Medische kennis jaar 2 blok 2
Week 1: Veroudering
Ouder worden is niet hetzelfde als veroudering
Wie zijn ouderen?
- Senioren = 58-82 jaar
- Bejaarden = 83 jaar en ouder
Gerontologie
Definitie= bestudering van het ouder worden
- Biologische gerontologie
- Biomedische gerontologie
- Sociale gerontologie
- Psychogerontologie
Verouderingsproces
- Lichamelijke veranderingen
- Psychische veranderingen
- Sociale veranderingen
3 fysiologische levensfasen
Conceptie – 20 jaar: - Groei en ontwikkeling
20-29 jaar: - Geen verandering
> 30 jaar: - Afname kwaliteit van het organisme
Gezondheidsproblemen en veroudering
- Geven klachten minder goed aan, minder diagnostiek
- Herstel vaak trager
- Verhoogde kans op complicaties
- Normale verschijnselen van veroudering en herkennen van symptomen
Geriatrie: lichamelijke problematiek (medisch specialisme)
Geron= oudere
Psychogeriatrie: psychische problematiek
In NL sprake van dubbele vergrijzing
- Toename van zowel 65- als 80-plussers.
Regel voor levensverwachting
60 jaar oud - Gemiddeld nog 18 jaar te gaan
70 jaar oud - Gemiddeld nog 12 jaar te gaan
80 jaar oud - Gemiddeld nog 6 jaar te gaan
1
,Kenmerken van de oudere patiënt
- Leeftijd (biologische leeftijd/echte leeftijd)
- Complexe patiënt
- Kwetsbaarheid → Fysiologische reserves nemen af + compensaties nemen af
- Multimorbiditeit (≥ bijkomende ziekten, > 2 ziektes)
- Geriatrische syndromen
- Polyfarmacie (meerdere medicijnen)
- Apart aandacht
- Hoge zorgbehoefte
- Meer aandacht voor:
o Advanced care planning, kwaliteit leven
o Functioneren
o Bewegen en vallen
o Zintuigen + communicatie
Frailty = kwetsbaarheid
- Een toestand van leeftijd-gerelateerde fysiologische kwetsbaarheid die voortkomt uit
verstoorde homeostatische reserves en een verminderd vermogen om weerstand te
bieden aan belasting
Criteria voor kwetsbaarheid
1. Gewichtsverlies
2. Uitputting
3. Lichamelijke inactiviteit
4. Loopsnelheid
5. Handknijpkracht
Gevolgen frailty/kwetsbaarheid: vallen, lichamelijke achteruitgang, opnames, afname
kwaliteit leven, sterfte.
De Groningen Frailty Indicator (GFI): selectie-instrument om ouderen te selecteren voor
interventies. Meet met 15 items 4 domeinen van functioneren → Score van 4 of hoger = frail
1. Lichamelijk
2. Cognitief
3. Sociaal
4. Psychologisch
Geriatrische syndromen: dementie, depressie, delier, duizeligheid, incontinentie, decubitus,
mobiliteit en vallen.
Syndroom: meerdere oorzaken veroorzaken één beeld
Dementie
- Neurodegeneratieve ziekte (psycho-organische stoornis) → hersenen gaan stuk
- TENTAMENVRAAG (verschil goed weten dementie en delier):
o Kenmerken dementie: cognitieve achteruitgang bij een helder bewustzijn
o Kenmerken delier:cognitieve achteruitgang+gestoorde/verminderd bewustzijn.
