Samenvatting SWK 5 Filosofie

Hoorcollege 1 filosofie Epicurus

Filosofie → door welke manier van denken zie ik de ander, de wereld beter en zie ik beter
wat van belang is. Afhankelijk van de denkbril op je hoofd heb je een bepaalde visie.
- Denken beïnvloedt ons kijken, kiezen, handelen, voelen.
- Denken bewuster maken en beïnvloeden.
- Denken helpt om beter te kijken, beter te voelen, beter te doen en beter voor onszelf
en anderen te zorgen.
Wereldbeeld → mensbeeld/zelfbeeld → ethiek
Ethiek = de vraag naar het goede leven (wat is goed en wat is slecht)
- Ongeluk en machteloosheid
- Vrijheid
Steeds de vraag: hoe vrij/onvrij zijn we? En waaruit bestaat onze vrijheid/onvrijheid.
“Durf te denken!” (Kant)

Denken met Epicurus (342-271 vC)
- 306 vC sticht een Epicurische school
- ‘Die van de Tuin’ (zo worden ze genoemd)
- Lust en genieten
- School gebaseerd op vriendschap
- Geen standsverschillen, ook slaven en vrouwen zijn welkom
- Veel misvattingen en onbegrip rondom Epicurus
vreetfestijnen, seks orgiën (kloppen niet)
Kernopgave van de filosofie: het doorgronden van de aard van de werkelijkheid om de
mens van zijn angsten te bevrijden.

Hoorcollege 2 filosofie Epicurus

Wereldbeeld
1. De wereld is niet geschapen door een god. De goden spelen geen rol in de wereld.
Er is geen besturende macht. De kosmos is een toevallige, tijdelijke ordening.
2. Alles bestaat uit atomen. Ook de ziel. Bij de dood vallen lichaam en ziel uiteen.
3. Wereldbeeld als kader voor de ethiek, als begrenzing waarmee we rekening moeten
houden bij ons streven naar geluk.

Geen god, geen noodlot, geen voorzienigheid
Keerzijde: we leven in een wereld die zich niets van ons aantrekt. De kosmos is er niet voor
ons en is doelloos.

Kosmos → het universum, het heelal. De ordelijke samenhang

, Mensbeeld & ethiek
Zijn fysieke wereldbeeld werkt door in zijn ethiek
- Binnen een eindig bestaan in een werkelijkheid die geen ‘natuurlijke woning’ is, een
eigen beperkte orde scheppen, waarin we ons even thuis kunnen voelen.
Zijn ethiek wordt hedonistisch genoemd (hêdonê: lust/genot)
- Lust of genot als criterium voor het handelen
- Onze gevoelens (pathê) van lust en onlust/pijn zijn onbetwijfelbaar
Maar omdat ons lichaam steeds meer wil, hebben we ons verstand (phronêsis) nodig om de
juiste afweging te maken…

Hedonistische calculus
- Voor- en nadelen van genotservaring afwegen
- Doel: gevoel van welbevinden dat voorkomt uit de afwezigheid van pijn, gemis en
behoefte
- De afwezigheid van onlust (het bevredigd zijn van onze behoeften) is de hoogste
gradatie van lust
- Genot is goed. Maar:
- Niet iedere lust is verkieslijk. Niet iedere pijn dient altijd vermeden te worden
Zelfredzaamheid (autarkeia)
- We moeten slechts de behoeften toelaten waarvan we de bevrediging in onze macht
hebben
- Veel behoeften zijn ingebeelde behoeften

Drie soorten verlangens (genoegens/vormen van genot):
1. Natuurlijke en noodzakelijke genoegens
Houden het leven in stand. Eten, drinken, ademen, slapen, bescherming tegen kou.
Nastreven: altijd.
Ligt het meest binnen onze macht.
2. Natuurlijke en niet-noodzakelijke genoegens
Het overbodige (beter eten en drinken). Zonder moeite te krijgen? Geen probleem.
Zo niet ook geen probleem. Champagne i.p.v. water, oesters.
Nastreven: als je er iets aan hebt.
3. Niet natuurlijke en niet-noodzakelijke genoegens
Alles wat het resultaat is van een ongegronde mening. Bepaald door de publieke
opinie. Luxe, rijkdom en status.
Nastreven: nooit!
Luxe verlangens (de waanvoorstellingen die we eraan verbinden) kennen geen
genoeg, veroorzaken onbeheersbare lustgevoelens.
Bron van competentie, onrust en angst.

- Voorkeur voor geestelijke genoegens: die liggen meer in de macht van het denken.
- Gemoedsrust (antaraxia): geestelijk genot, vrij van angsten.
- Pijn te lijf gaan door er lustgevoelens tegenover te stellen (bv. aangename
herinneringen).