Samenvatting Groepsdynamisch begeleiden 2021-2022
2 INLEIDING
• Groepsdynamica is een vrij jonge wetenschap.
• Kurt Lewin:
o Eén van de eersten die het gedrag van de mens in een groep onderzocht.
o Resultaten:
▪ Veel menselijk gedrag kan dus beter begrepen worden vanuit aandacht voor
de groep waarin gedrag plaatsvindt, de context waarin dit gedrag gesteld
wordt.
▪ Voor iedereen die vanwege zijn beroep met groepen te maken heeft is een
verdieping in groepsfenomenen onmisbaar. Zeker voor de
opvoeder/begeleider, voor wie ‘groepen’ dagelijkse realiteit zijn:
De leefgroep binnen een voorziening voor residentiële opvang
Een groep kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen…
Een gezin dat begeleid wordt
Een netwerk dat je wil uitbouwen samen met je cliënt
Het team waarin gewerkt wordt
Een werkgroep of gespreksgroep waar men aan deelneemt
…
3 DE GROEP: EEN AANTAL BEGRIPPEN
• Niet elke verzameling van individuen is echter noodzakelijkerwijze een groep.
• Groep =
o Een netwerk van mensen: die samen doelen willen bereiken en die ze niet op hun
eentje kunnen halen.
o Mensen zetten deels hun persoonlijke verlangens/vrijheden/beslissingen aan de kant
o Erkennen het gezag/beslissingsmacht van die groep.
3.1 KENMERKEN VAN EEN GROEP
• Doel = bestaansreden van de groep, zonder doel geen groep
o Iemand verlaat de groep bij het oneens zijn of onvoldoende belangrijk vinden van het
doel.
• Formele en informele doelstellingen
o Formele doelen staan op papier, bestaansreden groep
o Informele doelen ontstaan en doorkruisen soms de formele doelen
• Groepsdoelen en individuele doelstellingen
o Veel uiteenlopende individuele doelen bemoeilijken de samenwerking
o Soms verborgen agenda
• Interactie tussen de leden van de groep
o Wisselwerking tussen leden/context
o Verbaal en/of non-verbaal
o Je kunt niet niet communiceren.
• Interdependentie
o Wederzijdse betrokkenheid
o Wederzijdse beïnvloeding
o Wederzijdse afhankelijkheid
,Samenvatting Groepsdynamisch begeleiden 2021-2022
• Bewustzijn van lidmaatschap
o Wij-gevoel
o Afgrenzing met buitenstaanders
o Uiterlijke kenmerken
• Samenhorigheid, cohesie
o Groep hangt samen. Hoe meer eigen doelen bevredigd worden, hoe meer cohesie er
is.
• Waarden en normen
o Wat vindt de groep belangrijk? Bv in een sportgroep? Leefgroep?
o Gedragsregels, voorschriften…
o Eventuele sancties bij overtredingen
• Interne organisatie
o Structuur, ordening, zorgt voor voorspelbaarheid en veiligheid
o Elk groepslid vindt een plaats in de hiërarchie
o Werkverdeling, rolverdeling, hiërarchie
• Leiderschap
o Formeel
o Informeel
3.2 PRIMAIRE EN SECUNDAIRE GROEPEN
• Soorten groepen:
o Primaire groep:
▪ Persoonlijke intieme relaties
▪ Emotioneel, persoonlijk
▪ Bij vervang is de invloed groot (vernietiging
van groep)
o Secundaire groep:
▪ Op basis van status en positie
▪ Rationeel, onpersoonlijk
▪ Bij vervanging is de invloed klein (minder
ingrijpend)
3.3 DOELEN BINNEN EEN GROEP
• Het doel is namelijk de bestaansreden van de groep.
o Zonder doel → geen groep
o Doel bereiken
o Het doel is een bindend element in een groep.
• Duidelijkheid
o Het doel moet duidelijk en bereikbaar zijn.