- Problemen met o.a. het geheugen, oriëntatie en plannen
- Dementie is een verzamel begrip, belangrijkste vormen:
o Ziekte van Alzheimer (60-70%)
o Vasculaire dementie (15%)
o Combinaties van beide
o Ziekte van Pick/frontotemporale dementie
o Lewy body dementie
o De ziekte van Parkinson
o Het Korsakov-syndroom
o Ziekte van Creutzfeldt-Jakob
2
,Polyfarmacie
- ≥ 2 medicijnen gebruiken (theorie)
- ≥ 5 medicijnen gebruiken (praktijk)
Veroudering theorieën
- Biologische theorieën
- Ontwikkelingstheorieën
o Geprogrammeerde levensduur
- Degeneratieve theorieën
o Degeneratietheorieën
o Vrijeradicalentheorieën
o Slijtagetheorie
o Instabiliteit erfelijk materiaal
o Exogeen
- Psychische (emotionele) theorieën
- Sociale theorieën
Slijtagetheorie
- Essentiele weefsels raken defect
- Essentiele orgaanonderdelen raken defect
- De functies van organen gaan achteruit
Vrije zuurstofradicalentheorie
- Ontstaan als bijproduct van de energievoorziening van alle lichaamscellen (in de
mitochondriën)
- Kunnen DNA, eiwitten en vetten beschadigen
- Het DNA kan worden gerepareerd, de schade aan eiwitten en vetten is cumulatief en
zorgt voor functieachteruitgang van (alle) weefsels.
Instabiliteit van het erfelijk materiaal
- DNA kan beschadigd raken door chemische en fysische processen
- Zo’n beschadiging heet een mutatie en is meestal nadelig
- Hoe langer je leeft, hoe meer mutaties je oploopt
- Mutaties in delende cellen (stamcellen) geven hun mutaties door aan de
dochtercellen
- Een lichaamscel die niet meer deelt, sterft na een mutatie doorgaans vanzelf
(apoptose)
Gevolgen van (veel) zonnebaden
- Collagene vezels (stevigheid) en elastische vezels (veerkracht) worden verzwakt
- Proteoglycanen (houden water vast) nemen ook versneld af
- Kans huidkanker neemt toe door mutaties in delende epitheelcellen
- Uv-straling gaat niet dieper dan de huid
Onderzoek algemeen overzicht
- Lichamelijke problemen
- Psychische problemen
- Sociale problemen
- Existentiële en religieuze vragen
- Extra aandacht voor
o Mobiliteitenvallen
o Communicatie en zintuigen
o Geheugenfuncties
- Functioneel onderzoek (ADL/IADL)
- Kwaliteit van leven
3
, Gevolgen
- Afname van de functionaliteit (ADL/IADL)
- Afname kwaliteit van leven
- Complicaties van chronische ziekten
- Verminderde therapietrouw
- Verminderd sociaal netwerk
- Existentiële vragen
- Sterfte
- Toenemende zorgbehoefte
- Verhoogde ziekenhuisopnamen
Geriatrische spiraal →
Behandelingsmogelijkheden
- Behoud van zelfstandigheid, kwaliteit
- Liefst in de eigen omgeving
- Mantelzorg (familie)
- Multidisciplinair team (thuis/verpleeghuis/ziekenhuis)
- Dagbehandelingsmogelijkheden
- Behandeling in het verpleeghuis
- Stel een behandelplan en een zorgplan op
- Advanced care planning (wat wel en wat niet meer)
- Veiligheidsmaatregelen
Specifieke kwetsbaarheidsindicatoren voor opname in een zorginstelling
- Gewichtsverlies
- Cognitieve beperkingen/achteruitgang
- Incontinentie
- Relevante depressieve symptomen
- Lichamelijke inactiviteit
- Voeding
Zorg aanpassen aan ouderen
- Gericht op kwaliteit van leven
- Zelfredzaamheid en zelfstandigheid
- Tempo aanpassen, bejegening aanpassen
- Voorlichting aanpassen
- Naasten betrekken
- Omgeving aanpassen
- Gebruik maken van hulpmiddelen
De laatste levensfase
- Verloop laatste levensfase verschillend voor iedereen
- Advanced care planning (onnodig handelen verminderen)
- Palliatieve fase (kwaliteit leven, symptomen)
- Euthanasie vs. palliatieve sedatie
- Versterven (manier om te sterven)
- Sterven
4
Week 1: Veroudering
Ouder worden is niet hetzelfde als veroudering
Wie zijn ouderen?
