch leren (dus nieuwe motorische handelingen
en ik denk dan bijvoorbeeld aan leren fietsen of later leren autorijden verlopen vertraagd en vermoeilijkt)
Volgens Oostra kan DCD in comorbiditeit voorkomen met andere neurologische
letsels en binnen andere diagnoses, maar je moet beiden los van elkaar kunnen
2
Handelingsproblemen – DCD – 21/04/2021