• Bereikbaarheid
o Formele doelstellingen:
▪ Op papier
o Informele doelstellingen
▪ Formele misschien doorkruisen
• Groepsdoelen
, Samenvatting Groepsdynamisch begeleiden 2021-2022
• Individuele doelstellingen
o Als de doelstellingen van de leden erg uiteenlopen of als er meningsverschillen
bestaan over wat de groepsdoelstelling zou moeten zijn, dan kan de samenwerking
erg moeilijk worden
• Verborgen agenda
o Persoonlijke doelstelling
3.4 NORMEN EN WAARDEN IN DE GROEP
Waar men als groep waarde aan hecht, verschilt van groep tot groep.
Door cultiveren van waarden (via rituelen, gewoontes…), kan men buitenstaanders duidelijk maken
waar men ‘waarde aan hecht’.
Bv. verjaardagen vieren, wijst op waarde hechten aan persoonlijke aandacht voor mensen.
➢ Belangrijk voor de groep: gemeenschappelijke waarden.
➢ Hiermee samenhangend: bijhorende normen = gedragsregels
3.4.1 Normen
Kunnen betrekking hebben op:
• Taak: hoe hoor je te werken?
• Manier van omgaan met elkaar: laat je elkaar uitpraten, hoe noem je elkaar, hoe ga je om
met conflicten?
• Meningen: wat vindt de groep van pesten, van een opvoeder…
• Uiterlijk: wat draag je wel en wat niet? Hoe draag je je haar, welke accessoires?
3.4.2 Groepsnormen
• Normen hebben grote invloed op gedrag van groepsleden
• Overtreding wordt vaak opgemerkt en op één of andere manier
• Normen zijn erg groepsgebonden (bv. twee leefgroepen onder dezelfde organisatie)
3.4.3 Functies van groepsnormen
• Ze creëren een zekere stabiliteit en voorspelbaarheid van interacties
➢ de verwachtingen worden duidelijk.
• Normen leiden tot een grotere uniformiteit in het gedrag van groepsleden.
• Functies:
o Het in stand houden van de groep (op tijd komen, vertrouwelijkheid…)
o Uitvoeren van de groepstaak (besluitvorming)
o Het verschaffen van een sociale realiteit (kader waarbinnen je kan interpreteren)
o Definiëren van de relatie met de sociale omgeving, het typische ‘eigene’ van een
groep, waardoor die zich differentieert.
2 INLEIDING
• Groepsdynamica is een vrij jonge wetenschap.
• Kurt Lewin:
o Eén van de eersten die het gedrag van de mens in een groep onderzocht.
o Resultaten:
▪ Veel menselijk gedrag kan dus beter begrepen worden vanuit aandacht voor
de groep waarin gedrag plaatsvindt, de context waarin dit gedrag gesteld
wordt.
▪ Voor iedereen die vanwege zijn beroep met groepen te maken heeft is een
verdieping in groepsfenomenen onmisbaar. Zeker voor de
opvoeder/begeleider, voor wie ‘groepen’ dagelijkse realiteit zijn:
De leefgroep binnen een voorziening voor residentiële opvang
Een groep kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen…
Een gezin dat begeleid wordt
Een netwerk dat je wil uitbouwen samen met je cliënt
Het team waarin gewerkt wordt
Een werkgroep of gespreksgroep waar men aan deelneemt
…
3 DE GROEP: EEN AANTAL BEGRIPPEN
• Niet elke verzameling van individuen is echter noodzakelijkerwijze een groep.
• Groep =
o Een netwerk van mensen: die samen doelen willen bereiken en die ze niet op hun
eentje kunnen halen.
o Mensen zetten deels hun persoonlijke verlangens/vrijheden/beslissingen aan de kant
o Erkennen het gezag/beslissingsmacht van die groep.
3.1 KENMERKEN VAN EEN GROEP
• Doel = bestaansreden van de groep, zonder doel geen groep
o Iemand verlaat de groep bij het oneens zijn of onvoldoende belangrijk vinden van het
doel.
• Formele en informele doelstellingen
o Formele doelen staan op papier, bestaansreden groep
o Informele doelen ontstaan en doorkruisen soms de formele doelen
• Groepsdoelen en individuele doelstellingen
o Veel uiteenlopende individuele doelen bemoeilijken de samenwerking
o Soms verborgen agenda
• Interactie tussen de leden van de groep
o Wisselwerking tussen leden/context
o Verbaal en/of non-verbaal
o Je kunt niet niet communiceren.