- Senioren = 58-82 jaar
- Bejaarden = 83 jaar en ouder
Gerontologie
Definitie= bestudering van het ouder worden
- Biologische gerontologie
- Biomedische gerontologie
- Sociale gerontologie
- Psychogerontologie
Verouderingsproces
- Lichamelijke veranderingen
- Psychische veranderingen
- Sociale veranderingen
3 fysiologische levensfasen
Conceptie – 20 jaar: - Groei en ontwikkeling
20-29 jaar: - Geen verandering
> 30 jaar: - Afname kwaliteit van het organisme
Gezondheidsproblemen en veroudering
- Geven klachten minder goed aan, minder diagnostiek
- Herstel vaak trager
- Verhoogde kans op complicaties
- Normale verschijnselen van veroudering en herkennen van symptomen
Geriatrie: lichamelijke problematiek (medisch specialisme)
Geron= oudere
Psychogeriatrie: psychische problematiek
In NL sprake van dubbele vergrijzing
- Toename van zowel 65- als 80-plussers.
Regel voor levensverwachting
60 jaar oud - Gemiddeld nog 18 jaar te gaan
70 jaar oud - Gemiddeld nog 12 jaar te gaan
80 jaar oud - Gemiddeld nog 6 jaar te gaan
1
,Kenmerken van de oudere patiënt
- Leeftijd (biologische leeftijd/echte leeftijd)
- Complexe patiënt
- Kwetsbaarheid → Fysiologische reserves nemen af + compensaties nemen af
- Multimorbiditeit (≥ bijkomende ziekten, > 2 ziektes)
- Geriatrische syndromen
- Polyfarmacie (meerdere medicijnen)
- Apart aandacht
- Hoge zorgbehoefte
- Meer aandacht voor:
o Advanced care planning, kwaliteit leven
o Functioneren
o Bewegen en vallen
o Zintuigen + communicatie
Frailty = kwetsbaarheid
- Een toestand van leeftijd-gerelateerde fysiologische kwetsbaarheid die voortkomt uit
verstoorde homeostatische reserves en een verminderd vermogen om weerstand te
bieden aan belasting
Criteria voor kwetsbaarheid
1. Gewichtsverlies
2. Uitputting
3. Lichamelijke inactiviteit
4. Loopsnelheid
5. Handknijpkracht
Gevolgen frailty/kwetsbaarheid: vallen, lichamelijke achteruitgang, opnames, afname
kwaliteit leven, sterfte.
De Groningen Frailty Indicator (GFI): selectie-instrument om ouderen te selecteren voor
interventies. Meet met 15 items 4 domeinen van functioneren → Score van 4 of hoger = frail
1. Lichamelijk
2. Cognitief
3. Sociaal
4. Psychologisch
Geriatrische syndromen: dementie, depressie, delier, duizeligheid, incontinentie, decubitus,
mobiliteit en vallen.
Syndroom: meerdere oorzaken veroorzaken één beeld
Dementie
- Neurodegeneratieve ziekte (psycho-organische stoornis) → hersenen gaan stuk
- TENTAMENVRAAG (verschil goed weten dementie en delier):
o Kenmerken dementie: cognitieve achteruitgang bij een helder bewustzijn
o Kenmerken delier:cognitieve achteruitgang+gestoorde/verminderd bewustzijn.