• Interdependentie
o Wederzijdse betrokkenheid
o Wederzijdse beïnvloeding
o Wederzijdse afhankelijkheid
,Samenvatting Groepsdynamisch begeleiden 2021-2022
• Bewustzijn van lidmaatschap
o Wij-gevoel
o Afgrenzing met buitenstaanders
o Uiterlijke kenmerken
• Samenhorigheid, cohesie
o Groep hangt samen. Hoe meer eigen doelen bevredigd worden, hoe meer cohesie er
is.
• Waarden en normen
o Wat vindt de groep belangrijk? Bv in een sportgroep? Leefgroep?
o Gedragsregels, voorschriften…
o Eventuele sancties bij overtredingen
• Interne organisatie
o Structuur, ordening, zorgt voor voorspelbaarheid en veiligheid
o Elk groepslid vindt een plaats in de hiërarchie
o Werkverdeling, rolverdeling, hiërarchie
• Leiderschap
o Formeel
o Informeel
3.2 PRIMAIRE EN SECUNDAIRE GROEPEN
• Soorten groepen:
o Primaire groep:
▪ Persoonlijke intieme relaties
▪ Emotioneel, persoonlijk
▪ Bij vervang is de invloed groot (vernietiging
van groep)
o Secundaire groep:
▪ Op basis van status en positie
▪ Rationeel, onpersoonlijk
▪ Bij vervanging is de invloed klein (minder
ingrijpend)
3.3 DOELEN BINNEN EEN GROEP
• Het doel is namelijk de bestaansreden van de groep.
o Zonder doel → geen groep
o Doel bereiken
o Het doel is een bindend element in een groep.
• Duidelijkheid
o Het doel moet duidelijk en bereikbaar zijn.
• Bereikbaarheid
o Formele doelstellingen:
▪ Op papier
o Informele doelstellingen
▪ Formele misschien doorkruisen
• Groepsdoelen
, Samenvatting Groepsdynamisch begeleiden 2021-2022
• Individuele doelstellingen
o Als de doelstellingen van de leden erg uiteenlopen of als er meningsverschillen
bestaan over wat de groepsdoelstelling zou moeten zijn, dan kan de samenwerking
erg moeilijk worden
• Verborgen agenda
o Persoonlijke doelstelling
3.4 NORMEN EN WAARDEN IN DE GROEP
Waar men als groep waarde aan hecht, verschilt van groep tot groep.
Door cultiveren van waarden (via rituelen, gewoontes…), kan men buitenstaanders duidelijk maken
waar men ‘waarde aan hecht’.
Bv. verjaardagen vieren, wijst op waarde hechten aan persoonlijke aandacht voor mensen.
➢ Belangrijk voor de groep: gemeenschappelijke waarden.
➢ Hiermee samenhangend: bijhorende normen = gedragsregels
3.4.1 Normen
Kunnen betrekking hebben op:
• Taak: hoe hoor je te werken?
• Manier van omgaan met elkaar: laat je elkaar uitpraten, hoe noem je elkaar, hoe ga je om
met conflicten?
• Meningen: wat vindt de groep van pesten, van een opvoeder…
• Uiterlijk: wat draag je wel en wat niet? Hoe draag je je haar, welke accessoires?
3.4.2 Groepsnormen
• Normen hebben grote invloed op gedrag van groepsleden
• Overtreding wordt vaak opgemerkt en op één of andere manier
• Normen zijn erg groepsgebonden (bv. twee leefgroepen onder dezelfde organisatie)
3.4.3 Functies van groepsnormen
• Ze creëren een zekere stabiliteit en voorspelbaarheid van interacties
➢ de verwachtingen worden duidelijk.
• Normen leiden tot een grotere uniformiteit in het gedrag van groepsleden.
• Functies:
o Het in stand houden van de groep (op tijd komen, vertrouwelijkheid…)
o Uitvoeren van de groepstaak (besluitvorming)
o Het verschaffen van een sociale realiteit (kader waarbinnen je kan interpreteren)
o Definiëren van de relatie met de sociale omgeving, het typische ‘eigene’ van een
groep, waardoor die zich differentieert.