- Problemen met o.a. het geheugen, oriëntatie en plannen
- Dementie is een verzamel begrip, belangrijkste vormen:
o Ziekte van Alzheimer (60-70%)
o Vasculaire dementie (15%)
o Combinaties van beide
o Ziekte van Pick/frontotemporale dementie
o Lewy body dementie
o De ziekte van Parkinson
o Het Korsakov-syndroom
o Ziekte van Creutzfeldt-Jakob
2
,Polyfarmacie
- ≥ 2 medicijnen gebruiken (theorie)
- ≥ 5 medicijnen gebruiken (praktijk)
Veroudering theorieën
- Biologische theorieën
- Ontwikkelingstheorieën
o Geprogrammeerde levensduur
- Degeneratieve theorieën
o Degeneratietheorieën
o Vrijeradicalentheorieën
o Slijtagetheorie
o Instabiliteit erfelijk materiaal
o Exogeen
- Psychische (emotionele) theorieën
- Sociale theorieën
Slijtagetheorie
- Essentiele weefsels raken defect
- Essentiele orgaanonderdelen raken defect
- De functies van organen gaan achteruit
Vrije zuurstofradicalentheorie
- Ontstaan als bijproduct van de energievoorziening van alle lichaamscellen (in de
mitochondriën)
- Kunnen DNA, eiwitten en vetten beschadigen
- Het DNA kan worden gerepareerd, de schade aan eiwitten en vetten is cumulatief en
zorgt voor functieachteruitgang van (alle) weefsels.
Instabiliteit van het erfelijk materiaal
- DNA kan beschadigd raken door chemische en fysische processen
- Zo’n beschadiging heet een mutatie en is meestal nadelig
- Hoe langer je leeft, hoe meer mutaties je oploopt
- Mutaties in delende cellen (stamcellen) geven hun mutaties door aan de
dochtercellen
- Een lichaamscel die niet meer deelt, sterft na een mutatie doorgaans vanzelf
(apoptose)
Gevolgen van (veel) zonnebaden
- Collagene vezels (stevigheid) en elastische vezels (veerkracht) worden verzwakt
- Proteoglycanen (houden water vast) nemen ook versneld af
- Kans huidkanker neemt toe door mutaties in delende epitheelcellen
- Uv-straling gaat niet dieper dan de huid
Onderzoek algemeen overzicht
- Lichamelijke problemen
- Psychische problemen
- Sociale problemen
- Existentiële en religieuze vragen
- Extra aandacht voor
o Mobiliteitenvallen
o Communicatie en zintuigen
o Geheugenfuncties
- Functioneel onderzoek (ADL/IADL)
- Kwaliteit van leven
3
, Gevolgen
- Afname van de functionaliteit (ADL/IADL)
- Afname kwaliteit van leven
- Complicaties van chronische ziekten
- Verminderde therapietrouw
- Verminderd sociaal netwerk
- Existentiële vragen
- Sterfte
- Toenemende zorgbehoefte
- Verhoogde ziekenhuisopnamen
Geriatrische spiraal →
Behandelingsmogelijkheden
- Behoud van zelfstandigheid, kwaliteit
- Liefst in de eigen omgeving
- Mantelzorg (familie)
- Multidisciplinair team (thuis/verpleeghuis/ziekenhuis)
- Dagbehandelingsmogelijkheden
- Behandeling in het verpleeghuis
- Stel een behandelplan en een zorgplan op
- Advanced care planning (wat wel en wat niet meer)
- Veiligheidsmaatregelen
Specifieke kwetsbaarheidsindicatoren voor opname in een zorginstelling
- Gewichtsverlies
- Cognitieve beperkingen/achteruitgang
- Incontinentie
- Relevante depressieve symptomen
- Lichamelijke inactiviteit
- Voeding
Zorg aanpassen aan ouderen
- Gericht op kwaliteit van leven
- Zelfredzaamheid en zelfstandigheid
- Tempo aanpassen, bejegening aanpassen
- Voorlichting aanpassen
- Naasten betrekken
- Omgeving aanpassen
- Gebruik maken van hulpmiddelen
De laatste levensfase
- Verloop laatste levensfase verschillend voor iedereen
- Advanced care planning (onnodig handelen verminderen)
- Palliatieve fase (kwaliteit leven, symptomen)
- Euthanasie vs. palliatieve sedatie
- Versterven (manier om te sterven)
- Sterven
4
